nr 01 (XXIII)
styczeń-luty 2003




powrót do indeksunastępna strona

Autor Tomasz Kujawski
  My, potwory

        "Eksperyment"

Zawartość ekstraktu: 90%
'Eksperyment'
'Eksperyment'
Spośród wielu ochotników skuszonych łatwym i szybkim zarobkiem grupa psychologów wybiera dwadzieścia osób, które wezmą udział w tytułowym eksperymencie. Mężczyźni zostają podzieleni na dwie grupy, dwunastu z nich będzie miało odgrywać przez dwa tygodnie rolę więźniów, pozostali będą ich dozorować jako strażnicy. Wśród wytypowanych znajdują się także osoby nieprzypadkowe, główny bohater, Tarek Fahd (Maritz Bleibtreu) jest reporterem, bierze udział w zabawie, aby napisać o niej artykuł, Steinhoff (Christian Berkel) natomiast jest podstawiony przez wojsko. Symulacja jest prowadzona dość skrupulatnie, zbudowane dla potrzeb doświadczenia więzienie wygląda autentycznie, uczestniczy noszą odpowiednie stroje, strażnicy wyposażeni są w pałki i kajdanki, więźniowie siedzą w celach, mają wyznaczone godziny jedzenia, spania, kąpieli. Uczestników obowiązuje jedna podstawowa zasada: zakaz stosowania przemocy fizycznej. Obie strony traktują początkowo eksperyment jako nieco głupawą zabawę, zgrywają się, szydzą, ale sytuacja szybko ulega zmianie. Pierwsza odmowa wykonania polecania przez więźnia powoduje, że strażnicy uświadamiają sobie zasięg posiadanej władzy. Na ośmieszenie reagują próbami wymuszenia należnego władzy szacunku oraz posłuszeństwa, które z kolei spotykają się z przyjęciem narzuconych reguł i upokorzeń przez jednostki słabsze i jawnym buntem w przypadku silniejszych. Każda akcja wytwarza reakcję, łańcuszek wzajemnych poniżeń przybiera zawrotne tempo, konflikt zamienia się w nierówną wojnę, która zakończy się piekłem. "Eksperyment" to opowieść o tym, do czego może doprowadzić posiadanie władzy absolutnej nad innymi ludźmi, o tym, jak łatwo wyzwolić z nas zwierzęce instynkty, potrzebę dominacji, zemsty, wyładowania na innych własnych frustracji; to wstrząsająca historia o siedzących w nas potworach i o tym, jak łatwo, poprzez zmianę kontekstu społecznego, je wyzwolić.

Film jest swobodną rekonstrukcją doświadczenia, które zostało przeprowadzone w 1971 roku na Uniwersytecie w Palo Alto. Philip Zimbardo, psycholog-behawiorysta, przeprowadził wtedy analogiczny do opisanego eksperyment na osiemnastu studentach, który szybko wymknął się spod kontroli i został przerwany. Szczegółowe informacje na temat zdarzeń można znaleźć na stronie http://www.prisonexp.org/.

"Eksperyment" nie miał być jednak studium psychologicznym, lecz thrillerem. Twórcy sugerują luźne potraktowanie tematu dość wcześnie, w momencie, gdy główny bohater wnosi do więzienia gadżet rodem z Jamesa Bonda - okulary z wbudowaną weń kamerą. Poczynili też zabiegi scenariuszowe (nieco obsesyjny upór prowadzącego eksperyment doktora w kontynuowaniu przedsięwzięcia, dziury w systemie monitorującym), aby udramatyzować akcję. Dzięki temu uczestnicy posuwają się znacznie dalej, niż miało to miejsce w rzeczywistości. Należy podkreślić, iż przede wszystkim jest to film sensacyjny, wpisujący się w kanon filmów więziennych, w który rozważania nad ludzką naturą są silnie zaakcentowane, ale nie dominują.

Maritz Bleibtreu, więzień buntownik, oraz Justus von Dohnanyi, odgrywający rolę frustrata, który traci nad sobą kontrolę i zamienia się sadystę, toczą na ekranie pasjonujący (także aktorski) pojedynek, a aryjski typ urody Dohnanyi oraz kraj pochodzenia filmu tworzą dodatkowe znaczenia i tematy do rozważań. Również na drugim planie pojawia się wiele wyrazistych, dobrze zagranych postaci: wspomniany już Steinhoff czy Eckert (Timo Dierkes).

Oliver Hirschbiegel ("Eksperyment" to jego debiut) stworzył jeden z lepszych thrillerów ostatnich lat. Oparty na prostym pomyśle, bez zaskakujących zwrotów akcji, którego głównym motorem napędowym są relacje bohaterów umieszczonych w patologicznej sytuacji. Troszeczkę reżyser pogubił się na końcu filmu, gdy postacie podzielone na wiele grupek biegają po identycznie wyglądających korytarzach i nie bardzo wiadomo, gdzie kto się znajduje i na kogo zaraz wpadnie, ale to tylko szukanie dziury w całym. Film w niesamowity sposób buduje atmosferę zaszczucia i potrzeby buntu, dawno projekcji filmu nie towarzyszyły mi tak silne emocje, choć dodam, że to rozrywka zdecydowanie dla zwolenników mocnych wrażeń.



"Eksperyment" (Das Experiment)
Niemcy 2001
Reżyseria: Oliver Hirschbiegel
Scenariusz: Don Bohlinger, Christoph Darnstädt, Mario Giordano
Obsada: Maritz Bleibtreu, Christian Berkel, Oliver Stokowski, Wotan Wilek Möhring, Justus von Dohnanyi

powrót do indeksunastępna strona

73
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.