nr 03 (XXV)
kwiecień 2003




powrót do indeksunastępna strona

Autor Konrad Wągrowski
  Moja Fantastyka:  "Seksmisja" na serio

        styczeń - czerwiec 1983

'NF' #4
'NF' #4
W bieżącym miesiącu biorę na warsztat pierwsze pół roku 1983 r. - numery od 4 do 9. W Polsce to okres rozkwitu twórczości Janusza A. Zajdla, ale także czas, w którym Machulski kręcił swoją "Seksmisję". W ciekawy sposób nawiązuje to do jednej z powieści publikowanych w "Fantastykach" tego okresu, ale o tym później.

W poprzednim odcinku napisałem, że w pierwszych trzech numerach "Fantastyki" poziom zagranicznych utworów literackich zdecydowanie górował nad polskimi. Wśród kilku opublikowanych opowiadań rodzimych autorów (wśród których był Parowski, Hollanek, Ziemiański, Drzewiński) na pewno nie było żadnego utworu wybitnego. Jak się okazuje - wcale nie trzeba było długo czekać. W numerze styczniowym 1983 r. Sytuacja się odwróciła - tym razem polskie opowiadanie całkowicie zdominowało część literacką. A mowa o debiucie Marka Baranieckiego - "Karlgoro godzina 18.00". Jego znaczenie nie podlega dyskusji, rzekłbym, ze było zjawiskiem wyjątkowym w polskiej fantastyce naukowej. Baraniecki stworzył tekst dobrze napisany, nawiązujący do klasycznych reguł hard sf, jednocześnie zahaczając o zagadnienia filozoficzne. Ale przede wszystkim tekst ma Pomysł, coś z czym zawsze było ciężko w polskiej fantastyce naukowej. I to wszystko w debiucie!

'NF' #5
'NF' #5
Te sześć numerów to czas debiutów na łamach "Fantastyki" autorów, którzy mieli zdominować łamy tego pisma przez następne dwadzieścia lat swymi utworami. Po raz pierwszy w "Fantastyce" czytamy tekst Philipa K. Dicka ("Podróż"), tekst znakomity i bardzo typowy dla Dicka - oczywiście poddający w wątpliwość realność rzeczywistości (jak 90% jego tekstów). Smutne jest jedynie to, że okazją do tej premiery była śmierć genialnego pisarza. Dick stworzył tak wielką liczbę opowiadań, że nie było trudno znaleźć je w następnych latach, "Fantastyka" opublikuje później również jedną powieść - "Czy androidy śnią o elektrycznych owcach?", czyli pierwowzór filmu "Blade Runner".

Drugim wielkim nazwiskiem jest Robert Sheckley. Mam niejasne przeczucie, że to nazwisko współczesnym młodym miłośnikom fantastyki może coraz mniej mówić. Tymczasem w latach osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych prawie każde z jego opowiadań stawało się w Polsce hitem, a rewelacyjny ich zbiór "Pielgrzymka na Ziemię" był niezwykle trudny do trafienia w księgarniach. Sheckley (dziwnie się czuję, to wyjaśniając) był mistrzem inteligentnej humorystycznej prozy sf. Czytając jego utwory można było nieraz pękać ze śmiechu, ale przeważnie w tej humorystycznej konwencji było ukryte całkiem
'NF' #6
'NF' #6
poważne przesłanie. Być może nie w tym pierwszym tekście "Duchu V" (dlaczego dialogi w tym opowiadaniu zostały opublikowane w wersji angielskiej, w cudzysłowach?), który jest utworem czysto rozrywkowym, ale już w następnych na pewno. Niestety, Sheckley stracił swą pozycję, publikując w latach dziewięćdziesiątych szereg zadziwiajaco słabych pozycji. A szkoda - bowiem wśród pierwszej dziesiątki moich ulubionych opowiadań sf, znalazłyby się ze dwa, trzy teksty Roberta Sheckleya ("Bilet na Tranai", "Świat naszych pragień", "Skazaniec w kosmosie"). Będzie jeszcze niejedna okazja, aby je wspomnieć.

W "Fantastyce" po raz pierwszy zapoznamy się też z utworem Kira (nie Kiryła, jak widnieje w nagłówku) Bułyczowa. Tym razem nie jest to właściwy dla autora utwór humorystyczny z życia mieszkańców Wielkiego Guslara, lecz "Przełęcz", minipowieść na serio o ewolucji załogi uszkodzonego statku kosmicznego na obcej i wrogiej planecie. Bułyczow to jeden z tych geniuszy, na którego zawsze można liczyć - jego utwory nigdy nie schodzą poniżej pewnego, wysokiego poziomu. Nie inaczej jest i tutaj.

'NF' #7
'NF' #7
Do znanych nazwisk można zaliczyć również Boba Shawa (najlepiej chyba znanego z genialnego "Światła minionych dni" pochodzącego z "Kroków w nieznane"), niemieckiego autora Wolfganga Jeschke, którego powieść "Ostatni dzień stworzenia" święciła w Polsce (a przynajmniej w mojej klasie w liceum) triumfy na początku lat 90-tych, czy Rogera Zelaznego.

Wracając do tego ostatniego nazwiska, niezwykle zresztą dla fantastyki istotnego, nie mogę oprzeć się refleksji, że kilka utworów z tego okresu zdobyło sławę nie do końca zasłużoną. Do grona legendarnych tekstów trafiły powieści Rogera Zelaznego "Aleja potępienia" i C.C. Mac Appa "Zapomij o Ziemi", utwory w gruncie rzeczy całkiem przeciętne. Jeszcze broni się tekst Zelaznego, sugestywna wizja postapokaliptycznych Stanów Zjednoczonych (tragicznie sfilmowana pózniej w obrazie z George'm Peppardem (Hannibalem z "Drużyny A") i Jan-Michaelem Vincentem), ale już "Zapomnij o Ziemi" tekst obiecujący na początku, ale później przeistaczający się w space operę raczej nudnawą i mało zaskakującą. A maja te teksty status kultowych - przynajmniej tak mi się wydaje.

Z mniej znanych autorów warto wspomnieć Pierre Marslona (czy ktoś później o nim słyszał?) i jego bardzo dobre dystopijne, antytotalitarne opowiadanie "Sługa Miasta". I znów - tekst jest o totalitaryzmie w zachodniej Europie, ale ciekawe jakie skojarzenia mieli polscy czytelnicy w 1983 roku...?

'NF' #8
'NF' #8
Wróćmy wreszcie do tej "Seksmisji". Nie mogła ona mi nie przyjść do głowy podczas lektury minipowieści Jamesa Tiptree jra (czyli Alice Sheldon) "Houston, Houston...", chyba najlepszego tekstu literackiego z tych z pierwszego półrocza 1983 roku. Co łączy ten znakomity literacko skądinąd tekst z "Seksmisją" - to chyba oczywiste. Mężczyźni przeniesieni o lata w przyszłość trafiają do innego świata - świata, w którym mężczyzn już ni ma (w obydwu dziełach przyczyną była wojna). Temat jest inaczej rozegrany - humor, zjadliwa satyra i happy end Machulskiego można przeciwstawić tajemniczej, ponurej, pesymistycznej, ale i niezwykle sugestywnej wizji Tiptree, autorki, u której kwestia rywalizacji płci jest tematem istotnym. "Seksmisja" śmieszy, "Houston, Houston" zmusza do myślenia. Ciekawe, czy Machulski znał wcześniej dzieło autorki piszącej pod męskim pseudonimem...? Co ciekawe, w latach 90-tych powstał odcinek serialu "Outer limits" (w Polsce wyświetlanego jako "Po tamtej stronie"), będący jakby żywym przeniesieniem fabuły "Seksmisji". Ale i tu finał był bardzo pesymistyczny. Czyżby Amerykanie poważniej traktowali stosunki męsko-damskie...?

Jako swego rodzaju ciekawostkę wypada odnotować publikację opowiadania (właściwie miniatury literackiej) nie kogo innego, jak Janusza Korwin-Mikkego, głośnego i oryginalnego dziś polityka, publicystę i lidera Unii Polityki Realnej. Korwin zresztą nieraz powoływał się na fantastykę naukową w swych felietonach.

'NF' #9
'NF' #9
Oj, ciężko miał komiks w pierwszych numerach "Fantastyki"! Już w czwartym numerze Adam Hollanek stwierdza "Ciągle dyskutujemy w redakcji czy potrzebne są komiksy w naszym piśmie", a dalszy jego wywód świadczy raczej o niezrozumieniu sztuki komiksu i o tym, że naczelny należał najwyraźniej do frakcji antykomiksowej. Co więcej, pismo publikuje mnóstwo listów krytykujących obecność komiksu na łamach, a na domiar złego pojawia się w "Fantastyce" dziwaczny artykuł "Komiks w dorosłym wydaniu" mający rzekomo opisywać to co dzieje się na rynku komiksowym na zachodzie, a w rzeczywistości jest chyba tylko przeglądem wybranych okładek albumowych. Jak w tych warunkach Funky Koval dotarł aż na Denebolę, zaczynając jeden z najciekawszych okresów swych przygód?

Mówiąc o debiutach na łamach "Fantastyki" nie mogę nie wspomnieć nazwiska, które przez następne kilka lat będzie kojarzone z tym tytułem, wygrywając wszelkie plebiscyty na najpopularniejszego autora. Niesamowite jest to, że chodzi o autora publicystyki, który pozostawiał w pobitym polu wszelkich twórców literackich. A mowa oczywiście o Macieju Iłowieckim, który przez wiele lat prowadził rubrykę "Z tamtej strony lustra". W ramach tego cyklu autor opublikowało mnóstwo doskonałych tekstów w ciekawy i przystępny, a jednocześnie poważny i rzeczowy sposób przybliżając czytelnikom zagadki nauki i najnowsze odkrycia. To się czytało! Cykl ten (wydany zresztą kilka lat później w formie książki) można porównać jedynie z telewizyjną "Sondą" nieodżałowanych Kurka i Kamińskiego. Któż dzisiaj tak ja oni umie opowiadać o nauce? Wielka szkoda, że Iłowiecki odszedł w latach dziewięćdziesiątych do tematów politycznych. Nie ma już dziś takich popularyzatorów.

Moje najlepsze "Fantastyka" 1-6'83:
Literatura:
1.James Tiptree jr "Houston, Houston..." (3/83)
2.Marek Baraniecki - "Karlgoro godz. 18" (1/83)
3.Philip K. Dick - "Podróż" (2/83)
Robert Sheckley - "Duch V" (2/82)

Publicystyka:
1.Cykl Macieja Iłowieckiego "Z tamtej strony lustra"
2.Susan Wood "Księżniczki i emancypantki"


Spis zawartości "Fantastyki" od numeru 1/83 (4) do 6/83 (9):

Fantastyka numer 1 (4) styczeń 1983
Opowiadania zagraniczne
George Collyn - Krzyżówka
Frederick Brown - To jeszcze nie koniec
Frederick Brown - Dowódca
Frederick Brown - Odpowiedź
Pierre Marlson - Sługa Miasta
Liuben Diłow - Ostatni wywiad Adama Susbe
Opowiadanie polskie
Marek Baraniecki - Karlgoro godzina 18:00
Powieść
C.C. Mac App - Zapomnij o Ziemi #2
Publicystyka
Bernard Goorden - SF iberoamerykańska
Andrzej Niewiadowski - Marquez i jego fantastyka
Andrzej Niewiadowski - Niewidzialność i co dalej?
Zdzisław Lekiewicz - Refleksja i terapia
Słownik polskich autorów fantastyki:
Jerzy Bronisław Braun + fragment "Kiedy księżyc umiera"
Hak - Komiks w "dorosłym" wydaniu
Andrzej Wójcik - "Georgi Bakałow" w Warnie
Recenzje
Marek Oramus "Senni zwycięzcy"
J.G. Ballard "Wyspa"
Nauka i SF
Alvin Toffler - Wioska elektroniczna
Komiks
Funky Koval - Kosmiczny detektyw (3)l


Fantastyka numer 2 (5) luty 1983
Opowiadania zagraniczne
Philip K. Dick - Podróż
Alfred Baster - Czas na 3 Alei
A. E. von Vogt - Ersatz wieczności
Bob Show - Deflacja 2001
Sydney Bounds - Animatorzy
Andriej Pieczenieżski - Metro
Opowiadania polskie
Andrzej Zimniak - Umarł w butach
Krzysztof Kochański - Sekret czwartej planety
Powieść
C.C. Mac App - Zapomnij o Ziemi #3
Publicystyka
Karol Irzykowski - Fantastyka
Lech Jęczmyk - Dick, jego twórczość i bibliografia utworów
Recenzje
Philip K. Dick "Słoneczna loteria"
The Best Science Fiction of the Year
Nauka i SF
G. L. Playfair i Scott Hill - O klimacie, sztucznych słońcach i political fiction
Maciej Iłowiecki - Z tamtej strony lustra
Arnold Mostowicz - Nad wielką tajemnicą
Komiks
Funky Koval - Agencja w niebezpieczeństwie - Robot


Fantastyka numer 3 (6) marzec 1983
Opowiadania zagraniczne
Catherine L. Moore - Shambleau
Caroline J, Cherryh - Kasandra
Michaił Puchow - Człowiek z pustą kaburą
Teresa Ingles - Alabastrowy ogród
Opowiadania polskie
Emma Popis - Mistrz
Marcin Wolski - Zadziwiający przypadek fascynacji
Powieść
James Tiptree, jr - Houston, Houston ..
Publicystyka
Susan Wood - Księżniczki i emancypantki
Andrzej Niewiadowski - Romantyczne widzenie świata
Słownik polskich autorów fantastyki:
Czesław Chruszczewski + "Zupełnie nieznana planeta"
Recenzje
Stanisław Lem "Śledztwo. Katar"
Wiktor Żwikiewicz "Druga jesień"
Brian Aldiss "Cieplarnia"
Nauka i SF
Arnold Mostowicz - Rozmowa z prof. Chauvin
Maciej Iłowiecki - Widzieć bez patrzenia
Komiks
Funky Koval - Funky ma kłopoty


Fantastyka numer 4 (7) kwiecień 1983
Opowiadania zagraniczne
Wolfgang Jeschke - Ziemia Ozyrysa
Robert Sheckley - Duch V
Frederick Longbeard - SHAWNA Ltd
Opowiadania polskie
Stefan Weinfeld - Planeta Ea
Robert Faltzmann - Opowiedz mi o spadających gwiazdach
Powieść
Kir Bułyczow - Przełęcz
Publicystyka
Słownik polskich autorów fantastyki:
Antoni Cwojdziński + fragment "Teoria Einsteina"
O wydawnictwach SF KAW
Recenzje
Antoni Smuszkiewicz "Zaczarowana gra"
Spotkanie w przestworzach
Tadeusz Markowski "Tak bardzo chciał być człowiekiem"
Nauka i SF
Arnold Mostowicz - Brakowało tylko kosmitów
Maciej Iłowiecki - Szósty zmysł
Życie dogoniło fikcję
Komiks
Funky Koval - Zaskoczenie


Fantastyka numer 5 (8) maj 1983
Opowiadania zagraniczne
Terry Carr - Ozymandias
Jurij Nikitin - Nieskończona droga
Carlos Maria Federici - Pierwsza potrzeba
Jack Vance - Hałas
Opowiadania polskie
Andrzej Krzepkowski - Instant Day
Janusz Korwin-Mikke - Protokół z posiedzenia
Andrzej Czechowski - Rekonstrukcja
Powieść
Roger Zelazny - Aleja potępienia
Publicystyka
Słownik polskich autorów fantastyki:
Andrzej Czechowski, Kazimierz Andrzej Czyżowski + fragment "Szalony lotnik"
Andrzej Wójcik - Na jugosłowiańskim rynku SF
Genrich Altow "Technologia fantastyki"
Recenzje
Janusz A. Zajdel "Limes Inferior"
B. J. Bayley "Kurs na zderzenie"
Nauka i SF
Władysław Majewski - Rozmowa z prof. Wróblewskim
Arnold Mostowicz - Poszukiwania dziesiątej planety
Komiks
Funky Koval - Potyczka


Fantastyka numer 6 (9) czerwiec 1983
Opowiadania zagraniczne
Cyril M. Kornbluth - Słowa Guru
Somtow Sucharitkul - Dzień w Mallword
Borys Nikolski - Ryzyko
Opowiadania polskie
Andrzej Drzewiński - Posłaniec
Jacek Hohensee - Linia
Powieść
Andre Norton - Świat czarownic
Publicystyka
Słownik polskich autorów fantastyki:
Andrzej Drzewiński i Jan Dobraczyński + fragment "Wyczerpać morze"
Andrzej Wójcik - Zapomniane książki: "Ludzie ery atomowej"
Wydawnictwo Poznańskie
Recenzje
Carl Gustaw Jung "Nowoczesny mit. O rzeczach widywanych na niebie"
Arthur C. Clarke "Odyseja kosmiczna 2010"
Nauka i SF
Michał Zabłocki - Najnowsze techniki w filmach SF
Maciej Iłowiecki - Z tamtej strony lustra
Komiks
Funky Koval - Z lotu ptaka

powrót do indeksunastępna strona

116
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.