nr 6 (XXXVIII)
lipiec - sierpień 2004




powrót do indeksunastępna strona

Marcin Puźniak
Kolejny doktor(at) komiksowy

Wojciech Birek jest drugim po Jerzym Szyłaku polskim badaczem, który uzyskał tytuł doktora na podstawie pracy o komiksie. Krytyk, twórca i popularyzator komiksu z Rzeszowa stopień doktora (teorii literatury specjalność kulturoznawstwo) otrzymał z wyróżnieniem.

Pracę genralnie chwalono. Recenzenci w kilku sprawach podchodzili do tych samych zagadnień (definicja, brak historii gatunku) w zupełnie odmienny sposób. Wojciech Birek dość długo i starannie - przez sześć lat - przygotowywał swoją pracę poświęconą "Głównym problemom teorii komiksu". To także odnotowali recenzenci: prof. dr hab.Tadeusz Żabski (U. Wrocławski, folklorysta i historyk literatury) oraz prof. dr hab. Krzysztof Dmitruk (U. Rzeszowski, filolog polski i literaturoznawca).

Prof. Żabski - w jego zastępstwie recenzję odczytał prof. Zbigniew Andres - stwierdził, że doktorant w swojej pracy objął szerszy zakres zagadnień niż istniejące opracowania. Pochwalił także jakość pracy, podkreślając jej przystępność dla osób spoza środowiska akademickiego. Jak się dowiedzieliśmy w niedługim czasie doktorat Birka będzie też oficjalnie wydany jako książka. Wówczas każdy fan i miłośnik komiksu będzie mógł pogłębić swoją wiedzę o tym niezwykłym gatunku artystycznym.

Drugi recenzent - prof. Dmitruk - zauważył, że pomimo dużej ilości opracowań na temat komiksu, daleko jeszcze do kompleksowego omówienia tego tematu (pomimo wrażenia, jakie może powstać przy kontakcie z tą pracą doktorską).

Birek w swojej pracy pominął historię gatunku. To, jako główny zarzut, wytknął prof. Żabski. Broniąc się autor wskazał liczne prace wcześniej podejmujące to zagadnienie (np. Toeplitza i Szyłaka), których jakość pozwoliła odstąpić od poruszania po raz kolejny tego wątku. Stanowisko doktoranta podzielił prof. Dmitruk z uznaniem odnosząc się do odejścia od historycznego ujęcia. Jak przyznał ten aspekt jest już starannie opracowany.

Prof. Żabski skrytykował próbę zbudowania "superdefinicji" komiksu. Jego zdaniem ten termin powinien być zwięzły i zrozumiały. Autor odparł zarzuty tłumacząc, że musi ona być dobrze określona, aby na niej można było oprzeć pracę. Przedrostek "super" miał jedynie oznaczać kompletność i próbę ogarnięcia terminów "komiks" zaproponowanych przez innych badaczy. Prof. Dmitriukowi definicje terminologiczne, zastosowane w pracy, wydały się trafne.

Jeden z recenzentów zauważył brak "typowych" dla komiksu tytułów, jak np. „Superman”, “Batman”, “Spider-Man”, “Lara Croft” (sic!). Birek te słowa prof. Żabskiego przyjął ze zdziwieniem, ponieważ niektóre odcinki z tych serii pojawiają się w pracy. Odchodząc od zagadnienia historii gatunku mógł pominąć dzieła uznane za kanon - tłumaczył. Recenzent docenił jednak, że przywołuje on bardzo różorodne przykłady - nieraz komiksów wyjątkowych i "dziwacznych".

Zarzutem było jednak to, że brakowało niekiedy reprezentatywnych tytułów, w czasie omawiania poszczególnych problemów. Prof. Żabski zauważył też, że zostało niedostatecznie omówione zagadnienie autorstwa prac komiksowych.

Jednym z niewielu zarzutów, było zdaniem opiniującego (prof. Dmitriuk) niewystarczające omówienie podejścia narratologicznego. Birek przyznał się że zaniedbał tę kwestię w pracy (np. teorii Propa czy narratologów francuskich).

Praca doktorska zebrała pochwały za doskonałą znajomość norm i reguł naukowych przy jej opracowywaniu. Zdaniem prof. Żabskiego doktorant uściślił bardzo ważny problem, a mianowicie traktowania dzieł komiksowych w odniesieniu do dzieł sztuki wysokiej. Birek daje solidne podstawy oceny komiksu, zamiast obecnej często potoczności, dowolności i wieloznaczności w traktowaniu tego gatunku - zauważył recenzent. Prof. Dmitruk zauważył, że w rezultacie badań powstała "mapa konturowa", w którą można wpisać konkretne tytuły komiksowe.

Prof. Żabski zauważył, że doktorant obraca się raczej wokół konwencji technicznych, a nie poetycko-systemowych. Zdaniem recenzenta Birek wykazał się dużą erudycję i znakomitym rozeznaniem tematu oraz w znaczny sposób uzupełnił dokonania poprzednich badaczy na tym polu.

Omówienie Birka chwalił także prof. Dmitruk. Jak przyznawał to rozprawa interdyscyplinarna, gdyż zajmuje się synkretycznym obiektem, fenomenem kulturowym, jakim z pewnością jest komiks. Ten recenzent pochwalił doktoranta za intersemiotyczną i intertekstualną eksplorację tematu oraz za opis w postaci wielostopniowych relacji.

Praca dowartościowana także została za to, że zawarta została w niej wzorcowa analiza stanu badań, a sam Birek za to, że rzetelnie prezentuje i odpowiada nawet na te zagadnienia, z którymi nie zawsze się zgadza. Uznanie recenzenta znalazło nie tylko kompleksowe omówienie tematu, ale również lista potrzeb dyscypliny, jaką jest komiksologia.

W podsumowaniu profesor Dmitriuk stwierdził z zadowoleniem, że praca w znaczny sposób dowartościowuje antropologiczny wymiar komunikacji komiksowej.

Plan rozprawy doktorskiej „Główne problemy teorii komiksu” Wojciecha Birka:
Wstęp. Problemy z teorią komiksu
Rozdział I. Problemy terminologii. Czy komiks musi być śmieszny?
Rozdział II. Definicja komiksu. Wyznaczniki „komiksowości”
Rozdział III. Granice i pogranicza komiksu
Rozdział IV. Tworzywa komiksu
Rozdział V. Struktura utworu komiksowego
Rozdział VI. Ontologia komiksu. Paradygmat komiksu
Zakończenie

powrót do indeksunastępna strona

36
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.