Mottem drugiej zaprezentowanej polskiemu czytelnikowi powieści Elfriede Jelinek mógłby być następujący fragment: „jeśli ktoś dysponuje losem, to mężczyzna. jeśli kogoś dotyka los, to kobietę”. „Amatorki” to korzystająca z romansowych stereotypów i bezwzględnie je obnażająca wykładnia poglądów autorki, która znów zaskakuje krytyczną i niezwykle ostrą oceną nie tylko austriackiego społeczeństwa.  |  | ‹Amatorki› |
Fabułę książki stanowią dwa przeplatające się wątki, których bohaterkami są młode dziewczyny: Brigitte i Paula. Pierwsza pracuje w fabryce biustonoszy, a jedynym celem jej egzystencji jest zdobycie należnej pozycji społecznej, czyli męża, a potem także eleganckiego domku i innych oznak dobrobytu. Paula natomiast wyrywa się z rodzinnej wioski, by zdobyć umiejętności krawieckie, a także zwiększyć swoją szansę na znalezienie odpowiedniego partnera życiowego. Dla obu kobiet jedyną drogą do uzyskania powszechnej akceptacji, jest zostanie matką, żoną i gospodynią domową. Zresztą nie potrafią wyobrazić się sobie w innych rolach, bo po prostu ich nie znają. A cele i sposoby, jakimi chcą osiągnąć swoje zamierzenia, skazują je na porażkę tuż po starcie. Tragizm sytuacji obu bohaterek wynika z faktu, że jedynym ich kapitałem jest ciało. Tylko przy jego pomocy mogą starać się zdobyć odpowiedniego mężczyznę. Brigitte i Paula są nikim. Zostały pozbawione nawet teraźniejszości. Muszą więc doprowadzić do zawarcia bliższej i usankcjonowanej prawnie znajomości z kimś, kto posiada przyszłość. Wachlarz strategii postępowania dostępny dziewczętom obejmuje niewiele możliwości poza kupczeniem własnym ciałem, czy tak zwanym „łapaniem go na dziecko”. Reguły rywalizacji są ściśle ustalone i bardzo brutalne: „brigitte ma coraz więcej lat i coraz mniej jest kobietą, konkurencja ma coraz mniej lat i coraz więcej jest kobietą”. W świecie Jelinek to właśnie przedstawicielki płci pięknej zabiegają o mężczyzn i urządzają polowanie. Walcząc o przetrwanie, gotowe są nienawidzić swoich rywalek. To uczucie obecne jest także na innej płaszczyźnie – matka nienawidzi córki marzącej o lepszym losie niż ten, który przypadł w udziale jej rodzicielce. Młoda kobieta nie ma ochoty w nieskończoność obsługiwać ojca i brata. Chce też skorzystać z porady ginekologa i nie być skazaną na rodzenie niechcianych dzieci (warto wspomnieć, że rzeczywistość przedstawiona w „Amatorkach” to świat pozornie sielankowej austriackiej prowincji lat sześćdziesiątych). Awangardowość prozy Jelinek nie polega oczywiście jedynie na skrupulatnym pomijaniu przez nią wielkiej litery. Pisarka w swoich krótkich, jakby połamanych, zdaniach lawiruje pomiędzy narratorem wszystkowiedzącym, a monologami postaci. Język, jakim przemawiają, jest nadzwyczaj ubogi, podobnie jak stosowane przez nie konstrukcje gramatyczne. Potęguje to wrażenie nie tylko intelektualnego, ale i emocjonalnego ubóstwa bohaterek. „Amatorki” to powieść ostrzejsza, bardziej brutalna niż „Pianistka”. Efekt ten autorka osiąga tym razem zupełnie innymi środkami, dzięki czemu pokazuje różnorodność swojego talentu. Skupiając się na Pauli i Brigitte, ukazuje je na tle tysięcy im podobnych dziewcząt, których historii nie warto opowiadać, bo przecież wpisują się w ten sam schemat realizowania potrzeb „typowej kobiety”. Potrzeb, których świadomość czerpana jest z obserwacji życia własnych rodzin i lektury kolorowych, banalnych pisemek. Jelinek nie oszczędza bohaterek, nie ukrywa swojego braku sympatii dla nich. Ich manipulacje mężczyznami budzą jedynie politowanie i niechęć. Feminizm w wydaniu Jelinek to nie tylko potępienie patriarchatu jako systemu społecznego polegające na demaskacji mielizn, na jakie sprowadza swoich uczestników. W „Amatorkach” autorka potępia także kobiety, które godzą się na patriarchalne stosunki i z cynizmem oraz wyrachowaniem same do nich dążą – są wspólniczkami mężczyzn. „Amatorki” nie są książką, która przestaje żyć w czytelniku wraz z zakończeniem ostatniej strony. Zdaje się, że dzięki tej powieści noblistka jest w stanie zmienić niejedną wrażliwość, głęboko wpłynąć na czyjeś spojrzenie.
Tytuł: Amatorki Tytuł oryginalny: Die Liebhaberinnen Autor: Elfriede Jelinek ISBN: 83-7414-140-9 Format: 192s. 123×195mm Cena: 24,90 Data wydania: 2 czerwca 2005 Ekstrakt: 90% |