powrót do indeksunastępna strona

nr 05 (LXVII)
czerwiec-lipiec 2007

Strażniczka pamięci
Jacek Dehnel ‹Lala›
Zaskoczyła mnie dojrzałość tej książki. Kończąc „Lalę”, Jacek Dehnel miał tylko 22 lata, tymczasem jest to dzieło skończone, przemyślane, a nawet przemyślne.
Zawartość ekstraktu: 80%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Tematem powieści są dzieje wywodzącej się z dawnych Kresów polskiej rodziny inteligenckiej na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci. Jej początki, perypetie, wzloty i upadki, a także stan obecny. Materię fabularną stanowią relacje, opowieści, anegdoty. Niektóre z nich skrzą się barwnością opisów (np. gawęda o prapradziadku autora, wielokrotnym bankrucie, który jako pierwszy miał własne auto na Ukrainie, czy przezabawne romanse państwa Korytków w kijowskiej kamienicy), inne – lapidarne i pozbawione stylistycznych ozdobników – poruszają okrutną prawdą (np. migawki z działań wojennych w majątku rodzinnym w Lisowie czy wydarzenie będące przyczyną szaleństwa stryja Macieja).
Fabułą nie rządzi chronologia, raczej kapryśność, meandryczność pamięci opowiadacza. Nad wszystkim panuje jednak autorski narrator, nie ma więc mowy o chaosie czy przypadkowości. Kawałki układanki powoli, nieśpiesznie składają się w całość. Epicki rozmach pozwala na oddech i delektowanie się urodą poszczególnych epizodów. Nie sposób przecenić w tym rolę języka. Bogactwo polszczyzny autora sprawia, że można palce lizać. Poetycki trening zrobił swoje. No i, oczywiście, humor. Dehnel dba o to, by co jakiś czas „odśmiać” czytelnika i również w ten sposób utrzymać jego uwagę.
Historię własnej rodziny, odtwarzaną z babcinych opowieści ciągnących się od dzieciństwa autora, rekonstruuje on w formie zbliżonej do sytuacji ustnego przekazu: są tu zarówno opowiadający, jak i krąg słuchaczy. W tej pierwszej roli występuje przede wszystkim babcia, czyli tytułowa Lala, ale także dziadek czy matka pisarza. Słuchaczem zaś bywa głównie on sam bądź też jego przyjaciele. Przy czym obie strony wykazują aktywność, ba! często zamieniają się rolami. Zafascynowany osobą babci wnuk dorasta z wolna do roli pisarza, dociekliwie i z pietyzmem zbiera strzępy zdarzeń, by skomponować z nich nową, własną opowieść. Czytelnik śledzi nie tylko samą anegdotę, ale również towarzyszące jej okoliczności. Prócz rodowych gadek i legend poznaje także refleksje, jakie wzbudzają one w narratorze. Niejako włączony zostaje w proces tworzenia utworu literackiego, wprowadzony od kuchni w arkana jego powstawania. Dzięki temu powieść o charakterze wspomnieniowo-gawędowym poszerza się o wątki autotematyczne.
Literackie powinowactwa „Lali” każą uważniej spojrzeć na młodego pisarza. Jak u bohatera Proustowskiej sagi „W poszukiwaniu straconego czasu” smak moczonej w kawie magdalenki powodował otwarcie zasobów pamięci, tak oczy narratora otwierają się na dzieje rodziny dzięki babcinym rysunkom, przedstawiającym utracony po wojnie majątek, czy rodowemu sygnetowi, który w tajemnicy pokazuje mu dziadek. Od tego momentu świadomość potomka wzrasta systematycznie, poszerza się o konteksty kulturowe, historyczne, literackie. Wreszcie przejmuje on od swej protoplastki rolę strażnika pamięci i głosiciela rodzinnych opowieści.
Końcowe fragmenty książki, w których narrator jest nie tylko opiekunem starej, niedołężniejącej babci, ale pełni również funkcję jej żywej pamięci, poruszają nie mniej niż odpowiednie partie poetycko-wspomnieniowego tomu Tadeusza Różewicza „Matka odchodzi”, laureata literackiej Nagrody Nike z 2000 roku.
Jacek Dehnel (rocznik 1980), poeta, autor trzech tomików wierszy, laureat Nagrody Kościelskich w 2005 roku i Paszportu „Polityki” w 2006, współprowadzący od kilku miesięcy oryginalny program kulturalny „Łossskot” w TVP1, swoją pierwszą powieścią wysoko zawiesił sobie poprzeczkę. Czy przejdzie pomyślnie test drugiej książki? Będę czekał z niecierpliwością.



Tytuł: Lala
Autor: Jacek Dehnel
Wydawca: W.A.B.
ISBN-10: 83-7414-222-7
Format: 360s. 125×195mm; oprawa twarda
Cena: 34,90
Data wydania: 12 października 2006
Ekstrakt: 80%
powrót do indeksunastępna strona

46
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.