powrót do indeksunastępna strona

nr 05 (LXXXVII)
czerwiec-lipiec 2009

Weekendowa Bezsensja: Słowo czy obraz?
Odwieczny dylemat twórców i miłośników komiksów, co jest ważniejsze – słowo czy obraz? Być może ten artykuł przybliży nas do poznania prawdy, być może „Esensja” odnalazła komiksowego Graala?
No dobra, nie odnaleźliśmy. Bezsensownie podpuściliśmy was w powyższej zajawce, taka już zajawki rola zwłaszcza w „Weekendowej Bezsensji”. Ale za to uznaliśmy, że tym razem przyjrzymy się komiksowym onomatopejom. W końcu to one są swoistą kwintesencją historyjek obrazkowym, będąc zarówno słowem jak i obrazem.
WTEM
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Trudno chyba znaleźć słowo bardziej kojarzące się z komiksem, nawet jeśli pojawia się coraz rzadziej. Według „Słownika języka polskiego PWN” oznacza tyle, co „nagle”, „naraz”, „nieoczekiwanie”. Ale chyba żaden miłośnik historyjek obrazkowych nie wyobraża sobie, żeby te synonimy zagroziły pozycji WTEM. Olbrzymim fanem WTEM od zawsze był Papcio Chmiel. Policzyliśmy w drugiej księdze (prawko jazdy) przygód Tytusa i spółki, słowo pojawia się sześć razy, w trzeciej (w kosmosie) aż osiem razy. Zwróćcie uwagę na formę graficzną samego słowa. Duży format, wykrzyknik, a przede wszystkim przesunięte w pionie litery podkreślają nagłość wydarzeń przedstawionych na danym kadrze. Wydawać by się mogło, że we współczesnym komiksie, rezygnującym z narracji w formie przypisów, ramek i odnośników czasowych, WTEM jest skazany na wymarcie. W takim razie zajrzyjcie do „Jeża Jerzego”, WTEM rules!1)
Nowa fala
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Wszystkie te „BUM!”, „TRACH!”, BĘC!” mówiąc delikatnie mocno trącą myszką. Polskiej onomatopei potrzebny był Kazimierz Odnowiciel, wybraniec czy inny tam „chosen one”, który dokona przełomu. I stało się. Leśniak i Skarżycki zadbali o to, aby taka postać się pojawiła. Genezy wyrazów dźwiękonaśladowczych z przykładowego kadru możemy się tylko domyślać, ale najważniejsze, że oddają nastrój chwili. Brawa dla Jeża Jerzego. Może przytoczone przykłady nie wszędzie pasują (odradzamy szczególnie tłumaczom „Thorgala” oraz „Donaldów”), ale w swoim czasie powiew świeżości do polskiego komiksu wniosły. A to najważniejsze.
Jak to się kiedyś robiło...
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
I dla odmiany maleńka podróż w komiksową prehistorię. Egmont dał nam szansę zapoznania się przygodami Tintina, absolutną klasyką komiksową. A jak wyglądają onomatopeje w wersji klasycznej? Skromnie - to mało powiedziane, żałośnie - takie określenie chyba bardziej tutaj pasuje. Wiem, że z perspektywy czasu Herge jawi się jako minimalista, ale musicie przyznać, że ten jego „pif paf” to strasznie rachityczny jest. Aż wierzyć się nie chce, że od tego ktoś może zginąć, nawet w komiksie.
Muzyka
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Twórcy komiksowi stosują różne triki, żeby przybliżyć odbiorcy charakter i rodzaj dźwięku lub odgłosu. Rozciągają, gniotą, szarpią te litery na wszelkie możliwe sposoby i trzeba przyznać, że niejednokrotnie udaje im się „narysować” ten czy inny hałas. Największy kłopot jest z muzyką. Mniej pomysłowi rysują po prostu nutki ale przyznacie, że to dosyć nachalny sposób. Trzeba brać przykład z mistrzów, spójrzcie jak do sprawy podszedł król undergroundu, Robert Crumb. Być może nie do końca będziemy wiedzieć, jaką muzykę grają Fritz i kumple ale z pewnością możemy wczuć się w nastrój chwili nakreślony przez Crumba.
Powielenie
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Dla poprawienia efektu dźwiękowego, twórcy komiksowi posiłkują się różnymi chwytami, byle tylko zainteresować odbiorcę. Na kadrze obok widoczny jest bohater „Osiedla swoboda”, który po ciężkiej drzemce obudzony zostaje przez wściekły dźwięk budzika. Mimo że problem zostaje szybko wyeliminowany, rychło pojawia się kolejne źródło, emitujące podobny dźwięk. Tym sposobem bohater został skutecznie wybudzony, a autor podkręca atmosferę opowieści wykorzystując ten sam zestaw liter, dla podkreślenia zbieżności dwóch równych dzwonków. Powielenie tej samej onomatopei wskazuje na rosnącą irytację bohatera.
Zniekształcenie
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Twórcy komiksów nie poprzestają jedynie na eksperymentach z krojem czcionki i jej wielkością, ale także starają się tworzyć takie onomatopeje, które przynajmniej ocierają się o oryginalność. Z tego powodu w wielu komiksach pojawiają się wyrazy opisujące dźwięki w sposób niespotykany nigdzie indziej. Jak widać na kadrze obok, nawet psie warczenie można ując na wiele sposobów. W tym wypadku najlepsze efekty dało połączenie kobylastej czcionki z małymi literkami oraz poprzestawiane litery. W ten sposób powstają oryginalne onomatopeje, które kolejno twórcy powielają w kolejnych tomach swoich komiksów (jak to miało miejsce w przypadku psiego warczenia w „Inhumans”).
Grafika
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Onomatopeje graficznie przedstawiane były na setki sposobów. Zdecydowanie najczęściej widujemy wyrazy dźwiękonaśladowcze poza dymkami w formie graficznych floresów. W tym wypadku słowa stają się integralną częścią grafiki – zaczynają przypominać ją kolorem lub stylistyką. Od takich onomatopei roi się w znanej serii „Rork”, choć i nie brakuje tam nieco mniej wyrafinowanego udźwiękowienia. To ciekawe, że niektórzy twórcy bez onomatopei nie wyobrażają sobie ani jednego kadru, a inni od tego stronią i wolą zostawić puste plansze.
1) Tak, wiemy, że „wtem” onomatopeją nie jest, ale to takie komiksowe słowo, że szkoda je zostawić na boku.
powrót do indeksunastępna strona

19
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.