powrót do indeksunastępna strona

nr 10 (XCII)
grudzień 2009

Cyniczna ignorancja?
Pierre Bayard ‹Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało?›
Książka „Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało?” Pierre’a Bayarda powinna stanowić obowiązkową lekturę dla wszystkich studentów kierunków humanistycznych na pierwszym roku.
Zawarto¶ć ekstraktu: 80%
‹Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało?›
‹Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało?›
Niektórzy z czytających te słowa znają na pewno z autopsji sytuacje, które autor, francuski literaturoznawca, opisuje w tej pozycji. Wielokrotnie w ciągu życia, jak twierdzi, niezależnie od tego, czym się zajmujemy, bywamy postawieni w kłopotliwej sytuacji wymagającej wypowiedzenia się na temat jakiejś książki. Im bliżej (pod względem fachu) literatury się znajdujemy, tym bardziej niszowych pozycji pytania dotyczą, czego egzemplifikacją są własne losy autora. Jednakże nawet zwykłemu, szaremu człowiekowi schwyconemu w krzyżowy ogień pytań głupio jest się przyznać do nieznajomości książek uznawanych za absolutny kanon czy to kulturalny, czy popularny. Zmusza to zazwyczaj do kłamstwa i lawirowania między wypowiedziami bardziej kompetentnych osób, byle uniknąć kompromitacji.
Bayard mówi w tym momencie: nie! Analizując socjologiczne przyczyny takiego lęku, chce pokazać, że świadomość własnej „ignorancji” i odwaga do przyznania się do niej bywają cechami pozytywnymi i dają lepsze efekty, otwierając poprzez sferę domysłów umysł na wnioski, które mogłyby zostać ukierunkowane i ograniczone paradoksalnie w wyniku lektury.
Tutaj zaczyna się podróż po historii literatury, bogato okraszona przykładami. W trakcie obcowania z nimi dowiadujemy się, że różnica między czytaniem a powołanym przez autora do istnienia pojęciem „nie-czytania” istnieje znacząca różnica. Oscar Wilde, Umberto Eco, Paul Valery i Montaigne – to tylko kilka z plejady doborowych nazwisk pisarzy, którzy stają się naszymi przewodnikami, egzemplifikacjami filozofii lansowanej przez autora. Oni także, bądź to w życiu, bądź w swoich dziełach, kierowali się zasadami zbieżnymi z poglądami Bayarda i wychodziło im to na dobre. Od najogólniejszych sądów po dedukcję, istnieją sposoby dotarcia do sensu powieści/wiersza bez konieczności dłuższego z nim obcowania niż 10 minut, które wystarczały Wilde’owi, wielokrotnie cytowanemu w toku wywodu.
Pozornie zabawna tematyka tekstu podparta jest jednak logiką i solidną argumentacją zmuszającą do zastanowienia się nad kwestią ontologii dzieła literackiego: jak książka istnieje dla szeregu różnych czytelników? Bayard posługuje się wprowadzoną przez siebie terminologią, taką jak książki-ekrany, czyli indywidualny obraz dzieła literackiego wytworzony w umyśle czytelnika po i w trakcie lektury, zależny od różnorodnych czynników zewnętrznych i odmienny od cudzych książek-ekranów. To wszystko służy wykazaniu słuszności dość śmiałej tezy, według której dokładne mówienie o jakiejkolwiek książce nie jest możliwe z uwagi na intersubiektywność odbioru, prowadzącą każdego do innych wniosków na jej temat. Ta postmodernistyczna w wymowie teza prowadzić ma do zmiany sposobu myślenia o literaturze.
Poruszany problem jest niezwykle ciekawy, aczkolwiek Bayard nie jest tu całkowicie oryginalny. Filozof Roman Ingarden już dawno wprowadził pojęcie konkretyzacji, mniej więcej pokrywające się z pojęciem książki-ekranu, niemniej jest to wiedza podana w sposób zdecydowanie mniej przystępny niż lekkie, wciągające, napisane z polotem, niepozbawione humoru i autoironii (wystarczy przyjrzeć się, jak autor oznacza w przypisach własne pozycje) dziełko francuskiego literaturoznawcy. Nie ma co się dziwić, że było bestsellerem.

Recenzja nadesłana na konkurs „Esensji”



Tytuł: Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało?
Tytuł oryginalny: Comment parler des livres que l’on n’a pas lus?
Wydawca: PIW
ISBN: 978-83-06-03154-6
Format: 160s. 123×195mm
Cena: 29,90
Data wydania: 15 maja 2008
Ekstrakt: 80%
powrót do indeksunastępna strona

41
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.