powrót do indeksunastępna strona

nr 05 (XCVII)
czerwiec-lipiec 2010

Kot Schrödingera
Ethan Coen, Joel Coen ‹Poważny człowiek›
W poważnym, racjonalnym świecie Larry’ego Gopnika każda rzecz okazuje się być inna, niż się wydawała na początku. Wokół jego ustabilizowanej egzystencji zaczynają narastać problemy, dylematy i pytania, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi. A on przecież nic nie zrobił.
Zawarto¶ć ekstraktu: 90%
‹Poważny człowiek›
‹Poważny człowiek›
Bracia Joel i Ethan Coen nie muszą już nic nikomu udowadniać. Po niewątpliwym sukcesie artystycznym, jakim był „To nie jest kraj dla starych ludzi” oraz po nieco mniej ambitnej, ale podszytej podobnym bezlitosnym nihilizmem komedii „Tajne przez poufne”, duet filmowców powrócił do łask krytyków i publiczności. „Poważny człowiek” to nieco autobiograficzny ukłon w stronę własnego dzieciństwa, osobliwości żydowskiego wychowania, charakterystycznego klimatu życia na przedmieściach w latach 60. W warstwie ideologicznej kontynuuje on rozważania na temat relacji człowieka z rzeczywistością, absurdalnych implikacji jego decyzji, a także kwestii przypadku, Boga, wiary, racjonalnego rozumowania i kosmicznego porządku.
Fabuła rozwija się wokół nieskomplikowanych losów profesora fizyki Larry’ego Gopnika i jego najbliższego otoczenia. Żona nagle oznajmia mu, że w ich małżeństwie nie dzieje się najlepiej, wobec czego chce ona rytualnego rozwodu, żeby móc ponownie wyjść za mąż zgodnie z wiarą – za niejakiego Sy Ablemana. Student szantażuje go podrzuconą łapówką, oskarżając o niesprawiedliwą ocenę egzaminu. Ktoś wysyła anonimowe listy szkalujące głównego bohatera do komisji, która rozpatruje jego awans. Jego brat dezorganizuje życie rodziny poprzez dziwne zwyczaje łazienkowe i problemy z hazardem. Ponadto zbliża się religijna uroczystość bar micwy jego syna. W końcu skonsternowany Larry musi się także przeprowadzić do pobliskiego motelu, za namową żony i jej nowego partnera. Sprawy jednak przybierają nowy obrót, kiedy Sy Ableman ginie w wypadku samochodowym.
Pojedyncze, irytujące problemy wyrastają jeden po drugim w świecie Larry’ego, składając się na nierozwiązywalne równanie, podobne do tych, które rysuje on swoim studentom na wykładach fizyki. Próby zrozumienia, dlaczego stał się ofiara niemal hiobowych doświadczeń, przynoszą tylko kolejne rozczarowania i absurdalne wyjaśnienia. Nie pomagają także wizyty u uczonych rabinów. Pierwszy z nich porównuje życie do parkingu za oknem, na który należy tylko spojrzeć ze świeżej perspektywy. Drugi rabin opowiada przezabawną anegdotę o zębach goja – historię dentysty odkrywającego wyrytą po hebrajsku wiadomość na zębach pacjenta, której znaczenie próbuje bez skutku rozszyfrować. Morał? Nigdy się nie dowiemy, dlaczego pewne rzeczy się zdarzają; lepiej dać sobie spokój. Trzeci rabin nie ma nawet ochoty spotkać się z Larry’m – zajęty jest myśleniem.
„Poważny człowiek” sprawia wrażenie filmu hermetycznego. Wrzuca on widzów w świat żydowskich obyczajów i terminów. Istotną rolę pełnią także odwołania do świata fizyki. Wspomniana zostaje zasada nieoznaczoności Heisenberga czy eksperyment Schrödingera, w którym hipotetyczny kot jest jednocześnie żywy i martwy. Pobieżna znajomość tych zagadnień na pewno jest wskazana, ale film broni się nawet bez dodatkowego przygotowania. Sama historia jest na tyle uniwersalna, że można się w nią wciągnąć nie będąc żydowskim fizykiem. Większość epizodów w filmie można interpretować jako małe syntezy głównego tematu. Najbardziej wyrazistym przykładem jest rewelacyjny prolog. Polski Żyd zaprasza w nim do swojego domu dawnego przyjaciela. Jego żona jest jednak przekonana, że ten człowiek nie żyje od trzech lat, a został zaproszony dybuk – zjawa, która przejęła jego ciało. Dylemat pozostaje niewyjaśniony: żona jest pewna swojej racji, mąż trzyma się racjonalnych przesłanek. Podobny problem reprezentuje historyjka o zębach goja, kot Schrödingera, student, która podrzuca łapówkę, ale nie chce się do tego przyznać. „Zaakceptuj tajemnicę”, radzi Larry’emu ojciec rzeczonego studenta. „Ze skromnością przyjmuj wszystko, co ci się przytrafia” – brzmi motto filmu. Nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy wszechświat jest przypadkowy, czy też kieruje nim Bóg – możemy tylko zdecydować o własnej postawie. Jednak kiedy Larry decyduje się działać w najmniejszy możliwy sposób – wszystko wydaje się być na progu katastrofy. Film urywa się w idealnym momencie, zostawiając widza w rozdarciu i bez satysfakcjonujących odpowiedzi. Zakończenie przypomina zarówno „To nie jest kraj dla starych ludzi”, jak i klasycznego „Bartona Finka”.
Bogata warstwa tematyczna „Poważnego człowieka” jest oczywiście poparta doskonałym wykonaniem. Reżyseria i montaż w wykonaniu braci Coen to doprowadzona do perfekcji formalna maestria, oszczędna w środkach, zwarta strukturalnie, pełna wewnętrznego rytmu. Operator Roger Deakins po raz kolejny potwierdza, że jest jednym z najlepszych w branży, świetnie ukazując zwyczajność-niezwyczajność świata przedmieść, a także pomysłową ekstrawagancję w sekwencjach snów. Nieoceniony jest także kompozytor Carter Burwell, działający niezwykle subtelnie i efektywnie – szczególne wrażenie robi scena na dachu, gdzie świetna muzyka i odgłosy z anteny wraz z montażem budują idealną całość.
W obsadzie brakuje znanych twarzy czy wielkich gwiazd i dzięki temu sprawdza się ona znakomicie jako kolektyw. Wybija się znakomity Michael Stuhlbarg, odtwórca roli Larry’ego, który nadaje temu bohaterowi sugestywną wielowymiarowość i nutkę szaleństwa, co zapewnia mu dogodne miejsce w panteonie nieudaczników z filmografii braci Coen. Niezwykle zabawni są również: Richard Kind (jako brat Larry’ego), Fred Melamed (jako Sy Ableman), a także George Wyner w roli jednego z rabinów.
„Poważny człowiek” to kolejna solidna pozycja w dorobku braci. Nie brakuje w niej charakterystycznej ironii i czarnego humoru, dziwacznych postaci i wydarzeń, a także cynicznego światopoglądu. Filozoficzne dylematy natomiast zostawiają widzów z ciekawym materiałem do dyskusji i analiz. Jest to także film osobisty, autorski, zrobiony bez żadnej presji i wątpliwości. Na taką wolność artystyczną mogą pozwolić sobie tylko mistrzowie o znaczącym dorobku, podpisujący swoje najnowsze dzieło: napisane, wyprodukowane i wyreżyserowane przez Joela i Ethana Coenów.



Tytuł: Poważny człowiek
Tytuł oryginalny: A Serious Man
Reżyseria: Ethan Coen, Joel Coen
Zdjęcia: Roger Deakins
Scenariusz (film): Ethan Coen, Joel Coen
Rok produkcji: 2009
Kraj produkcji: Francja, USA, Wielka Brytania
Dystrybutor (kino): Best Film
Data premiery: 11 czerwca 2010
Czas projekcji: 106 min.
WWW: Strona
Gatunek: komedia
Wyszukaj w: Skąpiec.pl
Ekstrakt: 90%
powrót do indeksunastępna strona

93
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.