Dzięki poruszającym tematykę hiszpańskiej wojny domowej „Żołnierzom spod Salaminy” Javier Cercas zdobył międzynarodową sławę i uznanie krytyków. W „Prędkości światła” postanowił zmierzyć się nie tylko ze spuścizną innej dwudziestowiecznej wojny – wietnamskiej, ale również z własnym literackim sukcesem. Niestety, choć nowa powieść katalońskiego pisarza jest z pewnością pozycją godną uwagi, to jednak nie wywiera tak wielkiego wrażenia jak jej poprzedniczka.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Przypadek dwóch głównych bohaterów „Prędkości światła” można uznać za potwierdzenie powiedzenia, że przeciwieństwa się przyciągają. Pierwszy z nich – Rodney Falk – to trzymający się na uboczu życia towarzyskiego weteran wojny wietnamskiej, uznawany przez najbliższe otoczenie za mruka i dziwaka. Drugi to będący alter ego autora początkujący pisarz, który odznacza się sporą pewnością siebie, więc nie ma praktycznie żadnych trudności z odnajdywaniem się w nowym otoczeniu. Dzięki protekcji swego dawnego wykładowcy Hiszpan otrzymuje posadę na niewielkim uniwersytecie w amerykańskiej Urbanie i właśnie tam zaczyna się dość niezwykła znajomość dwóch głównych bohaterów, kiedy przez jeden semestr dzielą gabinet na uczelni. Początkowy dystans między nimi z upływem czasu stopniowo się zmniejsza, nie tylko znajdują wspólne tematy do rozmowy, lecz wręcz zaczynają się przyjaźnić. Wkrótce jednak ich kontakty zamierają, gdyż niespodziewanie Rodney Falk nie powraca na uczelnię po przerwie semestralnej, a niedługo później drugi z przyjaciół wraca do Hiszpanii. Do ich kolejnego spotkania dojdzie zaś dopiero po wielu latach, kiedy narrator powieści będzie już dość znanym pisarzem, a i w życiu Rodneya także wiele się zmieni… W przypadku „Prędkości światła” konstrukcja powieści jest równie istotna jak jej treść. Po pierwsze Javier Cercas wyposażył narratora w wiele elementów swego życiorysu – w tym w wielki sukces książki o mało znaczącym epizodzie hiszpańskiej wojny domowej. Po drugie w gruncie rzeczy nie jest to tylko historia nietuzinkowej przyjaźni Amerykanina i Hiszpana, lecz zapis pracy alter ego autora nad jego nową powieścią. Z jednej strony pozwoliło to Cercasowi zdystansować się do oczekiwań czytelników i krytyków wywołanych przez „Żołnierzy spod Salaminy”, z drugiej jednak powoduje, że postać ta nie jest w pełni przekonująca, szczególnie że tę technikę pisania czarno na białym zdradza sam narrator. Co gorsza, obraz życia rodzinnego bohatera nie jest na tyle przekonujący, żeby stanowiąca punkt zwrotny fabuły osobista tragedia, która go spotkała, mogła nas naprawdę poruszyć. Można więc mieć wrażenie, że w tym przypadku autotematyczne zabiegi po prostu nie przyniosły w pełni zamierzonego efektu. Na siłę oddziaływania „Prędkości światła” niewątpliwie wpływa również to, że wojna wietnamska – głównie za sprawą kinematografii amerykańskiej – zdecydowanie wyraziściej zapisała się w powszechnej pamięci niż hiszpańska wojna domowa. Właśnie z tego powodu mroczne tajemnice Rodneya Falka nie potrafią aż tak pobudzić naszej wyobraźni, jak historia przedstawiona we wcześniejszej powieści Javiera Cercasa. Nie da się też ukryć, że zbytniej przewidywalności traumatycznych przeżyć weterana wojny wietnamskiej nie mogą w pełni zrekompensować czytelnikom nawet jego późniejsze dramatyczne wybory życiowe. Inną sprawą jest, że „Prędkość światła” tak naprawdę trudno byłoby uznać za powieść rozliczeniową, w końcu dla Europejczyków ten konflikt zbrojny nie miał aż tak pierwszorzędnego znaczenia jak dla Amerykanów. Naturalne wydaje się więc, że dla katalońskiego pisarza wojenne doświadczenia Rodneya Falka to zaledwie punkt wyjścia dla rozważań o odpowiedzialności za podejmowane decyzje, roli przypadku w ludzkich losach oraz możliwości odkupienia popełnionych win. Wszystko to zaś powoduje, że choć lektura książki Javiera Cercasa może dostarczyć prawdziwych przeżyć intelektualnych, to jednak brakuje w niej prawdziwej pasji, którą można było wyczuć w „Żołnierzach spod Salaminy”.
Tytuł: Prędkość światła Tytuł oryginalny: La velocidad de la luz ISBN: 978-83-7414-755-2 Format: 336s. 125×195mm Cena: 34,90 Data wydania: 21 lipca 2010 Ekstrakt: 60% |