„Finding Poland” Matta Kelly′ego to z pozoru kolejna historia rodziny polskich uchodźców i ich doświadczeń podczas drugiej wojny światowej. Jednak autor nie ograniczył się do przytaczania suchych faktów. Wręcz przeciwnie: wybrał się w podróż po miejscach, które jego bliscy musieli minąć na swojej drodze z polskich kresów do hrabstwa Devon w Anglii.  |  | ‹Finding Poland: From Tavistock to Hruzdowa and Back Again›
|
Matthew Kelly jest historykiem, wykładowcą na University of Southampton i autorem książki „The Fenian Ideal and Irish Nationalism, 1882-1916”. Obok irlandzkiego pochodzenia, Kelly może się poszczycić również polskimi korzeniami. To właśnie doświadczenia jego pradziadków z okresu drugiej wojny światowej zainspirowały go do napisania tej książki. Nie ograniczył się jednak do prostego przedstawienia całej historii przy użyciu listów, pamiętników i oficjalnych dokumentów archiwalnych. „Finding Poland” jest bowiem tylko w połowie książką historyczną. Kelly wyruszył w podróż śladami swoich bliskich, przez Polskę, Białoruś, Rosję, Kazachstan i Indie, aż do niewielkiej wioski w hrabstwie Devon, gdzie po wszystkich swoich niebezpiecznych przygodach rodzina Ryżewskich znalazła dom. Dzięki temu „Finding Poland” staje się nie tylko książką historyczną, ale również wciągającą opowieścią podróżniczą. Opisy miejsc oraz różnice, jakie w nich zaszły przez ponad pół wieku, stanowią interesującą odmianę od nadmiaru historycznych faktów i dramatycznych perypetii uchodźców. Lekcję historii Polski oraz drugiej wojny światowej Kelly odrobił bardzo dobrze, sięgając nie tylko do oficjalnych publikacji na temat zmiennych kolei losu państwa polskiego w tym burzliwym okresie. W książce przytacza on sporo archiwalnych dokumentów związanych z działalnością polskiego rządu na emigracji w Londynie, polityki wobec uchodźców przetrzymywanych na terenie Związku Radzieckiego oraz podstaw do stworzenia Armii gen. Andersa. Elementowi czysto historycznemu nie sposób teoretycznie nic zarzucić. Prawda jest jednak taka, że znajomość a przedstawienie tych faktów to dwie różne rzeczy. To drugie wychodzi irlandzkiemu historykowi zdecydowanie gorzej. Kiedy tylko kolejne rozdziały przechodzą z opisu perypetii Ryżewskich na zagadnienia czysto historyczne, czytelnik musi przedzierać się przez olbrzymie nagromadzenie faktów przedstawione w wyjątkowo monotonny sposób. Tego samego nie da się powiedzieć o losach jego własnej rodziny. Przesiedleni z kresów do Kazachstanu, zmagający się z niegościnnym klimatem (kazachska zima wśród stepów), malarią i wieloma innymi problemami, Ryżewscy nie mieli żadnego wpływu na swój los. Byli częścią olbrzymiej fali przesiedleńców, o których losie zadecydowała wielka polityka ZSRR, Wielkiej Brytanii i polskiego rządu na uchodźstwie. Układ Sikorski-Majski, utworzenie Armii Andersa oraz jej późniejsze przeniesienie do Persji i pod zwierzchnictwo Brytyjczyków pozwoliło tysiącom Polaków, w tym Ryżewskim, na wyrwanie się z trudnego położenia. Nawet jeśli warunki panujące na Bliskim Wschodzie nie były doskonałe (brak zaopatrzenia czy przygotowania na tak olbrzymie ilości uchodźców), rokowały one większe nadzieje niż pobyt na terenie Związku Radzieckiego. Książka Kelly’ego nie jest jedynie żmudnym i szczegółowym opisem kolejnych etapów, jakie Ryżewscy musieli przejść na drodze do wolności. To, jak głosi sam tytuł, próba odszukania przez autora własnych polskich korzeni oraz polskości. Z wielkim zaangażowaniem stara się on opisać możliwie szczegółowo realia międzywojennej Polski, życie na Kresach czy elementy polskiej kultury (znajdziemy tu m.in. odwołania do „Pana Tadeusza”, „Roty” czy „Doliny Issy”). Z tych prób Kelly wychodzi obronną ręką. Mimo nielicznych błędów i wyraźnego braku zrozumienia wszystkich detali (za przykład niech posłuży niejasny dla niego zwyczaj nazywania Żydów Jankielami) oraz zdecydowanie częstszej monotonii opisywanych sytuacji i wydarzeń, „Finding Poland” jest lekturą wartą uwagi.
Tytuł: Finding Poland: From Tavistock to Hruzdowa and Back Again Wydawca: Jonathan Cape ISBN: 978-0224081672 Format: 352s. 158×236mm; oprawa twarda Cena: 20,–£ Data wydania: 4 marca 2010 Ekstrakt: 70% |