powrót; do indeksunastwpna strona

nr 05 (CVII)
czerwiec-lipiec 2011

Komedie o udręce, rozpaczy, martwocie, strachu i samotności
Woody Allen ‹Allen na scenie›
„Allen na scenie” nie niesie żadnego zaskoczenia – nawet jeśli ktoś nie zna żadnego z pięciu dzieł scenicznych neurotyka z Nowego Jorku zamieszczonych w tym tomie, z pewnością rozpozna w nich główne tematy twórczości autora, obecne w jego filmach i opowiadaniach.
ZawartoB;k ekstraktu: 70%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
„Allen na scenie” to trzeci zbiorek utworów literackich znanego reżysera, w ostatnim czasie wydany przez Rebis. Po dwóch tomikach świetnych opowiadań przyszedł czas na dzieła sceniczne. Znajdziemy ich w książce pięć – trzy krótkie nowelki „Pytanie”, „Gdy śmierć zastuka” i „Nad kobietami Lovborga” oraz dwa dzieła dłuższe o bardzo znamiennych tytułach – „Śmierć” i „Bóg”. Z bardziej znanych sztuk Allena brakuje „Zagraj to jeszcze raz, Sam”, ale chyba ten w miarę realistyczny tekst mniej by pasował do zbioru pełnego absurdu.
Nawet nie znając ulubionych tematów Allena, już z samych tytułów można domyślić się tematyki. Sens życia, obsesja śmierci, kwestia (nie)istnienia Istoty Wyższej, przeznaczenie – a wszystko to podane w satyryczno-ironicznej formie, oscylując w kierunku absurdu (częściej obecnego w Allenowskich dziełach literackich niż filmowych).
„Pytanie” to humoreska przedstawiająca pewno fikcyjne zdarzenie z życia prezydenta Lincolna – mocno absurdalny żart z amerykańskiej historii. „Gdy śmierć zastuka” z kolei nawiązuje do dzieła jednego z mistrzów Allena – „Siódmej pieczęci” Ingmara Bergmana. Niejaki Nat Ackerman spotyka Śmierć i udaje mu się namówić ją na grę o swe życie… w remika. Rzec można, że tekst jest próbą ironicznego oswojenia nieubłaganej chwili, a może marzeniem o możliwości negocjacji w tym ostatecznym momencie? A może nie ma sensu się w tym doszukiwać głębszych treści i należy uznać tekst po prostu za wyraz poczucia humoru autora? Choć – zważywszy na fakt, jak bardzo obecna jest śmierć w twórczości Allena – raczej trudno w to uwierzyć…
Kolejnym tekstem jest znów nawiązanie do Bergmana. „Nad kobietami Lovborga” trudno nazwać sztuką teatralną – to raczej literaturoznawczy esej ilustrowany scenkami z twórczości omawianego autora. Autora, dodajmy, znów jak najbardziej fikcyjnego, zbierającego w sobie przerysowane do granic absurdu cechy szwedzkich filmowców i dramatopisarzy. Cały tekst jest satyrą nie tylko na tę twórczość, ale i na prace kulturoznawców, doszukujących się niewiadomo czego w analizowanych dziełach. Przy obecnej inwazji mrocznych i ponurych skandynawskich kryminałów wbija się w pamięć doskonałe sformułowanie na temat twórczości owego fikcyjnego Lovborga: „Pierwszy okres przynosi cykle sztuk zajmujących się udręką, rozpaczą, martwotą, strachem i samotnością (są to komedie)”. Czy jednak ten zwrot nie charakteryzuje też w jakimś stopniu samej twórczości Woody’ego Allena?
Dwa następne dzieła to już stosunkowo długie formy dramatyczne. Znakomita „Śmierć” opowiada o nocnych poszukiwaniach grasującego w mieście maniaka, w które – wbrew swej woli – wpleciony zostaje spokojny obywatel nazwiskiem Kleinman. Jest w tym dużo ducha Kafki (oczywiście „Procesu”), nieco obowiązkowego absurdu, ale przede wszystkim opowieść, z której całkiem wyraziście wybijają się wątki egzystencjalne. Nie brakuje ich też w „Bogu” – parodii greckiej tragedii, szalonego przedstawienia, w którym aktorzy nawiązują kontakty z publicznością i autorem, znów – jak sugeruje tytuł – poszukując Stwórcy.
Twórczość dramatyczna Allena jest nieco inna od filmowej, bardziej umowna, z większą udziałem absurdu i surrealizmu, ale nie jest trudno wskazać analogie do dzieł filmowych. Humorystyczna wersja wydarzeń historycznych z „Pytania” kojarzy się z „Miłością i śmiercią” oraz „Zeligiem”, rozgrywka ze Śmiercią z „Gdy śmierć zastuka” kojarzy się także z „Miłością i śmiercią” i „Scoopem”, bergmanowskie tematy „Nad kobietami Lovborga” przywodzą na myśl wiele allenowskich tytułów, choćby „Wnętrza”, „Wrzesień”, „Mężowie i żony”, śledztwo ze „Śmierci” pojawia się choćby w „Tajemnicy morderstwa na Manhattanie” (choć w dużo lżejszej wersji), nawiązania do antycznych tragedii znajdziemy choćby w „Jej wysokość Afrodycie”, a dialogi między postaciami ze sceny i widzami to domena „Purpurowej róży z Kairu”. Niby więc nic nowego pod słońcem, ale dla cierpkiego humoru, oryginalnych pomysłów, no i choćby dla uzupełnienia wiedzy o tej nieco mniej u nas znanej gałęzi twórczej Woody’ego Allena warto sięgnąć po ten zbiorek.



Tytuł: Allen na scenie
Tytuł oryginalny: Selected Plays
Wydawca: Rebis
ISBN: 978-83-7510-628-2
Format: 200s. 128×197mm; oprawa twarda, obwoluta
Cena: 29,90
Data wydania: 25 stycznia 2011
Wyszukaj w
:
Ekstrakt: 70%
powrót; do indeksunastwpna strona

143
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.