„Allen na scenie” nie niesie żadnego zaskoczenia – nawet jeśli ktoś nie zna żadnego z pięciu dzieł scenicznych neurotyka z Nowego Jorku zamieszczonych w tym tomie, z pewnością rozpozna w nich główne tematy twórczości autora, obecne w jego filmach i opowiadaniach.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
„Allen na scenie” to trzeci zbiorek utworów literackich znanego reżysera, w ostatnim czasie wydany przez Rebis. Po dwóch tomikach świetnych opowiadań przyszedł czas na dzieła sceniczne. Znajdziemy ich w książce pięć – trzy krótkie nowelki „Pytanie”, „Gdy śmierć zastuka” i „Nad kobietami Lovborga” oraz dwa dzieła dłuższe o bardzo znamiennych tytułach – „Śmierć” i „Bóg”. Z bardziej znanych sztuk Allena brakuje „Zagraj to jeszcze raz, Sam”, ale chyba ten w miarę realistyczny tekst mniej by pasował do zbioru pełnego absurdu. Nawet nie znając ulubionych tematów Allena, już z samych tytułów można domyślić się tematyki. Sens życia, obsesja śmierci, kwestia (nie)istnienia Istoty Wyższej, przeznaczenie – a wszystko to podane w satyryczno-ironicznej formie, oscylując w kierunku absurdu (częściej obecnego w Allenowskich dziełach literackich niż filmowych). „Pytanie” to humoreska przedstawiająca pewno fikcyjne zdarzenie z życia prezydenta Lincolna – mocno absurdalny żart z amerykańskiej historii. „Gdy śmierć zastuka” z kolei nawiązuje do dzieła jednego z mistrzów Allena – „Siódmej pieczęci” Ingmara Bergmana. Niejaki Nat Ackerman spotyka Śmierć i udaje mu się namówić ją na grę o swe życie… w remika. Rzec można, że tekst jest próbą ironicznego oswojenia nieubłaganej chwili, a może marzeniem o możliwości negocjacji w tym ostatecznym momencie? A może nie ma sensu się w tym doszukiwać głębszych treści i należy uznać tekst po prostu za wyraz poczucia humoru autora? Choć – zważywszy na fakt, jak bardzo obecna jest śmierć w twórczości Allena – raczej trudno w to uwierzyć… Kolejnym tekstem jest znów nawiązanie do Bergmana. „Nad kobietami Lovborga” trudno nazwać sztuką teatralną – to raczej literaturoznawczy esej ilustrowany scenkami z twórczości omawianego autora. Autora, dodajmy, znów jak najbardziej fikcyjnego, zbierającego w sobie przerysowane do granic absurdu cechy szwedzkich filmowców i dramatopisarzy. Cały tekst jest satyrą nie tylko na tę twórczość, ale i na prace kulturoznawców, doszukujących się niewiadomo czego w analizowanych dziełach. Przy obecnej inwazji mrocznych i ponurych skandynawskich kryminałów wbija się w pamięć doskonałe sformułowanie na temat twórczości owego fikcyjnego Lovborga: „Pierwszy okres przynosi cykle sztuk zajmujących się udręką, rozpaczą, martwotą, strachem i samotnością (są to komedie)”. Czy jednak ten zwrot nie charakteryzuje też w jakimś stopniu samej twórczości Woody’ego Allena? Dwa następne dzieła to już stosunkowo długie formy dramatyczne. Znakomita „Śmierć” opowiada o nocnych poszukiwaniach grasującego w mieście maniaka, w które – wbrew swej woli – wpleciony zostaje spokojny obywatel nazwiskiem Kleinman. Jest w tym dużo ducha Kafki (oczywiście „Procesu”), nieco obowiązkowego absurdu, ale przede wszystkim opowieść, z której całkiem wyraziście wybijają się wątki egzystencjalne. Nie brakuje ich też w „Bogu” – parodii greckiej tragedii, szalonego przedstawienia, w którym aktorzy nawiązują kontakty z publicznością i autorem, znów – jak sugeruje tytuł – poszukując Stwórcy. Twórczość dramatyczna Allena jest nieco inna od filmowej, bardziej umowna, z większą udziałem absurdu i surrealizmu, ale nie jest trudno wskazać analogie do dzieł filmowych. Humorystyczna wersja wydarzeń historycznych z „Pytania” kojarzy się z „Miłością i śmiercią” oraz „Zeligiem”, rozgrywka ze Śmiercią z „Gdy śmierć zastuka” kojarzy się także z „Miłością i śmiercią” i „Scoopem”, bergmanowskie tematy „Nad kobietami Lovborga” przywodzą na myśl wiele allenowskich tytułów, choćby „Wnętrza”, „Wrzesień”, „Mężowie i żony”, śledztwo ze „Śmierci” pojawia się choćby w „Tajemnicy morderstwa na Manhattanie” (choć w dużo lżejszej wersji), nawiązania do antycznych tragedii znajdziemy choćby w „Jej wysokość Afrodycie”, a dialogi między postaciami ze sceny i widzami to domena „Purpurowej róży z Kairu”. Niby więc nic nowego pod słońcem, ale dla cierpkiego humoru, oryginalnych pomysłów, no i choćby dla uzupełnienia wiedzy o tej nieco mniej u nas znanej gałęzi twórczej Woody’ego Allena warto sięgnąć po ten zbiorek.
Tytuł: Allen na scenie Tytuł oryginalny: Selected Plays ISBN: 978-83-7510-628-2 Format: 200s. 128×197mm; oprawa twarda, obwoluta Cena: 29,90 Data wydania: 25 stycznia 2011 Ekstrakt: 70% |