Giorgio Agamben jest jednym z najważniejszych współczesnych filozofów. Monografia dotycząca jego dzieł zbiera najważniejsze wątki twórczości myśliciela, ale może być nieco myląca. Książka Evy Geulen ma bowiem w podtytule „wprowadzenie”, podczas gdy właściwszym słowem byłaby raczej „rekapitulacja”.  | ‹Giorgio Agamben. Wprowadzenie›
|
Obecna popularność Agambena nie może dziwić. Włoch w swoich rozważaniach podejmuje szereg problemów, które albo dotyczą życia większości z nas bezpośrednio, albo są przedmiotem gorących dyskusji w światowych mediach. Już początek monografii wskazuje, z jak ważnymi (i kontrowersyjnymi) tematami mamy do czynienia. Geulen przywołuje podjętą w Szwajcarii decyzję o przeznaczaniu nadliczbowych embrionów do celów badawczych. Decyzja pobudziła liczne autorytety do wypowiedzenia się, otwierając pole dyskusji w wielu pokrewnych tematach, na czele z samą definicją życia. Jak zauważa Agamben, naukowcy (a przynajmniej niektórzy z nich) nie są w stanie jednoznacznie ustalić, jak owo życie definiować. Skutkiem tej niemożności jest oddanie władzy nad wspomnianymi kwestiami w ręce polityków, którzy muszą rozstrzygać w kwestiach takich, jak na przykład zarodki. Inną ważną kwestią poruszaną przez filozofa jest problem osób wykluczonych, którym odebrano w zasadzie wszystkie prawa, poza prawem do życia. Duże fragmenty monografii poświęcono właśnie kwestii pojęcia homo sacer, „świętego człowieka” – jednostki wprawdzie obdarzonej prawem do życia, ale równocześnie kogoś, kogo można bez żadnych konsekwencji zabić. Bezpośrednio do tej problematyki przylegają rozważania na temat porządków polityczno-prawnych. Zdaniem Agambena demokracja okazuje się zaskakująco bliska totalitaryzmom. Geulen przywołuje tu pokrótce klasyczne teorie państwa Bodina i Hobbesa. Pierwsza z nich głosi, że czysta przemoc przekształca się z czasem w prawomocne panowanie, zaś Hobbes skłania się raczej ku poglądowi, że państwo buduje się nie na zwycięstwie, ale na lęku przed śmiercią, który popycha nas do zawierania umów społecznych. Obaj filozofowie są jednak zgodni w umiejscowieniu wojny jako stanu początkowego, z czego Agamben wysnuwa wniosek, że suwerenność jest wcieleniem natury w obręb społeczeństwa. I to pewnie dlatego obecne systemy polityczne tak chętnie sięgają po narzędzie, jakim jest „stan wyjątkowy”, przeradzający się dziś w regułę. Prawo staje się usprawiedliwieniem dla przemocy, co możemy zaobserwować choćby na lotniskach po 11. września. O ile oczywiście zwrócimy na to uwagę, bo do ingerencji w nasze życie zdążyliśmy już przywyknąć. Agamben, o czym pisze Geulen, porusza się jeszcze po innych polach zainteresowań. W monografii wyraźnie widoczne jest między innymi zainteresowanie filozofa kwestią obozów koncentracyjnych. Definiuje on Auschwitz jako prawniczą reinterpretację prawa w celu obrony osobistej wolności. Zauważa również cechy wspólne między obozem, więzieniem, a oddziałem intensywnej terapii. I w tych momentach najwyraźniej widać krytyczne (ale nie krytykanckie) podejście autorki do myśli filozofa – o „Co zostaje z Auschwitz” pisze ona, że możliwości Agambenowskiej metody w tym akurat miejscu irytują, a sama książka wygląda jak „zbiór swobodnych skojarzeń” (co ciekawe uwagi krytyczne – w odniesieniu do Geulen – ma również tłumacz, co dobrze świadczy o jego rozeznaniu w temacie. Na wykonanej przez niego pracy translatorskiej ciąży za to uporczywie powtarzany zwrot „wydaje się być”). Jak napisałem na samym początku, „wprowadzenie” do myśli włoskiego filozofa nie do końca spełnia daną w tytule obietnicę. Wprawdzie Geulen stara się definiować, sięga nawet do twórców, jacy inspirowali Agambena (m.in. Benjamin, Foucalt), ale monografia – również ze względu na niewielką objętość – jest pracą o niezwykle silnym stężeniu faktów, do tego napisaną językiem naukowym, mniej przystępnym od samych prac myśliciela. Dlatego mimo, że autorka imponuje wiedzą i znajomością kontekstów, z jej książki najpełniej skorzystają osoby, które mają już za sobą przynajmniej kilka lektur Agambena.
Tytuł: Giorgio Agamben. Wprowadzenie Tytuł oryginalny: Giorgio Agamben zur Einführung Data wydania: 25 kwietnia 2012 ISBN: 978-83-61967-25-5 Format: 192s. 135×205mm Cena: 37,90 Gatunek: non-fiction |