powrót; do indeksunastwpna strona

nr 9 (CXXI)
listopad 2012

Wojna to największe zło
Erich Maria Remarque ‹Droga powrotna›
„Droga powrotna”, będąc autobiograficznym zapisem doświadczeń autora, obrazuje także los całej generacji weteranów I wojny światowej. Ten głos „straconego pokolenia” opiera się próbie czasu, nadal jest aktualny i przejmujący.
‹Droga powrotna›
‹Droga powrotna›
Powieść jest luźną kontynuacją najsłynniejszej książki Ericha Marii Remarque’a „Na Zachodzie bez zmian”, której wydanie w 1929 roku poruszyło całe ówczesne Niemcy. „Droga powrotna” opowiada o bolesnym powrocie niemieckich żołnierzy do życia w cywilu po zakończeniu I wojny. Powrót okazuje się dramatyczny i trudny. Autor pisze o ludziach upokorzonych przez klęskę i pozostawionych samym sobie. Ich ojczyzna, liżąca rany po przegranej wojnie, na ich los jest całkowicie obojętna.
O powieści „Na Zachodzie bez zmian” powiedziano kiedyś, że „tchnie zdegenerowanym romantyzmem”. „Droga powrotna” jest podobna. Opisy fizycznych i psychicznych okaleczeń wojennych weteranów poruszają realizmem, wrażliwością narratora i jednocześnie surowością stylu (tu widać podobieństwo do pisarstwa Ernesta Hemingwaya). Wojna to nie romantyczna przygoda, ale codzienne obcowanie ze śmiercią, okaleczeniami, głodem, poczuciem beznadziei. Wtedy, na początku XX wieku, takie pisanie bez przemilczeń i kompromisów było w literaturze nowością – tak właśnie brzmiał głos wojennego „straconego pokolenia”, do którego należał Remarque. Dwudziestowieczna literatura europejska zmieniała się wraz z porządkiem świata.
Zawarte w powieściach Remarque’a opisy tragicznych losów żołnierzy po wojnie przejmowały w tamtych czasach siłą wyrazu, bo były to jedne z pierwszych tego rodzaju świadectw w literaturze. „Droga powrotna”, czytana współcześnie, nic nie traci na swojej aktualności. Dziś widzimy, że jest to poruszający literacki obraz tego, co dzisiaj nosi nazwę zespołu stresu pourazowego. Niestety, w mrocznym i niespokojnym XX wieku nie brakowało okazji, by nauka to zjawisko dogłębnie poznała i opisała. Koszmary, poczucie izolacji, niemożność osiągnięcia wewnętrznej równowagi i stabilizacji – odczucia wszystkich żołnierzy po frontowej traumie są zawsze takie same. Dzieje bohaterów książki można więc odczytywać w uniwersalnym kontekście. Remarque demaskuje bezsens każdej wojny i jej dewastujący wpływ na ludzi: Albert podczas kłótni zabija człowieka, Adolf po powrocie z frontu nie może dogadać się z żoną, która podczas jego nieobecności żyła z innym mężczyzną, Ernst nie znajduje wspólnego języka ze swoją rodziną, a Giesecke trafia do szpitala psychiatrycznego.
W powieści jest wiele mówiąca i symboliczna scena powrotu żołnierzy – dawnych uczniów – do kolegium nauczycielskiego. Poszli na front wprost ze szkolnych ław. Teraz do nich wracają i spotykają się ze swoimi dawnymi pedagogami. Remarque uświadamia, że wojna zaburzyła pokoleniową ciągłość nie tylko dlatego, że wielu młodych ludzi zginęło na wojnie, ale przede wszystkim dlatego, że ci, którzy przeżyli, zostali obarczeni bagażem przeżyć i doświadczeń ponad ich siły. Uczniowie i nauczyciele nie rozumieją się już nawzajem i zauważamy, że jest to coś dużo w więcej niż zwyczajny konflikt generacji. „Ale czego jeszcze mogliby nas nauczyć?” pyta Ernst. „Znamy teraz życie lepiej niż oni, zdobyliśmy inną wiedzę, twardą, krwawą, okrutną i bezlitosną.” Tym młodym ludziom na wojnie przewartościowało się absolutnie wszystko, stracili oparcie, dobro i zło to dla nich już tylko puste słowa. Są jeszcze młodzi, ale ich młodość jest już bez perspektyw i wiary we wszystko, co dotąd znali. Czego będą uczyć swoich uczniów?
„Droga powrotna” ukazuje się w nowym tłumaczeniu Ryszarda Wojnakowskiego. Przekład bardzo dobrze oddaje nastrój tej powieści: z pozoru szorstką narrację, ale przenikającą się z pełnym emocji spojrzeniem na świat młodego człowieka. Napisana osiemdziesiąt lat temu powieść Remarque`a nadal ma mocny pacyfistyczny wydźwięk. Wojna to absurd i największe zło, jakiego może doświadczyć człowiek.



Tytuł: Droga powrotna
Tytuł oryginalny: Der Weg zurück
Data wydania: 11 września 2012
Wydawca: Rebis
ISBN: 978-83-7510-622-0
Format: 288s. 150×225mm; oprawa twarda
Cena: 39,90
Gatunek: mainstream, obyczajowa
Wyszukaj w: Wysylkowa.pl
Wyszukaj w
:
Wyszukaj w: Amazon.co.uk
Zobacz w:
powrót; do indeksunastwpna strona

38
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.