W „Ćwiczeniach z niemożliwego” autorka szkicuje fascynujące sylwetki wielkich postaci życia intelektualnego Polski ostatniego stulecia. W ich tle – nie może być inaczej – dzieje naszego kraju, skomplikowane i dramatyczne. Wszystko to jest opisane znakomitym piórem, podążającym szlakiem odwiecznych polskich pytań.  |  | ‹Ćwiczenia z niemożliwego›
|
Magdalena Grochowska w szesnastu osobnych reportażach historycznych przybliża nam osoby, których uznany dorobek jest ważny dla historii intelektualnej i artystycznej Polski. To krąg polskiej inteligencji, który stopniowo i nieodwołalnie kurczy się i odchodzi w przeszłość. Najliczniej – choć nie tylko - reprezentowani są tutaj ludzie należący do kręgu paryskiej „Kultury”: Czesław Miłosz, Józef Czapski, Aleksander Janta-Połczyński, Leopold Unger, Leopold Tyrmand, Aniela Mieczysławska-Raczyńska. To zrozumiałe, bo autorka ma na swoim koncie biografię Jerzego Giedroycia i o tym środowisku wie bardzo dużo. Czytamy też o ludziach, którzy mieszkali w kraju (ks. Jan Zieja, Jarosław Iwaszkiewicz, Jerzy Andrzejewski, Zygmunt Wojciechowski, Władysław Hasior, Józef Kuśmierek). Indywidualne losy każdej z osób są mocno osadzone w realiach historycznych, kulturowych i politycznych Polski. Nie może być inaczej - dla nich wszystkich najważniejszy był los naszego kraju, a zakręty dziejowe wywierały piętno na ich twórczości i życiu (co potwierdza się na przykładzie sylwetek Krzysztofa Baczyńskiego i Tadeusza Gajcego). Autorce znakomicie udało się opisać spory wycinek polskiej historii ostatniego stulecia, w którym, jak wiadomo, nie brakowało dramatycznych zbiegów okoliczności i wydarzeń tragicznych. „Ćwiczenia z niemożliwego” są panoramiczną i wielowymiarowo opisaną historią życia intelektualnego przedwojennej i powojennej Polski. Na jej pierwszym planie są losy pojedynczych osób. To ludzie, którzy reprezentowali bardzo różne światopoglądy, ale nikomu z nich nie były obce trudne wybory, decyzje, ideologiczne spory. Łączyła ich głęboka troska o przyszłość i kondycję kraju oraz niepoddawanie się jednoznacznym ocenom, uproszczonym schematom, jakimkolwiek „szufladkom”. Tytuł książki nawiązuje do jednego z listów Miłosza, który użył sformułowania: „exercise w czystej niemożliwości” do określenia upartego działania i wyboru jednego celu, któremu poświęcało się życie. Dla wszystkich bohaterów reportaży Grochowskiej oznaczało to stałe zmaganie się ze sobą, przezwyciężanie myślowych stereotypów i obiektywnych trudności w imię, chwilami trochę irracjonalnej, wiary w to, co się robi i nadziei na sukces. Reportaże autorki, z wyjątkiem jednego, zostały wcześniej opublikowane (w krótszych wersjach) na łamach „Gazety Wyborczej”, co jest w książce odnotowane. Zresztą do większości z nich mamy wolny dostęp w Internecie. Wszystkie teksty, zebrane razem, nie tworzą jednak spójnej książki i sprawiają wrażenie pewnej przypadkowości. Na przykład chyba trochę bezrefleksyjnie umieszczono tutaj sylwetkę Andy Rottenberg, która jako jedyna należy do zupełnie innego, dużo młodszego pokolenia, niż wszystkie pozostałe opisane tu osobistości. Można w związku z tym zadać pytanie, czy na miejsce w książce nie zasługiwałyby również inne wybitne żyjące osoby. Od strony warsztatowej „Ćwiczenia z niemożliwego” są jednak doskonałą lekcją twórczego pisania. To ten rodzaj dziennikarstwa, który chyba już też, jak polska inteligencja, odchodzi w przeszłość. Autorka nie feruje łatwych wyroków, nie używa wielkich słów. Jeśli dokonuje ocen – to zawsze w kontekście konkretnych czasów i okoliczności. Jej portrety nigdy nie są jednoznacznie czarno-białe, ale szare, jak gdyby malowane miękkim węgielkiem, pozwalającym przywołać wiele odcieni szarości i prawdy o życiu. Znajdziemy niedookreślenia i niedopowiedzenia, ale nie doszukamy się tu łatwych usprawiedliwień. Teksty nie są hałaśliwe i ekspresyjne, raczej kameralne, ale i tak wystarczająco wyraziste. Reportaże Magdaleny Grochowskiej są starannie dopracowane i znakomite literacko, pisane z wielką kulturą słowa. Styl autorki ma charakter muzycznego staccato, jest tętniący, żywy, absorbuje i wzbudza twórczy niepokój. Nieraz daje się zauważyć, że za jednym utrwalonym w tekście zdaniem kryje się wiele miesięcy lektur, rozmów, żmudnej dziennikarskiej pracy. Dużo jest w tych reportażach nazwisk, dat, miejsc, wydarzeń. Jeszcze więcej - pytań. Tych polskich, zadawanych od pokoleń.
Tytuł: Ćwiczenia z niemożliwego Data wydania: 17 października 2012 ISBN: 978-83-63387-44-0 Format: 464s. 135×210mm Cena: 44,90 Gatunek: biograficzna / wspomnienia, non-fiction Ekstrakt: 80% |