powrót; do indeksunastwpna strona

nr 02 (CXXIV)
marzec 2013

Zwierzęta jak ludzie
Jean de La Fontaine ‹Bajki›
Żyjący w XVII wieku francuski pisarz Jean de La Fontaine należy do tego niemałego grona artystów, których utwory znamy, niekoniecznie potrafiąc połączyć je z nazwiskiem twórcy. Dobrze zatem, że poznańskie wydawnictwo Media Rodzina prezentuje nam wybór kilkudziesięciu spośród około 250 bajek słynnego bajkopisarza, w dodatku w bardzo atrakcyjnym wizualnie wydaniu.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
La Fontaine, podobnie jak tworzący później Gotthold E. Lessing i Iwan Kryłow, czerpał garściami z opowieści legendarnego twórcy greckiego Ezopa, uznawanego za twórcę bajki zwierzęcej, dydaktyczno-moralizującej. Jakie jest pierwotne źródło mądrości zawartych w tych bajkach nie sposób ustalić, ponieważ nie zachowały się teksty tak stare. Można tylko w skrócie rzec, że wszystkie one wywodzą się z mądrości ludowej. Być może, że utwory La Fontaine’a są w większej mierze plagiatami utworów spisanych przez twórców starożytnych, nie wpływa to jednak znacząco na ich recepcję. A ta bywa różna.
Bajki francuskiego klasyka nie należą bowiem do lektur wyjątkowo łatwych, jak mogłaby sugerować ich klasyfikacja gatunkowa. Brawa należą się jednak wydawnictwu za przypomnienie tych utworów w najbardziej znanych tłumaczeniach, bez infantylnego uwspółcześniania. Piętrzą się więc w „Bajkach” archaizmy (większość na szczęście wyjaśniona została w słowniczku na końcu książki), dawno zapomniane formy czasownikowe, pokrętna jest najczęściej struktura zdań, a i rodzajów rymów zastosowano kilka. To wszystko powoduje, że podobnie jak bajki ezopowe, tak te La Fontaine’a są utworami przede wszystkim skierowanymi do dorosłych. Dzieci łatwo mogą pobłądzić w skomplikowanych frazach, zniechęcone dodatkowo nieznanymi im formami wielu wyrazów. A i nawet dla człowieka wykształconego bajki mogą stanowić spore wyzwanie intelektualne.
W alegorycznych utworach zawiera La Fontaine głęboką krytykę przywar i słabości ludzkich. W prawie wyłącznie zwierzęcych bohaterach odbijają się różne ludzkie charaktery, zwykle jednoznacznie negatywne. Francuski pisarz wyśmiewa między innymi pychę, głupotę, chciwość, naiwność. Równie często próbuje udowodnić, że w życiu wygrywają osobnicy najsilniejsi, najprzebieglejsi, wykorzystujący słabości innych, jak w „Wilku i baranku”, gdzie okrutny wilk bez przyczyny pożera niewinnego baranka, albo w „Na dworze lwa”, gdzie z kolei okrutny satrapa morduje tych, którzy odpowiadają pochlebnie lub szczerze na jego pytania. Stawia to pod znakiem zapytania walor edukacyjny tych bajek i każe się zastanowić, czy aby na pewno powinny je czytać nasze pociechy, jak przyjęło się uważać, czy raczej są one swoistym moralnym drogowskazem przeznaczonym wyłącznie dla doświadczonego życiowo czytelnika.
Okrucieństwo jest zresztą domeną większości utworów. Zwierzęcych bohaterów rozszarpują psy lub dzikie ptaki, pożerają wilki lub na otwartym morzu topi delfin. Wielokrotnie karani są oni za głupotę, opieszałość, naiwność sądów, brak sprytu i pomyślunku lub użalanie się nad własnym losem. La Fontaine wykpiwa pewne ułomności, charakterystyczne dla ludzkiej natury i powszechnie występujące, szydzi i ośmiesza niedoskonałości człowieka. Jak już zostało wspomniane, nie zawsze ukarane w bajkach bywa za swe występki zło, częściej nawet okrutna postawa przynosi wymierne korzyści.
Nie oznacza to w żadnym razie, że poza krwawymi rozstrzygnięciami nie ma w bajkach La Fontaine’a nic szczególnego. Wszystkie utwory niosą ze sobą jasne przesłanie, wiele z nich kończy się wyraźnym, skierowanym do czytelnika morałem, tłumaczącym w dwóch słowach przekaz utworu. W sposób jednoznaczny tłumaczy w nich autor jakie ścieżki są dla nas najwłaściwsze, czym powinniśmy się w życiu kierować. Rzadką satysfakcję daje obcowanie ze stylem i językiem dziś już niespotykanym, wyjątkowo bogatym, ze specyficzną składnią i tempem. Dużą siłę oddziaływania mają nieliczne utwory, w których mamy do czynienia z większą dawką humoru, choćby prześmiewczego („Kobieta i sekret”, „Pies i jego cień w wodzie”, „Młynarz, syn jego i osieł”, „Dwa szczury, lis i jaje”) oraz te, gdzie La Fontaine porzucił krwawy brutalizm i moralne nauki na rzecz pozytywnego przekazu („Żółw, kruk, szczur i gazela”).
Warto zwrócić uwagę na znakomite, wzbudzające niepokój ilustracje autorstwa wybitnego czeskiego malarza, ilustratora, karykaturzysty i twórcy filmów animowanych Adolfa Borna. W interesujący sposób dopełniają teksty bajek, dopasowując się stylem i dość ponurą kolorystyką do ich tematyki. Born często ukazuje zwierzęta w wynaturzony sposób, z wielkimi zębami, ludzkimi gestami, mimiką, a nawet w okularach, by podkreślić bajkowe alegorie.
Wśród tłumaczy mamy do czynienia z absolutnie doborowym towarzystwem. Jest tu znany tłumacz literatury francuskiej Julian Rogoziński (przekładał na język polski dzieła m. in. Prousta, Balzaka, Flauberta czy Dumasa), pisarze XVIII-wieczni Stanisław Trembecki i Franciszek Kniaźnin, którzy sami pisali bajki, znalazło się również miejsce dla Adama Mickiewicza i Leopolda Staffa.
„Bajki” Jeana de La Fontaine’a nie są tylko prostymi wierszykami dla dzieci, lecz poważną, skłaniającą do refleksji lekturą. Ze względu na skomplikowany, archaiczny język, brutalność zdarzeń, jak również dosadność moralnych nauk jest to lektura przeznaczona dla nieco starszego czytelnika. Warto zapoznać się z tym zbiorem nie tylko ze względu na wiedzę z niego płynącą (niektóre przykazy etyczne lekko się wszak zdezaktualizowały od XVII wieku), ale również na piękne wydanie, ozdobione świetnymi, zapadającymi w pamięć ilustracjami. Jako że dzieło La Fontaine’a należy do kanonu literatury europejskiej i nie powinno się go oceniać, ekstrakt obejmuje wydanie jako całość.



Tytuł: Bajki
Data wydania: 9 października 2012
Ilustracje: Adolf Born
Wydawca: Media Rodzina
ISBN: 978-83-7278-664-7
Format: 192s. 200×255mm; oprawa twarda
Cena: 39,90
Gatunek: dla dzieci i młodzieży
Wyszukaj w: Matras.pl
Wyszukaj w
:
Wyszukaj w: Amazon.co.uk
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

43
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.