Biografie, autobiografie, dzienniki, listy, jednym słowem: proza dokumentalna. Trudno chyba znaleźć inny gatunek literatury, który w ostatnich latach przeżywałby taki rozkwit. Książka Romaniuka jest częścią tego boomu, co nie znaczy, że nie powstałaby (lub nie powinna by powstać), pomimo czytelniczej mody.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Niewiele rzeczy w tej książce zaskakuje. Romaniuk nie okraja biografii Iwaszkiewicza do pikantnych anegdot, ani nie sili się na lepienie z życia pisarza trzymającej w napięciu fabuły. Snuje narrację raczej w jednostajnym tempie, podporządkowując ją chronologii i wierności faktom. I gdyby na tym poprzestał, biografia byłaby raczej niestrawnym spisem wydarzeń. Na szczęście autor odważnie łączy własną opowieść o Iwaszkiewiczu z opowieścią Iwaszkiewicza o sobie samym. Nie boi się psychoanalizy i szukania za jej pomocą źródeł homoseksualizmu poety w jego dzieciństwie, z chęcią sięga po interpretację poezji i prozy, zamazując tym samym granicę pomiędzy życiem i literaturą. „Inne życie” zaczyna się od opisu narodzin Iwaszkiewicza w XIX-wiecznej cukierni w Kalniku na terytorium ówczesnego Imperium Rosyjskiego, a dzisiejszej Ukrainy i problemu z dokładnym ustaleniem daty urodzenia – obowiązywał tam wtedy kalendarz juliański, który od gregoriańskiego różnił się o 12 dni. Na dacie problem się nie kończy. Ksiądz odmówił ochrzczenia dziecka jako Jarosława i nadał mu katolickie imię Leona. Romaniuk nie przechodzi bezrefleksyjnie nad, wydawałoby się, oczywistymi sprawami, ale korzystając z kilku różnych źródeł składa portret jednej osoby. Dlatego w przypisach pojawiają się nie tylko wspomnienia pisarza, odpis świadectwa chrztu, ale także książki traktujące o historii kalnickiej cukrowni czy, kilka stron dalej, historii miejsc ważnych dla rodziny Iwaszkiewiczów: „Kijów w czasie powstania styczniowego” czy „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”. Romaniuk nie zlekceważył żadnej informacji. Skrupulatnie odnotował losy przodków autora „Panien z Wilka”, opisał przestrzeń, w której się wychował, wiedząc, że każdy najmniejszy szczegół może mieć znaczenie w późniejszej interpretacji zarówno utworów jak i wydarzeń z dorosłego życia. Chyba nie trzeba dopowiadać, że historia Iwaszkiewicza to niezwykły los niezwykłego człowieka. Wychowany w rodzinie o tradycjach inteligenckich, odebrał staranne wykształcenie literackie i muzyczne, jakiego dziś pozazdrościć by mógł niejeden absolwent wyższej uczelni (tak, tak, o upadku etosu studenta napomykam). To nie tylko biografia jednego pisarza (jakże znaczącego i ważnego przez dziesięciolecia), ale także kawał polskiej historii, której przyglądamy się z perspektywy właśnie tego jednego człowieka. Dwie wojny światowe, aktywny udział w literackim życiu międzywojennej Warszawy, emigracja na zachód i powrót do Polski, bycie właściwie nie tylko obywatelem Polski, ale w ogóle obywatelem Europy (doskonałe eseje o Petersburgu, Wenecji i innych odwiedzonych miastach). Spisanie biografii kogoś o takim formacie jak Iwaszkiewicz jest zadaniem karkołomnym, pochłaniającym, wyczerpującym. Duża liczba opracowań, dzienniki i listy samego pisarza, tropy autobiograficzne w jego twórczości, a więc ogrom materiału, który z pozoru zadanie powinien ułatwiać, pewnie je utrudnia. Przebrnięcie przez wszystkie te źródła było nie tylko czasochłonne, ale także wymagało pedantycznego odsączania informacji i ich starannego cyzelowania, obróbki. Romaniuk zrobił to doskonale, nieraz wspomagając się erudycją, doświadczeniem i wypracowanym warsztatem biografa (wszak wcześniej były jeszcze eseje z tomu „One”). Dzięki temu otrzymaliśmy biografię rzetelną, ale także dobrą literacko, którą czytać można nie tylko jak naukową publikację, ale także jak beletrystykę. To dopiero I tom „Innego życia”, zawierający historię pisarza od narodzin do wybuchu II wojny światowej. Na kolejny (kolejne?) przyjdzie nam pewnie jeszcze poczekać.
Tytuł: Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza. Tom 1 Data wydania: 9 października 2012 ISBN: 978-83-244-0208-3 Format: 620s. 150×235mm; oprawa twarda, obwoluta Cena: 75,– Gatunek: biograficzna / wspomnienia Ekstrakt: 80% |