powrót; do indeksunastwpna strona

nr 2 (CXXXIV)
marzec 2014

Autor
Powrót na Ziemię
Krzysztof Boruń ‹Toccata›
Krzysztof Boruń to bez dwóch zdań jedna z legend polskiej SF. Autor niegdyś uważany za czołowego przedstawiciela gatunku, współtwórca wraz z Andrzejem Trepką słynnej swego czasu Trylogii Kosmicznej („Zagubiona przyszłość”, „Proxima” i „Kosmiczni bracia”), dziś pisarz w dużej mierze zapomniany, ignorowany, stosunkowo rzadko wznawiany. I nie ma w tym nic dziwnego – sięgając dziś po dzieła Borunia, widać jasno, że bardzo się zestarzały. Co w żadnej mierze nie oznacza, że nie wypada ich znać.
ZawartoB;k ekstraktu: 60%
‹Toccata›
‹Toccata›
Dlaczego dzieła Krzysztofa Borunia nie oparły się próbie czasu? Cóż, wyjaśnienie jest stosunkowo proste – nie był on wybitnym literatem ani wizjonerem pokroju Lema, lecz solidnym rzemieślnikiem gatunku z ciekawymi pomysłami, nie będącymi jednakże gatunkowymi rewolucjami. Nie można jednak stwierdzić, że jego dzieła były zwykłymi opowieściami o rakietach i planetach, bez większych ambicji. Twórca „Toccaty” bawił się bowiem w futurologa – jego teksty nie były może literackimi perełkami, nie powalały jakością polszczyzny, nie stanowiły wciągających fabuł, ale były problemowe. Borunia interesowała przyszłość, ewolucja ludzkiej cywilizacji, rozwój technologii – fabuła jego opowiadań i powieści wydaje się służebna wobec tych zagadnień. Z dzisiejszej perspektywy dużo w nich naiwności, ale nie można powiedzieć, że nie warto ich znać. Bo praktycznie w każdym z tekstów znajdziemy coś ciekawego, inspirującego, świadczącego o tym, ze Krzysztof Boruń był istotnym twórcą krajowej SF. Tym bardziej należy pochwalić Bookrage, za decyzję, by właśnie zbiór opowiadań Borunia „Toccata” stanowił specjalny bonus w najnowszym pakiecie e-booków.
„Toccata”, pierwotnie opublikowana w 1980 roku w słynnej serii „Fantazja – Przygoda – Rozrywka” Krajowej Agencji Wydawniczej, to zbiorek pięciu opowiadań Borunia, dających dobry przekrój przez jego twórczość. Co znajdziemy w kolejnych tekstach?
Rozpoczynająca zbiorek „Trzecia możliwość” to opowiadanie o pretekstowej fabule, ale bardzo ciekawym pomyśle wyjściowym, dotyczącym możliwych dróg ewolucji intelektu. Boruń, który nierzadko wyraźnie nawiązywał do twórczości Stanisława Lema, przedstawia swoją koncepcję zbiorczego intelektu, gdzie inteligencja budowana jest na poziomie całej cywilizacji, a nie poszczególnych jej przedstawicieli. Druga w tomie będzie kosmiczna opowieść kryminalna „Algi”. Poznajemy tragiczne losy załogowej wyprawy na Marsa w relacji z odnalezionego dziennika kapitana statku. Jeden z kluczowych członków załogi jest poważnie chory, kapitan ma poważne wątpliwości co do jego poczytalności. Sytuacja staje się bardziej skomplikowana, gdy wychodzi na jaw, że ktoś zatruwa tytułowe algi – rośliny specjalnie przygotowane do tego, by zapewnić podtrzymywanie życia na pokładzie, a potem na obcym świecie. Podejrzenia padają oczywiście na chorego, ale po jego śmierci nic już nie wydaje się takie oczywiste. Wkrótce giną kolejni członkowie załogi… Z perspektywy tego opisu opowiadanie wygląda na dość ciekawą opowieść kryminalną w realiach odseparowanej grupy ludzi, ale niestety tekstowi mocno szkodzą sztuczne dialogi i histeryczne zachowania niektórych członków załogi, nie przystające pionierom kosmosu. Natomiast uważny czytelnik dostrzeże z pewnością zaskakujący antykorporacyjny motyw przewodni całego tekstu, pokazujący, że „Algi” są niewykorzystaną szansą na SF z całkiem współczesnym kontekstem.
Trzecie opowiadanie ze zbioru to tytułowa „Toccata”, z pewnością najlepszy tekst z całego zbioru, który zresztą kilka lat temu otarł się o miejsce na naszej liście „100 najlepszych polskich opowiadań SF wszech czasów”. „Toccata” od razu przywodzi na myśl „Powrót na Ziemię” Stanisława Lema. Troje astronautów powraca na naszą planetę po wieloletniej podróży z prędkościami podświetlnymi, podczas której na Ziemi minęły tysiąclecia. Już nie tylko nasza planeta jest inna, cały Układ Słoneczny (Wenus i Merkury jako planeta podwójna, cztery księżyce Marsa) uległ ogromnym przeobrażeniom. Ale oczywiście największe obawy u przybyszów z przeszłości budzi ludzka cywilizacja. Jaka jest? Czy porozumienie będzie możliwe? Czy w ogóle istnieje? Wszak po całym tym czasie mogła zostać zastąpiona (podbita?) przez sztuczną inteligencję. Pierwsze wrażenie nie będzie najlepsze – nie ma komitetu powitalnego, głos z Ziemi jest zaskakująco mechaniczny. Dwie dziewczyny – Helia i Mia – chcą mimo wszystko spróbować pozostać na starym świecie, astronauta Rost jest sceptyczny, boi się, chce uciekać znów w kosmos. To, co widzi po wylądowaniu, nie rozwiewa jego obaw, sam nie wie, co jest złudzeniem, co rzeczywistością. Krok po kroku odsłania prawdę o Ziemi.
„Toccata” jest tekstem najlepszym, najbardziej ambitnym z całego zbioru. Z jednej strony przedstawia wizję rozwoju naszej cywilizacji – oczywiście nie aspirując do całościowego ujęcia, przedstawiając pewien wycinek, ale też akcentując, w jakim kierunku ludzkość może zmierzać, i rozwiązanie jakich problemów będzie istotne. Z drugiej strony mamy tu wizję kontaktu ludzi z różnych epok, których rozdziela właściwie wszystko (ten temat pojawia się też w powieści Borunia „Ósmy krąg piekieł”) i którzy muszą szukać płaszczyzn porozumienia. A poza tym wszystkim „Toccata” jest tekstem najbardziej nastrojowym, momentami zwyczajnie ładnym, mimo tradycyjnie słabych dialogów i nieco zbyt histerycznych reakcji bohaterów.
Zbiór uzupełniają dwa krótkie teksty. „Fantom” rozgrywa tradycyjny temat opowieści z wirtualną rzeczywistością w tle – jak odróżnić ją od rzeczywistości i co się stanie, gdy złudzenie będzie tak sugestywne, że organizm uzna je za prawdę. „Cogito Ergo Sum” z kolei roztrząsa pewien problem moralny – czy po katastrofie, która zniszczyła ciało, czekać na pomoc w stanie hibernacji, czy też, kosztem szans na własne przetrwanie, pomagać w usunięciu efektów owej katastrofy. W sumie więc dostajemy cenny zbiór klasyki polskiej SF, pokazujący, jakie tematy inspirowały twórców przed kilkoma dekadami i w jakiej formie były one przedstawiane. Warto się z nim zapoznać.



Tytuł: Toccata
Data wydania: 10 lutego 2014
Wydawca: BookRage
ISBN: 978-83-64416-27-9
Format: ePub, Mobipocket
Gatunek: fantastyka
Wyszukaj w: MadBooks.pl
Wyszukaj w: Selkar.pl
Wyszukaj w: Kumiko.pl
Wyszukaj w
:
Wyszukaj w
:
Wyszukaj w: Amazon.co.uk
Zobacz czytniki w
: Skąpiec.pl
Zobacz w:
Ekstrakt: 60%
powrót; do indeksunastwpna strona

62
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.