To nieco mniej znana powieść brytyjskiej noblistki, ale jak najbardziej zasługuje na uwagę. Osadzona w konwencji fantastyki, w ciekawy i inspirujący sposób nawiązuje do współczesnego świata i jego humanistycznych wartości. Jednym słowem – znakomita literatura.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Cały czas towarzyszy nam w tej powieści poczucie zagrożenia. Gdy po raz pierwszy poznajemy rodzeństwo: siedmioletnią Marę i czteroletniego Danna, dzieci muszą jak najszybciej zapomnieć swoje prawdziwe imiona i uciekać z miejsca zamieszkania. Nie wiemy dlaczego i nie znamy ich ostatecznego celu. Nie wiemy też, jaki los spotkał ich rodziców. Dwójka dzieci została rzucona – gdzieś w przyszłości - na pastwę losu w apokaliptycznym świecie, będącym najprawdopodobniej następstwem jakiegoś kataklizmu. Być może chodzi o nagłą zmianę klimatu, ale to do końca pewne nie jest. Świat jest dla ludzi nieprzyjazny, ludzie narażeni są na głód, pragnienie i ataki dzikich zwierząt. Taki jest Ifrik, fikcyjny (choć bardzo przypominający Afrykę) kontynent, który Marze i Dannowi przyjdzie przemierzyć z południa na północ. Być może będą mogli zaznać spokoju u celu podróży. Sceneria jest przez Doris Lessing naszkicowana oszczędnie, w stonowanej kolorystyce i bez zbędnych szczegółów, co wywiera ogromne wrażenie. Poczucie grozy pogłębione jest jeszcze przez to, że świat, na którym Mara i Dann zostali sami jest miejscem, gdzie przestały istnieć jakiekolwiek społeczne więzi. Zerwana została także ciągłość cywilizacji, nie ma sztuki, kultury ani naukowej wiedzy. Nie ma organizacji państwowych, plemiennych, spotykani po drodze ludzie to przeważnie nieprzyjaciele. Można liczyć tylko na siebie i ewentualnie na to, że ktoś zechce wyświadczyć przysługę za pieniądze. Nie wolno dać się oszukać ani okraść. Brat i siostra mają tylko siebie nawzajem, choć od samego początku jest jasne, że to Mara będzie musiała być tą silniejszą i bardziej przewidującą. Doris Lessing wyraźnie stawia na siłę kobiecej intuicji i rozsądku, co raczej nie dziwi, jeśli znamy tematykę jej innych powieści. Bohaterowie w miarę rozwoju akcji dorastają i dorośleją, ale trudno byłoby zakwalifikować „Marę i Danna” do gatunku Bildungsroman, powieści o dojrzewaniu. Ten motyw jest przez autorkę potraktowany nieco inaczej. Rodzeństwo nie tyle dojrzewa i zdobywa nową wiedzę w tradycyjnym sensie. Mara i Dann wędrują coraz dalej i podczas tej podróży doświadczają najpierw zatomizowanego chaosu swoich rodzinnych stron, a później natrafiają na coraz bardziej rozwinięte i zorganizowane społeczności. Odczuwają przy tym stale zagrożenie z zewnątrz, w każdej chwili mogą stracić życie lub zostać niewolnikami. Mara doświadcza podwójnego ciężaru swojej egzystencji, bo dodatkowo jeszcze dźwiga brzemię swojej płci. Ten motyw znany jest z innych powieści Doris Lessing, jednak tutaj autorka nawiązuje do kwestii kobiecej w ciekawy, w miarę subtelny, ale dosyć oryginalny sposób. „Mara i Dann” to znakomicie napisana dystopia, w której autorka każe nam się przyjrzeć kondycji współczesnego świata i nam samym. Ta powieść jest mocno brzmiącym komentarzem autorki na temat zaniku lub co najmniej rozluźnienia się społecznych więzi i naszego braku dbałości o stan środowiska naturalnego, który może w przyszłości doprowadzić do nieprzewidzianych zmian klimatycznych. Przede wszystkim jest jednak ta powieść szeroko i z rozmachem napisaną alegorią nawiązującą do sytuacji człowieka we współczesnym świecie - wystawionego na nieznane wcześniej ryzyko, osamotnionego w obliczu wrogiego i nieprzyjaznego otoczenia, próbującego ocalić cokolwiek stałego w sytuacji ciągle zmieniającej się rzeczywistości, w której jutro jest zawsze niepewne. Miłośnicy fantastyki zapewne rozsmakują się w lekturze „Mary i Danna”. Jest też dobra wiadomość dla tych wszystkich, którzy nie sięgają na co dzień po literaturę fantastyczną, a nawet się jej trochę obawiają: tę powieść czyta się naprawdę znakomicie, książka jest bardzo prosta w swoim założeniu, nie ma tu zbyt wielu rozpraszających uwagę ozdobników i zawikłanych wątków. Doris Lessing napisała te książkę najoszczędniej jak tylko można, ale w rezultacie powstała powieść oryginalna i głęboka w swoim przekazie, otwarta na wiele możliwości jej odbioru i interpretacji. Zapada w pamięć na długi czas. Mam wrażenie, że „Mara i Dann” sytuowana jest na drugim planie twórczości Doris Lessing naprawdę niezasłużenie.
Tytuł: Mara i Dann Tytuł oryginalny: Mara and Dann: An Adventure Data wydania: 1 marca 2013 ISBN: 978-83-7858-017-1 Format: 592s. Cena: 33,80 Gatunek: mainstream, obyczajowa Ekstrakt: 80% |