Gdy pada hasło zemsty popełnianej z mieczem w dłoni, kinomanom na myśl przychodzą legendarni Rob Roy czy William Wallace „Waleczne serce” i widowiskowe ekranizacje ich bohaterskich dokonań. Arnaud des Pallières, choć pozostaje wierny modelowi krwawej vendetty, pozbawia ją spektakularności, poddając prawdziwie humanistycznemu namysłowi. Nie stawia przy tym jednoznacznych odpowiedzi.  |  | ‹Michael Kohlhaas›
|
Adaptując na ekran losy Michaela Kohlhaasa, francuski reżyser w ogromnym stopniu posiłkuje się twórczością wybitnego konkurenta Goethego, niemieckiego dramaturga i nowelisty Heinricha von Kleista. Podstawę dla filmowego scenariusza stanowi opowiadanie o tytułowym szesnastowiecznym handlarzu końmi, który dotknięty niesprawiedliwością buntuje się i szukając zemsty, samemu zaczyna siać postrach wśród miejscowych. Pozbawiona fajerwerków fabuła oraz forma, w którą zostaje ubrana, bardziej niż z hollywoodzkimi hitami, kojarzą film z wikińskim dokonaniem Windinga Refna, niespiesznym „Valhalla Rising”. Podobnie jak tam, atmosfera przedstawionego świata oddziałuje na odbiorcę niemal podświadomie. Ważniejsze niż obraz, wydaje się tutaj to, czego nie widać. Podskórny niepokój powodowany jest w równym stopniu nieprzyjaznym człowiekowi górskim terenem wiecznie pokrytej mgłą francuskiej Sewenny jako miejscem wydarzeń, jak i towarzyszącym obrazowi niezidentyfikowanym szumem (podobnym hałasowi Nostromo, koszmarnego statku z „Obcego” Ridleya Scotta). Francuskiemu reżyserowi udaje się z nieprzyjaznego pejzażu wydobyć poszczególne sensy dotyczące jednostki. Przykładowo, nieprzerwana kakofonia wydaje się odpowiadać niemożności porozumienia między nieuczciwymi włodarzami miasta a szarym obywatelem. Jak gdyby komunikacyjny szum wyłaniał się już w samym fundamencie filmowej rzeczywistości. To metoda kreacji świata tym bardziej trafiona, że odnosi się wrażenie, iż z biegiem filmowych wydarzeń wartości kiełkującego renesansu reprezentowane przez bohatera stopniowo zastępowane są nihilizmem wieków średnich. Czas wydarzeń i chaos minionej (acz wciąż obecnej) epoki udanie współgrają z konfliktem wewnętrznym Kohlhaasa, romantycznego bohatera tragicznego. Skonfliktowany z brutalną rzeczywistością, gubi idee, którym kiedyś był wierny, pokazuje, że agresja jest nieodłączna ludzkiej naturze. Składa hołd Vendetcie. To jej chce zachować wierność, mimo że w pewnym momencie zdaje już sobie sprawę, iż jego los jest przesądzony. Choć i to przekonanie nie jest do końca dla widza wiadome. Tak jak Kleist, Pallières nie ilustruje bowiem z góry obranej tezy, nie wykłada, lecz ukazuje ludzki dylemat. Przygląda się jednostce w ekstremalnej sytuacji, obserwuje, lecz zagadkę pozostawia otwartą.  | ‹20. Wiosna Filmów›
|
Owa egzystencjalna niepewność kojarzy się z epoką, w której tworzył Kleist. Wyrzucony poza margines społeczny, zagubiony i rozdarty Kohlhaas, tak jak inni buntownicy romantyzmu, pragnie mimo wszystko zachować godność. Choć jego związek z przeszłością, bezpiecznym bytowaniem na łonie rodziny i pierwotną jednością zostaje zerwany, stawia opór niemal do samego końca. W tym przypomina bohaterów samego Wernera Herzoga – też zresztą gęsto czerpiącego z niemieckiej tradycji romantycznej i myśli dwudziestowiecznych egzystencjalistów. Prawo do normalnego istnienia w społeczeństwie zostaje Kohlhaasowi odebrane, staje się więc iście Herzogowskim rebeliantem, w którego działanie wpisany jest tragizm. Podobnie jak u autora „Aquirre, gniewu bożego”, tutaj też nie idealizuje się tragedii. Zwieńczenie buntu Michaela Kohlhaasa to nie apoteoza bohaterstwa, a dopełnienie indywidualnego, kameralnego konfliktu. Taki jest też cały film. Nie hołduje widowisku, nie oddaje dynamiki kinowej niesprawiedliwości, którą znamy z blockbusterów o wielkich herosach, a skupia się na bohaterze i jego dylemacie. Jak w samym finale: oglądamy wówczas tylko twarz grającego główną rolę Madsa Mikkelsena. Aktor dodatkowo uszlachetnia tę postać tak, że nawet osobista klęska bohatera nie skazuje go na przegraną w oczach widza.
Tytuł: Michael Kohlhaas Data premiery: 13 czerwca 2014 Rok produkcji: 2013 Kraj produkcji: Francja, Niemcy Czas trwania: 122 min Gatunek: dramat, historyczny Ekstrakt: 70%
Miejsce: Warszawa, kino Praha, ul. Jagiellońska 26 Od: 6 kwietnia 2014 Do: 13 kwietnia 2014 |