„Zapomniana stolica Bizancjum” dowodzi, że nawet książki historyczne potrafią się zestarzeć. Po ponad trzydziestu latach od pierwszej publikacji tego dzieła Stevena Runcimana jego opowieść o peloponeskiej Mistrze, jednym z ostatnich bastionów bizantyjskiej władzy i kultury, nie zachwyca tak bardzo, jak twierdzi John Freely w przedmowie.  |  | ‹Zapomniana stolica Bizancjum. Historia Mistry i Peloponezu›
|
Po bardzo dobrym „Bizancjum” Judith Herrin Wydawnictwo Rebis postanowiło kontynuować dobrą passę i wydać kolejną książkę związaną z Wschodnim Cesarstwem Rzymskim. Wybór padł na wydaną po raz pierwszy w 1980 roku książkę Sir Stevena Runcimana (1903 – 2000). Ten brytyjski historyk jest najbardziej znany dzięki swoim trzytomowym „Dziejom wypraw krzyżowych” (wydanych w oryginalne w latach 50. ubiegłego wieku, a w Polsce pod koniec lat 80.; najnowsza edycja pochodzi z roku 2009), choć wiele jego pozycji związanych jest z historią Bizancjum i średniowiecznego wschodu (wydane w Polsce „Teokracja bizantyjska”, „Upadek Konstantynopola 1453” czy „Manicheizm średniowieczny”). Do tej właśnie kategorii należy zaliczyć „Zapomnianą stolicę Bizancjum”. W tej niewielkiej książeczce Runciman omawia polityczne dzieje Mistry, peloponeskiego miasta, które przez pewien czas było tytułową stolicą Bizancjum. No właśnie, akcent położony przez autora na dzieje polityczne tego miejsca, silnie powiązane zresztą z losami całego Peloponezu i (w nieco mniejszym stopniu zaakcentowanymi) wydarzeniami na arenie międzynarodowej wydaje się nie najlepszym wyborem. Oczywiście jestem w stanie zrozumieć, że trzydzieści lat temu takie narracyjne podejście do historii było czymś typowym, niemniej jednak, nie ukrywajmy, przedstawianie dziejów Mistry w taki sposób dziś po prostu nuży. Szczególnie że odnalezienie się w gąszczu Teodorów, Gotfydów, Paleologów, Angelosów i Kantkauzenów nie jest zadaniem łatwym. Runciman w sposób przystępny, bez zbędnego akademickiego zacięcia, przedstawia nam dzieje Mistry od czasów jej założenia przez Franków, którzy zjawili się na Peloponezie podczas czwartej krucjaty, aż do jej ostatecznego upadku podczas greckiej wojny o niepodległość w latach 20. XIX wieku. Przedstawiona przez autora historia to właściwie staromodna opowieść. Choć nie sposób powiedzieć, by w „Zapomnianej stolicy” było zbyt wiele tła historycznego, książkę najlepiej czytać po zapoznaniu się z szerszym kontekstem politycznym i kulturalnym przedstawionym przez Herrin w „Bizancjum”. Nie da się ukryć, że poziom obu książek jest bardzo różny. Tam gdzie Herrin udało się przedstawić rozmaite aspekty historii i kultury Cesarstwa, Runciman skupia się prawie wyłącznie na losach politycznych Mistry i Peloponezu. Mimo kilku prób szerszego spojrzenia na kwestię sztuki sakralnej i nurtów filozoficznych (głównie związanych z postacią Jerzego Gemistosa Pletona), które się tam rozwijały, „Zapomniana stolica” pozostaje zdominowana przez wydarzenia polityczne: wojny, najazdy, zmiany władców, dyplomatyczne problemy Cesarstwa czy rosnącą potęgę Turków na wschodzie. Na plus warto Runcimanowi zaliczyć decyzję o tym, by nie ograniczać swojej opowieści o Mistrze jedynie do dziejów Bizancjum. Co prawda kiedy przychodzi do historii Peloponezu po tureckim podboju i w latach późniejszych (aż po odzyskanie przez Grecję niepodległości w 1832), nadal mamy tu do czynienia z historią polityczną. Na dodatek Mistra odgrywa tam jedynie drugorzędne znaczenie i umieszczona została (jeszcze bardziej niż w poprzednich rozdziałach) na tle wydarzeń, które zdominowały wówczas świat grecki. Jednak to właśnie te końcowe rozdziały wyjaśniają powody, dla których niegdyś słynąca ze swoich władców i filozofów Mistra popadła w długoletnie zapomnienie. I choć „Zapomniana stolica Bizancjum” przypomina nam o jej istnieniu, to jednak chętnie przeczytałbym bardziej szczegółowe i przede wszystkim nowsze opracowanie na ten temat.
Tytuł: Zapomniana stolica Bizancjum. Historia Mistry i Peloponezu Tytuł oryginalny: The Lost Capital of Byzantium: The History of Mistra and the Peloponnese Data wydania: 23 października 2013 ISBN: 978-83-7818-411-9 Format: 208s. 150×225mm; oprawa twarda, obwoluta Cena: 39,90 Gatunek: historyczna, non-fiction Ekstrakt: 50% |