powrót; do indeksunastwpna strona

nr 7 (CXXXIX)
październik 2014

Nie prosiliśmy białego o przyjście
Chinua Achebe ‹Boża strzała›
Od pierwszego wydania tej powieści mija w tym roku pół wieku. „Boża strzała” jest dramatyczną, wielowymiarową historią utraty władzy i szacunku lokalnego mędrca i przywódcy na rzecz białego człowieka – kolonizatora i misjonarza.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Boża strzała›
‹Boża strzała›
„Boża strzała” jest trzecią – i ostatnią częścią – „Trylogii afrykańskiej” wybitnego nigeryjskiego twórcy, który jako jeden z pierwszych anglojęzycznych pisarzy pokazał w swojej prozie bogactwo i różnorodność rodowitej kultury afrykańskiej. Sportretował po mistrzowsku bohaterów swoich książek w całej ich złożoności, uwikłaniu w problemy społeczności i ograniczenia własnych cech charakteru. Nowatorstwo Achebe polegało na tym, że wcześniej Afrykanie jako literackie postacie byli raczej drugoplanowym, bezosobowym tłem historii o białych ludziach, w dodatku często przedstawiani wyłącznie w negatywnym świetle. W „Bożej strzale” rodowici mieszkańcy Afryki (w tym wypadku jedno z nigeryjskich plemion Igbo) mówią własnym głosem i dowiadujemy się, jak reagowali na obecność białych Europejczyków.
Akcja książki toczy się w latach 20. XX wieku. Poznajemy głównego bohatera: Ezeulu, który jest najważniejszym człowiekiem w okolicy, cieszy się szacunkiem, ma niekwestionowaną władzę. Jest wyrocznią w wielu sprawach, ogłasza także terminy plemiennych świąt. Pierwsza jego porażka przychodzi, gdy o końcu sporu z ludźmi z sąsiedniej wioski nie decyduje on sam, ale mieszają się w to brytyjscy administratorzy. Z biegiem czasu, władza Ezeulu zaczyna być „podmywana”. Co prawda, on sam wcześniej wysłał jednego ze swoich synów do szkoły misyjnej, by chłopiec był tam „jego uszami i oczami”, ale biegu wydarzeń nie można już odwrócić, gdy biali próbują nakłonić Ezeulu, by sprawował w rejonie władzę w ich imieniu.
Dramat rozpisany jest na wiele głosów i emocji, powieść ma wiele warstw i symbolicznych odniesień. Relacje Ezeulu ze swoimi i obcymi są bardzo skomplikowane, co nigeryjskiemu pisarzowi udało się znakomicie pokazać: oprócz różnicy rasowej jest jeszcze coś takiego, jak poczucie dumy i obowiązku, siła władzy i szacunek. Powieść nie jest najłatwiejsza do czytania, bo narracja jest pełna znaczeń i odniesień. Każde słowo ma tutaj swoją wartość, dialogi są „gęste” i chwilami zawiłe, ponieważ toczą je ze sobą postacie niezwykle skomplikowane pod względem psychologicznym.
Wielkie znaczenie mają w powieści opisy rodzimych tradycji i obyczajów. Jak można się domyśleć, to już świat, którego nie ma. Ale na kartach „Bożej strzały” przetrwały tradycyjne przyśpiewki, barwnie opisane obrzędy związane ze ślubem, pochówkiem, osiąganiem przez młodzież wieku dorosłych. Czytając, możemy też się dowiedzieć, jak wyglądały relacje w rodzinie, miejsce kobiet w społeczności i codzienna egzystencja. Achebe wplata też w narrację wiele przysłów plemienia Igbo, które w każdej kulturze są skarbnicą zbiorowej mądrości.
Chinua Achebe w tej powieści ocala człowieczeństwo i godność swoich rodaków. Wskazuje, że wbrew sobie zostali skazani na dramatyczną, nierówną walkę pomiędzy tym, co znali do tej pory, a zmianą: „Umuaro istniało, zanim biały wyruszył ze swojego kraju, żeby nas odszukać. Nie prosiliśmy go o przyjście, nie jest naszym bratem ani spokrewnionym. Nie ukradliśmy mu owcy ani kury, nie zabraliśmy mu ziemi ani żony, a jednak przyszedł, żeby nas dręczyć”. Ich świat nieodwracalnie zmienia się i rozpada, jest w nim coraz więcej luk i różnic, nic już do siebie nie pasuje. Za sprawą białego człowieka przestaje też funkcjonować tradycyjne odmierzanie czasu. Odchodzi stare, a ponieważ takie jest odwieczne prawo – szybko przychodzi na to miejsce coś nowego. Ezeulu musi za to zapłacić wysoką cenę.
Nawet teraz, po pięćdziesięciu latach, powieść zachowuje swoje walory literackie, będąc uniwersalną przypowieścią o przemijaniu postaci świata i niemal szekspirowskim dramatem o ludzkiej dumie, męskości, władzy i sile tradycji. Nie brak też w „Bożej strzale” głębokiego filozoficznego przesłania o człowieku „zdanym na działanie pozaludzkich mocy wszechświata”, jak ujął to sam autor.



Tytuł: Boża strzała
Tytuł oryginalny: Arrow of God
Data wydania: 27 stycznia 2014
Przekład: Jerzy Łoziński
Wydawca: Zysk i S-ka
ISBN: 978-83-7506-684-5
Format: 330s. 135×205mm
Cena: 32,–
Gatunek: obyczajowa
Wyszukaj w: MadBooks.pl
Wyszukaj w
:
Wyszukaj w
:
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

69
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.