Instytut Pamięci Narodowej ma już spore doświadczenie w propagowaniu wiedzy na temat najnowszej historii Polski poprzez komiksy. Do tej pory jednak publikowane przez tę instytucję opowieści obrazkowe kierowane były głównie do starszych czytelników. Na szczęście teraz to się zmieniło. Za sprawą czteroczęściowego cyklu „Wojenna odyseja Antka Srebrnego”, który zainteresować powinien przede wszystkim młodszych nastolatków.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
To naprawdę świetny pomysł! Stworzyć komiks dla czytelników w wieku mniej więcej od dziesięciu do piętnastu lat (choć, nie ukrywajmy, starsi także mogą mieć z jego lektury dużą frajdę), który w sposób bardzo przystępny, ale zarazem atrakcyjny – i fabularnie, i wizualnie – przedstawia najnowszą (drugowojenną) historię naszego kraju. Na zlecenie Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie tego niełatwego zadania podjęli się scenarzysta Tomasz Robaczewski oraz rysownik Hubert Ronek (znany chociażby z serii „ Jestem Bogiem”). Na głównego bohatera wybrali czternastoletniego mieszkańca Grodna – miasta dzisiaj położonego na Białorusi, do 1939 roku będącego jednak w granicach II Rzeczypospolitej – Antka Srebrnego. Od razu też założyli sobie, że jego wojenne perypetie rozpiszą na cztery rozdziały i że każdy z nich opowiadał będzie o innym epizodzie wydarzeń z lat 1939-1944. Akcja pierwszego zeszytu zamyka się w przedziale siedmiu miesięcy: od sierpnia 1939 do lutego 1940 roku. Znacząca jest zwłaszcza ta druga data, wtedy bowiem właśnie Sowieci przeprowadzili pierwszą wielką deportację polskich obywateli z Kresów Wschodnich na Syberię i do Kazachstanu. Wróćmy jednak do początku opowieści. W sierpniu 1939 roku, choć wojna zbliża się wielkimi krokami, wielu Polaków wciąż wierzy w to, że uda się uniknąć najgorszego. Że – jak to wówczas często mówiono – „Hitler pokrzyczy, pokrzyczy i da spokój”. Dzieci cieszą się wakacjami, a że lato jest upalne, atrakcji na pewno im nie brakuje. Antek Srebrny, jego rodzeństwo (starszy brat Sebastian i młodsza siostra Ania) oraz przyjaciele z podwórka (Roman Piryt, Maciek Pączek i Janka Wydra) zajmują się tym, czym większość ich rówieśników. Może z jednym wyjątkiem – Sebastian to bowiem typ mózgowca, który woli nos wcisnąć w książki, aniżeli bawić się w wojnę czy zajmować innymi, równie przyziemnymi sprawami. Jedyne, co wywołuje w Antku niepokój, to nieobecność jego ojca, pana Adama, który wyjechał z miasta w „sprawach służbowych” i od jakiegoś czasu nie daje znaku życia. Co to za służbowe sprawy? Z dalszego przebiegu akcji można się tylko domyślać, że w rachubę wchodzi obronność kraju. „Obrona Grodna 1939 r.” – bo taki tytuł nosi pierwsza część „Wojennej odysei Antka Srebrnego” – zaczyna się od sceny na grodzieńskim dworcu kolejowym. Do miasta przybywa pociąg, z którego między innymi wysiada starszy jegomość w charakterystycznych okularach – tajemniczy Pan X. Jego fizjonomia nie pozostawia wątpliwości, że to kanalia najgorszego sortu. A jego pojawienie się już na pierwszej planszy komiksu sugeruje, że w opowieści wymyślonej przez Tomasza Robaczewskiego odegra znaczącą (i jednoznacznie negatywną) rolę. Pan X wprowadza się zresztą do mieszkania niedaleko Srebrnych, ba! skądś zna nawet nazwisko Antka, którego przypadkowo – ale czy na pewno? – spotyka na ulicy. Dalsza fabuła dzieł(k)a wpisana jest w konkretne wydarzenia historyczne, a więc atak niemiecki na Polskę 1 września i sowiecki szesnaście dni później. Pokazane są walki o miasto, które z najeźdźczą Armią Czerwoną toczą żołnierze 81. Pułku Strzelców Grodzieńskich i zwykli mieszkańcy miasta, a wśród nich również nastoletni harcerze (w tym Antek Srebrny i jego kompani). Robaczewski nie zapomniał, choć takie pewnie były sugestie IPN-u, pokazać rzeczywistych postaci, które odegrały mniej lub bardziej chwalebną rolę w obronie Grodna przed Sowietami, jak chociażby prezydent miasta Witold Cieński (który nie widząc sensu walki opuścił miasto przed nadejściem wroga), jego zastępca Roman Sawicki (który w trudnej dla wszystkich sytuacji podjął się kierowania administracją), wreszcie major Benedykt Serafin, dowódca strzelców. To postaci drugoplanowe, pierwszoplanowymi są Antek i jego koledzy z podwórka (chociaż nie może zapominać także o sprytnej i odważnej Jance) oraz Pan X, którego prawdziwa tożsamość zostaje zresztą z czasem wyjawiona. Czego młody czytelnik dowiaduje się z „Obrony Grodna”? Całkiem sporo na temat tego, jak wyglądała sytuacja nie tylko w tym jednym mieście, ale w ogóle na Kresach Wschodnich II RP we wrześniu 1939 roku i bezpośrednio po ich zajęciu przez Sowietów. Mocno wyeksponowany jest także wątek współpracy naszych dwóch wrogów – III Rzeszy i Związku Radzieckiego. Oczywiście zgodnie z wykładnią Instytutu Pamięci Narodowej, ale – podkreślmy to wyraźnie – bez żadnego naciągania faktów. Robaczewski kończy pierwszy tom w momencie bardzo dramatycznym i wzruszającym, podsycającym apetyt na ciąg dalszy. Na szczęście czytelnik nie jest zmuszony do wielotygodniowego czy wręcz wielomiesięcznego wyczekiwania na kontynuację; wszystkie cztery rozdziały „Wojennej odysei…” ukazały się bowiem w tym samym czasie. My też nie będziemy przesadnie zwlekać z omówieniem pozostałych części. Na koniec warto wspomnieć jeszcze o pracy wykonanej przez Huberta Ronka. Kto miał w ręku jego komiksy drukowane wcześniej w antologiach bądź czasopismach, względnie wczytywał się w kolejne zeszyty „ Jestem Bogiem”, z miejsca rozpozna jego charakterystyczną kreskę. Można było mieć pewne wątpliwości, czy ten mocno zahaczający o karykaturę styl sprawdzi się w poważnej – było nie było – opowieści, ale wystarczy jedynie przekartkować „Obronę Grodna”, aby wyzbyć się wszelkich obaw. A bliższa lektura tylko pogłębia pozytywne wrażenie. Dotąd IPN publikował komiksy dla starszych czytelników – zarówno serie (vide „ W imieniu Polski Walczącej”, „ Wilcze tropy”), jak i pojedyncze albumy („ Radomski czerwiec ’76”) – teraz pomyślał o młodszych. I pod tą decyzją należy podpisać się obiema rękami.
Tytuł: Wojenna odyseja Antka Srebrnego #1: Obrona Grodna 1939 r. Data wydania: listopad 2015 ISBN: 9788376298368 Cena: 8,00 Ekstrakt: 80% |