Nie tylko polskie wydawnictwa, ale również instytucje i placówki zajmujące się zawodowo propagowaniem wiedzy historycznej, już dawno przekonały się, jak dobrym medium, dzięki któremu można wykonywać swą działalność statutową, jest komiks. Ostatnio dołączyło do nich Muzeum II Wojny Światowej, które opublikowały trzy opowieści rysunkowe odnoszące się do wydarzeń z najnowszej historii naszego kraju. Jedną z nich jest „Katyń” Agaty Abramowicz (scenariusz) i Jacka Michalskiego (rysunki).  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Instytut Pamięci Narodowej czy poznańskie wydawnictwo Zin Zin Press to już potentaci na rynku komiksu historycznego, od lat propagujący wiedzę na temat najnowszej historii naszego kraju za pośrednictwem opowieści rysunkowych (wystarczy wspomnieć cykle „ W imieniu Polski Walczącej”, „ Wojenna odyseja Antka Srebrnego” bądź „ Wilcze tropy”). Z czasem dołączają do nich jednak kolejne instytucje, placówki kulturalne i wydawcy. W tym roku w ten właśnie sposób postanowiło zaistnieć w szerszej świadomości gdańskie Muzeum II Wojny Światowej. Pomysł był taki, aby krótkie (liczące po dwadzieścia kilka plansz) historyjki stworzyć na bazie eksponatów, które zgromadzone są w tej placówce. A że za każdym eksponatem kryje się konkretny człowiek, powstać miały fabuły dotyczące dramatycznych – nie tylko wojennych, ale i powojennych – przeżyć ludzi może nie tak bardzo znanych ogółowi, ale takich, na życiu których najnowsza historii Polski odcisnęła głębokie i bolesne piętno. I którym ojczyzna wiele zawdzięcza. W pierwszym rzucie – choć wcale nie mamy pewności czy ukażą się kolejne – pojawiły się trzy albumy: „Katyń”, „Akcja Kopernik” oraz „Jachna”. „Katyń” to opowieść podejmująca dwa wątki: z jednej strony jest to tragiczna historia wojskowego lekarza Stefana Wąsowskiego (po którym pamiątki, przekazane przez rodzinę, zgromadzono w muzeum), z drugiej – komiks dotykający sprawy fałszowania prawdy o sowieckiej zbrodni dokonanej na polskich oficerach wiosną 1940 roku. Scenariusz wyszedł spod ręki Agaty Abramowicz, na co dzień pracownika Muzeum II Wojny Światowej; zilustrował go natomiast bydgoski rysownik Jacek Michalski, który ma już spore doświadczenie w „opowiadaniu” piórkiem o naszej najbliższej przeszłości (vide „ Tajemnice D.A.G. Fabrik Bromberg”, „ Marian Rejewski – bydgoszczanin, który złamał szyfr Enigmy”, „1940 Katyń. Zbrodnia na nieludzkiej ziemi”). Punktem wyjścia do stworzenia komiksu stały się natomiast odnalezione podczas ekshumacji latem 1943 roku w lasku katyńskim binokle doktora Wąsowskiego oraz wyprasowana przez żonę elegancka biała koszula, która czekała w domu na jego powrót z wojny. Do którego oczywiście nigdy nie doszło. W sierpniu 1939 roku, kiedy rozpoczyna się akcja „Katynia”, Stefan Wąsowski – emerytowany lekarz wojskowy w stopniu podpułkownika – mieszka wraz z żoną Marią i dwójką dzieci (córką Haliną i synem Januszem) w Lublinie. Słysząc zewsząd o rosnącym zagrożeniu ze strony hitlerowskich Niemiec, jeszcze przed ogłoszeniem powszechnej mobilizacji zgłasza się do armii i zostaje skierowany do szpitala wojskowego w Chełmie. Tam zastaje go 1 września. Ósmego dnia wojny zapada decyzja o ewakuacji placówki do Tarnopola (na terenie dzisiejszej zachodniej Ukrainy), dokąd cały personel dociera równo dziewięć dni później – w chwili gdy wschodnią granicę II Rzeczypospolitej przekracza Armia Czerwona. Wąsowski zostaje aresztowany i umieszczony w obozie w Kozielsku. Co stało się z nim kilka miesięcy później, wiemy doskonale. Komiks Abramowicz i Michalskiego nie urywa się jednak w tym miejscu; autorzy starają się wyjaśnić również dalsze zawiłości związane z tak zwaną „sprawą katyńską”. Odpowiadają na pytanie, dlaczego Sowieci zdecydowali się na masowy mord; wyjaśniają, jak próbowali oni wprowadzić w błąd władze Polski na uchodźstwie oraz w jaki sposób informacja o losie aresztowanych po 17 września dotarła do okupowanego przez Niemców kraju. Historia jednego człowieka – Stefana Wąsowskiego – nabiera tym sposobem charakteru uniwersalnego, stając się pretekstem do snucia ogólniejszych rozważań. Od dramatu jednostkowego autorzy przechodzą do tragedii całego narodu. Na arenie pojawiają się osoby odpowiedzialne za sprawstwo zbrodni (Józef Stalin, Wiaczesław Mołotow), jak i te, którym zależy na dotarciu do aresztowanych przez Sowietów żołnierzy (generałowie Władysław Sikorski i Władysław Anders). Fabuła doprowadzona jest aż do wiosny 1990 roku, kiedy to podczas spotkania na Kremlu z Wojciechem Jaruzelskim, wówczas już prezydentem III Rzeczypospolitej, Michaił Gorbaczow, w tym momencie pełniący nie tylko obowiązki sekretarza generalnego KPZR, ale również prezydenta ZSRR, po raz pierwszy przyznał oficjalnie, że zbrodnia katyńska dokonana została przez oddziały radzieckiego NKWD. Do części obrazkowej albumu dołączony został tekst popularnonaukowy autorstwa Agaty Abramowicz, w którym wyjaśnione są aspekty historyczne zbrodni oraz dodany biogram bohatera. Wszystko to zilustrowano licznymi zdjęciami oraz skanami najważniejszych dokumentów. Parę słów należy poświęcić jeszcze pracy Jacka Michalskiego. Tym bardziej że jest za co go pochwalić. Realistyczna kreska bydgoskiego autora sprawdza się znakomicie. Postaci historyczne przypominają siebie, co nie zawsze jest normą w polskim komiksie. Dużo dramatyzmu przydaje akcji odpowiednie kadrowanie, a jest to o tyle istotne, iż mamy przecież do czynienia z pracą, która temat traktuje mimo wszystko dość skrótowo. Istniała więc obawa, że pędząc do celu, autorzy zgubią ciąg przyczynowo-skutkowy zdarzeń i całość rozejdzie się w szwach. Na szczęście, w dużej mierze dzięki talentowi rysownika, stało się inaczej.
Tytuł: Katyń Data wydania: 5 czerwca 2016 ISBN: 9788363029814 Cena: 22,00 Gatunek: historyczny Ekstrakt: 70% |