powrót; do indeksunastwpna strona

nr 5 (CLXVII)
czerwiec 2017

Faustowski pakt z diabłem
Jussi Valtonen ‹Nie wiedzą, co czynią›
W powieści „Nie wiedzą, co czynią” jak w soczewce skupiają się największe problemy społeczne naszych czasów. Jussi Valtonen, fiński powieściopisarz, pozostawia nas z trudnymi pytaniami.
ZawartoB;k ekstraktu: 70%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Bardzo mnie cieszy, że z krajów nordyckich na nasz rynek trafiają nie tylko powieści kryminalne. Książka ta została wyróżniona w 2014 roku prestiżową nagrodą literacką Finlandia Prize. Doceniony został polemiczny i krytyczny głos autora, kontestujący i „punktujący” rzeczywistość, w której żyjemy. Daje się tu także wyczuć niepokój związany z przewidywaniami, w jakim kierunku będzie podążał nasz świat. Przesłanie zawarte w „Nie wiedzą, co czynią”, niestety, nie jest szczególnie optymistyczne.
Z początku trudno wejść w tę powieść. Nie najlepszym pomysłem jest dosyć rozwlekły opis stanu ducha Aliny, żony Joego, amerykańskiego naukowca, obawiającej się, że mąż najprawdopodobniej ją zdradza. „Ta druga” pojawia się w wyobraźni udręczonej małżonki, co opisane jest nader drobiazgowo. I jak gdyby w myśl prawa symetrii – rozczarowujące jest również zakończenie książki. Symboliczne „zawieszenie” na progu domu dwóch kluczowych postaci, między którymi toczy się próba sił, trwa zbyt długo, budzi zniecierpliwienie i w gruncie rzeczy odwraca uwagę od tego, co w powieści powinno przykuć naszą uwagę. W żadnym momencie zresztą nie da się, niestety, zapomnieć, że autor ma skłonność do nadmiernego gadulstwa i „mielenia” przez dłuższy czas o tym, co zostało już dawno pokazane i co czytelnik już dawno zrozumiał.
Życie Amerykanina, Joego Chayefskiego jest podzielone na dwa okresy. Nie chcąc podążać ścieżką bezpiecznej i przewidywalnej kariery u siebie w kraju, zatrudnia się na uczelni w Finlandii, co odpowiada jego potrzebom wyzwań. Żeni się, a na świat przychodzi syn Samuel. Z czasem jednak sprawy toczą się coraz gorzej. Joe wraca do siebie i zakłada nową rodzinę, natomiast Alina z synem zostają w Finlandii. Przez lata mają ze sobą tylko sporadyczne kontakty. Nigdy się nie widują.
Bardzo interesujące i udane literacko jest wykorzystanie przez autora motywu powieści akademickiej. Realia i zwyczaje życia uczelnianego mają swój koloryt, a nawet rys satyryczny. Naukowcy to ciekawy mały światek, nie zawsze rozumiany i doceniany przez tych spoza branży. Pokazał to już klasyk powieści akademickiej, David Lodge, ujawniając kulturowe różnice między Brytyjczykami a Amerykanami. W konfrontacji między Stanami Zjednoczonymi a Finlandią Valtonen zdaje się podążać podobnymi tropami.
Joe jest neurobiologiem, a w Stanach Zjednoczonych prowadzi badania laboratoryjne na zwierzętach. I to jest źródło wszystkich kłopotów. Chayewskyego dopadają ekoterroryści, prowadząc – w sensie dosłownym – kampanię na śmierć i życie. Jeżeli nadal nie uświadamiamy sobie siły Internetu, tutaj jak na dłoni widać, jak dotkliwe i wyniszczające mogą być metody walki z zastosowaniem nowoczesnych technologii informacyjnych.
Jussi Valtonen znakomicie opisał w powieści realia ponowoczesności oraz zagubionego w nich bezradnego człowieka zachodniej cywilizacji, niezdolnego oprzeć się zmianom. Jednostka biernie płynie na falach turbokapitalizmu, stając się ofiarą konsumpcjonizmu, utowarowienia kultury czy dynamicznego rozwoju nowoczesnych technologii. Świetnie poprowadzony (kto wie, czy nie najlepszy w powieści, ale też trochę rozwlekły) wątek obu nastoletnich córek Joego stanowi wyraźne memento: świat podąża w niebezpieczną dla człowieka stronę. Warto zauważyć także rozważania związane z transhumanizmem: przezwyciężania ludzkich ograniczeń za sprawą technologii. Valtonen dostrzega w tym ogromne niebezpieczeństwo.
„Nie wiedzą, co czynią” można też odczytać przez pryzmat konfliktu pokoleń. Kolejne generacje mają zdecydowanie różne zapatrywania na ważne światowe problemy, co też może powodować tarcia. Ich ofiarą staje się Joe. Jednak jego konfrontacja z synem przekonuje wyłącznie wtedy, gdy potraktujemy ją symbolicznie lub w kategoriach przypowieści. Bilans jest pesymistyczny: młodzi mają starym za złe takie, a nie inne urządzenie tego świata, a jednocześnie sami nie mają pomysłu na zmiany na lepsze.
Jussi Valtonen nie umoralnia na siłę, nie odwołuje się do nostalgicznej wizji świata „takiego jak kiedyś”. Rozumie, że pewne zmiany są nieuniknione. Ale też ostrzega: ludzkość zawarła faustowski pakt z diabłem i coraz trudnej będzie z tego wyjść. Toczy się gra o bardzo wysoką stawkę: o ocalenie człowieka przed nim samym.



Tytuł: Nie wiedzą, co czynią
Tytuł oryginalny: He eivät tiedä mitä tekevät
Data wydania: 1 lutego 2017
Wydawca: W.A.B.
ISBN: 978-83-280-2124-2
Format: 576s. 150×225mm; oprawa twarda
Cena: 59,99
Gatunek: obyczajowa
Wyszukaj w: MadBooks.pl
Wyszukaj w: Selkar.pl
Wyszukaj w: Kumiko.pl
Wyszukaj w: Matras.pl
Wyszukaj w
:
Zobacz w:
Ekstrakt: 70%
powrót; do indeksunastwpna strona

38
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.