Nazwisko Gorana Kajfeša kojarzą przede wszystkim wielbiciele jazzu. Ale warto podkreślić fakt, że Szwed (o chorwackich korzeniach) od czasu do czasu robi sobie także wycieczki w inne rejony stylistyczne. Powołując do życia kwartet Tropiques, postanowił połączyć jazz z krautrockiem i psychodelią. Co zresztą udało mu się doskonale, o czym świadczy debiutancki album grupy zatytułowany „Enso”.  |  | ‹Enso›
|
Goran Kajfeš (rocznik 1970) dał się poznać nie tylko jako muzyk do wynajęcia, trębacz współpracujący z najwybitniejszymi obecnie skandynawskimi big-bandami freejazzowymi (jak na przykład Angles 9 Martina Küchena, Fire! Orchestra Matsa Gustafssona czy Pan-Scan Ensemble Paala Nilssen-Love’a), ale również jako lider kierujący własnymi formacjami (vide Nacka Forum, Oddjob oraz Subtropic Arkestra). Jesienią ubiegłego roku na europejskiej scenie improwizowanej zadebiutował natomiast najnowszy projekt Kajfeša – kwartet o egzotycznej nazwie… Tropiques. W jego składzie znaleźli się muzycy doskonale Goranowi znani; tacy, z którymi już niejednokrotnie grywał na scenie i zamykał się w studiu, jak klawiszowiec Alexander Zethson ( Angles 9), kontrabasista Johan Berthling i perkusista Johan Holmegard ( Svenska Kaputt, Dungen). Z dwoma ostatnimi – Berthlingiem i Holmegardem – Kajfeš do niedawna współtworzył jeszcze swoją Subtropikalną Arkestrę. Dlaczego w czasie przeszłym? Ponieważ, zgodnie z zapowiedziami lidera, po nagraniu trzeciego albumu z serii „The Reason Why” grupa ma zakończyć swą misję. Czy jest to równoznaczne z ostatecznym zawieszeniem jej działalności – zapewne okaże się niebawem. Na szczęście trzy tygodnie po publikacji krążka wieńczącego wspomnianą trylogię Goran wystartował ze swoim najnowszym projektem – który długo zresztą utrzymywał w tajemnicy – Tropiques. Materiał, który trafił na wydaną 24 listopada ubiegłego roku przez Headspin Recordings płytę „Enso”, nagrany został w sztokholmskim studiu Atlantis. Po zarejestrowaniu go taśmę oddano w ręce sprawdzonych przyjaciół: za miks odpowiadał bowiem perkusista Andreas Werliin ( Time is a Mountain, Fire!), natomiast za mastering – Jonas Kullhammar ( Fire! Orchestra). Oba nazwiska robią wrażenie! Bywało, że Kajfeš, jeśli przeanalizujemy jego dotychczasowe produkcje (mam na myśli te sygnowane własnym nazwiskiem), sięgał po kompozycje bardziej rozbudowane, na przykład dziesięciominutowe, ale taki eksperyment, jaki „popełnił” na „Enso”, przydarzył mu się po raz pierwszy w karierze. Płytę wypełnia bowiem tylko jeden utwór, na dodatek trwający ponad… pięćdziesiąt minut. Owszem, powie ktoś, że to twór trochę sztuczny, ponieważ jeżeli rozłożymy go na czynniki pierwsze, to wyjdzie nam, że składa się on z czterech fragmentów (czy też części), które dość łatwo rozróżnić. Nie zmienia to jednak faktu, iż mamy do czynienia z klasycznym concept-albumem, a co jeszcze ważniejsze – z muzyką najwyższych lotów, która udanie łączy wpływy jazz-rocka z psychodelią i krautrockiem. A wprawne ucho wychwyci jeszcze nawiązania do progresu i rocka elektronicznego z lat 70. ubiegłego wieku. Całkiem sporo, prawda? Przejdźmy zatem do szczegółów… Nie jest dziełem przypadku, że w Tropiques rozbudowana została przede wszystkim sekcja instrumentów klawiszowych: Kajfeš, poza trąbką, sięga również po syntezator Mooga, natomiast Zethson wykorzystuje Korga oraz fortepian akustyczny i organy. To na nich właśnie oparte jest brzmienie całej płyty. One wypełniają – niemal przez cały czas – tło, budując pożądany przez muzyków nastrój. Początek pierwszej części „Enso” urzeka delikatnością, w czym swój udział ma nade wszystko balladowa partia solowa Gorana na dęciaku.  | |
Towarzyszą mu w tym czasie Alexander i Johan; ten pierwszy najpierw na fortepianie, następnie na syntezatorze. Dzięki nim utwór nabiera charakteru progresywno-jazzrockowego, niesamowicie przy tym „zasysając”. Ale to dopiero początek atrakcji. Kiedy bowiem muzycy zaczynają improwizować, automatycznie wchodzą na wyższy poziom abstrakcji i robi się jeszcze ciekawiej. Momentami można odnieść wrażenie, że to muzyka powstała nie w drugiej dekadzie XXI, ale w ósmej XX wieku. Na odległość pachnie bowiem Amon Düül II, Cluster, Neu! i Tangerine Dream. Druga część zahacza o kameralne eksperymenty: w tle rozbrzmiewają syntezatory i perkusjonalia, na pierwszym planie natomiast „grasuje” kontrabas, na którym Johan Berthling gra smyczkiem. Całość zmienia charakter dopiero, kiedy do kolegów dołącza Kajfeš – jego dialog na trąbce z Korgiem i Moogiem brzmi wręcz magicznie. Oba obecne na „Enso” muzyczne światy – jazzowy i krautrockowy – przenikają się tutaj w sposób idealny i wyważony.  | |
Równowagi tej nie narusza nawet pojawienie się, wspierającego trąbkę, fortepianu. Ich duet w dalszej części to najbardziej freejazzowy i odjechany, choć niekoniecznie najdynamiczniejszy, fragment albumu. Po kolejnym wyciszeniu wkraczamy w część trzecią, znaczoną delikatnym rytmem perkusji, która pociąga za sobą kolejne instrumenty. Kiedy na plan pierwszy stopniowo przebijają się syntezatory, po raz kolejny możemy poczuć się, jak w epoce narodzin „szkoły berlińskiej” (kłaniają się zarówno Tangerine Dream, jak i Klaus Schulze). Część ostatnia powstała zaś chyba głównie po to, aby ukołysać słuchaczy do snu. Nie dlatego, że nudzi, ale koi swym eterycznym pięknem. „Enso” to ostatnia rzecz, jakiej spodziewałbym się po Goranie Kajfešu. Tym większą jednak – i wspanialszą – jest niespodzianką. Wsłuchajcie się w tę płytę, dajcie się ponieść jej narracji. I żądajcie więcej! Skład: Goran Kajfeš – trąbka, syntezator Mooga Alexander Zethson – fortepian, organy, syntezator Korga Johan Berthling – kontrabas Johan Holmegard – perkusja, instrumenty perkusyjne
Tytuł: Enso Data wydania: 24 listopada 2017 Nośnik: CD Czas trwania: 50:12 Gatunek: jazz, rock Utwory CD1 1) Enso: 50:12 Ekstrakt: 90% |