Wybitny reżyser. Oddany swojej rodzinnej ziemi Ślązak. Bezkompromisowy intelektualista i felietonista. Wyrazisty polityk. Mimo licznych górnolotnych określeń, „Cały ten Kutz” jest portretem ciekawego człowieka jak najdalszym od „pomnikowatości” i hagiografii. Ale nie tylko: to także wspaniały opis fenomenu Śląska.  |  | ‹Cały ten Kutz›
|
Dostajemy uaktualnioną biografię Kazimierza Kutza, pierwotnie wydaną dziesięć lat wcześniej. Obecne wznowienie miało uświetnić jego dziewięćdziesiątą rocznicę urodzin, przypadającą na luty 2019 roku. Niestety, jubilat nie doczekał ponownego wydania, zmarł w grudniu, na dwa miesiące przed swoimi urodzinami. Publikacja „Cały ten Kutz” stała się w ten sposób rozdziałem zamkniętym i stanowi piękne podsumowanie pracowitego życia zawodowego i prywatnego słynnego reżysera. Był, jak dowiadujemy się z książki, inny, osobny, a w każdej dziedzinie, którą się zajmował, wyrazisty i charakterny. Ekscentryczny i nietuzinkowy, zawsze jednak potrafił znaleźć z każdym płaszczyznę porozumienia, w życiu prywatnym i zawodowym - by nie wypaść w reżyserskiej branży na margines. Miał specyficzną metodę pracy z aktorami, dzięki czemu tworzyła się z nimi (i między nimi) niepowtarzalna więź – zawsze z korzyścią dla filmu. Miał też Kazimierz Kutz swoje własne spojrzenie na Śląsk, którego, jak uważał, Polska nie zna i nie rozumie. Udało mu się w swoich filmach utrwalić „absolut” swojej rodzinnej ziemi, który jest punktem odniesienia, inspiracją, by nie rzec nawet - ocaleniem dla Śląska. Tę samą rolę będą pełnić felietony, pisane przez reżysera niemal do końca życia, a po jego śmierci nabierające dodatkowego, szczególnego znaczenia. Bycie Ślązakiem to, jak ujmował Kutz, "kalectwo bez cudzysłowu". Nie znajduje zrozumienia u nikogo spoza regionu osobny Śląsk, gdzie przebiegała i przebiega – niekoniecznie geograficzna, ale i mentalna - granica polsko-niemiecka, a tożsamość mieszkańców wykracza poza jedną kulturę i język. To dla wielu z nich wykluczające i upokarzające doświadczenie. Śląsk, dramatycznie rozdarty pomiędzy Polskę i Niemcy, do dzisiaj krzywdzony jest negatywnymi stereotypami i niesprawiedliwą, doraźną polityką. Warto tu zresztą podkreślić, że w biografii „Cały ten Kutz” właściwie ani na chwilę życie reżysera nie odrywa się od Śląska, śląskich spraw i śląskiego „bólu świata”. Akcenty rozłożone są w książce perfekcyjnie – nie mogło być zresztą inaczej, skoro jej autorką jest wywodząca się z Rybnika dziennikarka Aleksandra Klich, od wielu lat zajmująca się tematyką Śląska. Kazimierz Kutz, urodzony w Szopienicach (dziś dzielnica Katowic), jako student i młody reżyser ze Śląska ucieka, niemal nie przyznając się do swoich korzeni. Następnie wraca, by nakręcić tu genialną „śląską trylogię” i ponownie wyjeżdża (mieszka później w Krakowie i Warszawie), ale już cały czas i do końca życia ze swoim regionem w sercu. Także jako felietonista, a zwłaszcza jako poseł i senator. Miłość Kutza do swojej małej ojczyzny była trudna, chwilami być może toksyczna, ale bez wątpienia prawdziwa i jedyna w swoim rodzaju. Tylko ktoś kochający swój region będzie w stanie bezlitośnie punktować wady jego mieszkańców (w przypadku Śląska chodzi o słynną „dupowatość” - czyli bierność, niezaradność, godzenie się z losem), wytrącać z letargu i dobrego samopoczucia, wskazywać drogę do zmian i inspirować do rozwoju. Reżyser, mocno zaangażowany w sprawy Polski, piętnował ślepy nacjonalizm, ksenofobię, populizm i ciągoty do państwa wyznaniowego. Nie zawsze spotykało się to ze zrozumieniem. Wsadzał kij w mrowisko, prowokował, wytrącał ze strefy komfortu. Często czynił to ze specyficznym poczuciem humoru, co także zostało świetnie oddane przez autorkę biografii. Bardzo ciekawy jest w książce i wnikliwy obraz środowiska ludzi kina. Widzimy tutaj narodziny polskiej szkoły filmowej po wojnie, dzięki której powstało w naszym kraju wiele wybitnych dzieł. Obserwujemy ewolucję warsztatu, tematów – wszystko uzależnione było od klimatu politycznego w konkretnym czasie, co przekładało się na decyzje finansowe oraz udzielanie zgody na realizację tego czy innego filmu. W sferze indywidualnych karier – chodziło także o stopnie "giętkości kręgosłupa", ustawianie się po jednej lub po drugiej stronie. Oczywiście kulisy powstania obrazów Kazimierza Kutza zajmują w książce najwięcej miejsca (i bardzo wydatnie przyczyniają się do tego, by lepiej rozumieć dorobek reżysera, a nawet być może dopiero go odkryć). Autorka opisuje także recepcję filmów Kutza, przytacza fragmenty recenzji, cytuje opinie. W wielu miejscach znakomicie wchodzi też w dialog z twórczością Kazimierza Kutza, pokazując ją na tle jego biografii i osobistych wyborów, zawsze z uwzględnieniem ówczesnych realiów. Tak samo jest z licznymi przedstawieniami teatralnymi, reżyserowanymi przez Kutza. Dzięki tej biografii inscenizacje – rozproszone w miejscu i w czasie – składają się na ważny rozdział w biografii zawodowej śląskiego reżysera. Bardzo ważnym źródłem cytatów dla tej książki jest publikacja wybitnej krytyk teatralnej Elżbiety Baniewicz o Kazimierzu Kutzu. Na stronach książki pojawiają się jednak także inni wybitni twórcy filmowi i aktorzy, co pozwala czytelnikowi także na spojrzenie wstecz na historię polskiego filmu. Poznajemy także życie prywatne reżysera. Do legendy przeszła już stanowcza interwencja brata, który ściągnął cokolwiek staczającego się, niespełna trzydziestoletniego Kutza z Warszawy do domu. Zwracają uwagę dwie rzeczy: bliska więź Kazimierza Kutza z matką oraz z dziećmi (miał czwórkę). Był czułym i opiekuńczym ojcem, na pewnym etapie życia wychowywał pierwszego syna samotnie. Wzruszające są ostatnie lata, by nie rzec – miesiące życia Kazimierza Kutza, jego życie „powolutku”, skupione na zakupach, gotowaniu i codziennej krzątaninie. Biografię uzupełnia spis licznych źródeł oraz syntetyczne kalendarium Kazimierza Kutza, dzięki czemu mamy łatwy i szybki wgląd w wydarzenia z życia reżysera. Całość uzupełniają także liczne ciekawe fotografie dokumentujące jego życie prywatne i zawodowe oraz fotosy z filmów. W roku 2000 katowicka „Gazeta Wyborcza” głosami swoich czytelników wybrała stu najwybitniejszych Ślązaków i Zagłębiaków XX wieku. Kazimierz Kutz zajął w tym rankingu trzecie miejsce. Chłopak z Szopienic, którego życie zatoczyło szeroki krąg, przez całe życie i wszystkimi siłami tłumaczył kulturową specyfikę Śląska, przekleństwo jego historycznego dziedzictwa starając się zamienić w walor: i dla samego regionu, i dla reszty kraju. Przed filmami Kutza chyba nikomu nie udało się uchwycić fenomenu Śląska. Tamtejszy patriotyzm to nie wielkie słowa bez pokrycia, ale spoglądanie na to, co własne z dystansem (ukształtowanym przez historię), codzienna „robota”, zajmowanie się sprawami nawet przyziemnymi, ale pożytecznymi. „Cały ten Kutz” inspiruje, by na Śląsk i jego kulturę spojrzeć szerzej i bardziej wnikliwie, a przede wszystkim nie dać się zwieść mylącym stereotypom.
Tytuł: Cały ten Kutz Data wydania: 13 lutego 2019 ISBN: 978-83-240-5827-3 Format: 384s. 142×205mm; oprawa twarda Cena: 44,90 Gatunek: biograficzna / wywiad / wspomnienia, non-fiction Ekstrakt: 90% |