21.12.2019 przypada setna rocznica urodzin duńskiego aktora Ove Sprogøe, u nas najbardziej znanego z roli genialnego, ale zarazem prześladowanego przez pech włamywacza, złodzieja i kasiarza, specjalistę od sejfów berlińskiej firmy Franz Jäger – Egona Olsena. Seria filmów i tytułowy Gang Olsena ma w duńskiej (pop)kulturze miejsce specjalne, które trudno porównać do jakiejkolwiek polskiej produkcji. Wyobraźmy sobie, że – kultowy przecież – „Vabank” miałby nie jedną, ale tuzin kontynuacji, z których każda podtrzymywałaby, a może nawet i przekraczała poziom pierwowzoru. Filmy o Gangu Olsena stały się towarem eksportowym Danii, jej skarbem narodowym. Według danych z listopada 2018, ósma część, „Gang Olsena wpada w szał”, dzierży rekord sprzedanych biletów na duński film: 1,2 miliona. 1) Na drugim miejscu jest część dziewiąta, „Gang Olsena znowu w akcji”, a na trzecim dziesiąta, „Gang Olsena idzie na wojnę”. Wszystkie te tytuły przekroczyły milion sprzedanych biletów. 2) Dodajmy do tego fakt, że niemal równolegle lub tuż po duńskich premierach, Norwedzy i Szwedzi kręcili swoje wersje tych samych filmów (ze swoimi aktorami). Dorzućmy jeszcze kontynuacje serii z aktorami-nastolatkami oraz filmy animowane.  | ‹Ove Sprogøe›
| Ove Wendelboe Sprogøe Petersen, aktor z prawie 3) największym dorobkiem w duńskiej kinematografii – IMBD wylicza niecałe 200 tytułów (w tym odcinki seriali), duńska Wikipedia 156 filmów i ponad 140 sztuki, sam zaś niegdyś wyznał, że nie ma pojęcia, w ilu filmach wystąpił – urodził się 21 grudnia 1919 roku w duńskim Odense. Szkolił się w kierunku aktorskim pod koniec wojny (dwukrotnie próbował się dostać do Szkoły studenckiej Teatru Królewskiego, ale usłyszał jedynie, że „z taką twarzą nigdy nie będziesz mógł pracować jako aktor" 4)), zadebiutował w teatrze w 1945 roku. W tym samym roku także się ożenił. Brał udział w rewiach i teatrze oraz występował kilkakrotnie jako piosenkarz. Mimo oszałamiającego sukcesu roli Egona Olsena, aktor nigdy nie pozwolił się zaszufladkować – grał także role całkiem poważne, pierwszo- i drugoplanowe, bywał lektorem audiobooków, prowadził serię programów telewizyjnych dla telewizji dziecięcej DR. Pani Pigalop. Był głosem między innymi Królika w „Alicji w krainie czarów” (1951), Ramy w „Księdze dżungli” (1967), Asteriksa (1967, 1968, 1975, 1985, 1986, 1989), Lucky Luke’a (1971, 1978) i sułtana w disnejowskim „Aladynie” (1992). Karierę zakończył w 1998 roku, po nakręceniu „Ostatniej misji Gangu Olsena”. W ostatnich latach życia Sprogøe przeprowadził się z żoną do domu opieki. Eva Sprogøe zmarła w sierpniu 2004 r., a sam Ove 14 września tego samego roku. W październiku 2005 roku, rok po jego śmierci, władze Odense nazwały jego imieniem plac – Ove Sprogøes Plads. Ciut wcześniej, w 85 rocznicę urodzin nieżyjącego już artysty, gmina Albertslund zgodziła się na zaproponowaną przez duńskie pismo „Ekstra bladet” zmianę niewielkiej uliczki prowadzącej do obecnego w każdym filmie (z serii o gangu) więzienia stanowego Vridsløselille – dziś nazywa się Egon Olsens Vej. Aktor ponoć nigdy nie posiadał telewizora, ponieważ obawiał się, że mogłoby się to skończyć gapieniem się weń przez całe dnie. I choć bywał na premierze każdego filmu o Egonie, zajęty był głównie obserwacją reakcji publiczności – nie lubił oglądać samego siebie na ekranie. Miał trzech synów, z których jeden – Henning Sprogøe – także został aktorem (notabene zagrał wraz z ojcem w 10 i 14 części cyklu, a w filmie „Olsen-banden Junior” z 2001 roku zagrał ojca młodocianego Egona). Obok Egona, gang sygnowany jego nazwiskiem tworzyli także Benny Frandsen (Morten Grunwald) oraz Kjeld Jensen (Poul Bundgaard). W skład gangu natomiast nie wchodzi, choć występuje w prawie wszystkich filmach filmowa żona Kjelda, Yvonne (Kirsten Walther) – oraz ich syn Børge (Jes Holtsø).  | ‹Poul Bundgaard›
| Poul Arne Bundgaard, filmowy Kjeld Jensen, urodził się 27 października 1922 w Hellerup – był więc zaledwie trzy lata młodszy od Ove Sprogøe. W czasie II wojny światowej działający w duńskim ruchu oporu przeciwko niemieckim okupantom Poul był następnie aktywny zarówno w teatrze, jak i przed kamerą – zagrał w 67 filmach (oraz wielu odcinkach seriali), ale najbardziej znany był z roli Kjelda: pierdołowatego złodziejaszka, łatwo wpadającego w paniczny strach (zwłaszcza na widok policji), ale i potrafiącego zdobyć się na heroiczną odwagę w czasie akcji gangu, natomiast w domu zupełnie poddanego swej apodyktycznej żonie. Tych, którzy zdziwili się jego czystym tenorem w drugim filmu z cyklu („Gang Olsena w potrzasku”) – gdy wraz z synem próbuje zarobić jako śpiewak uliczny – może jeszcze bardziej zdziwić fakt, że Poul zawodowo nie tylko występował na deskach i na planie, ale również śpiewał! Wikipedia podaje, że w 1946 zaangażowany został jako chórzysta w teatrze Nørrebro w Kopenhadze, następnie był solistą. W 1959 przeszedł do Teatru Królewskiego w Kopenhadze jako śpiewak operowy, będąc jednym z najpopularniejszych skandynawskich śpiewaków tego okresu. Wziął udział w nagraniu ponad 150 płyt. 5) Oprócz ról komediowych artysta z powodzeniem zaliczał także bardzo dobrze oceniane przez krytykę role dramatyczne. Żonaty był z Bente Elisabeth Kjær (dwójka dzieci), a następnie z tancerką baletową Kirsten Pedersen (1 dziecko). Ciekawostką jest, że brązowa marynarka, którą nosił we wszystkich kolejnych filmach z serii, była jego własną. Kupił ją sobie na Majorce, ale nigdy w niej nie chodził, bo nie podobała się jego żonie. Aktor zmarł 3 czerwca 1998 w Gentofte, podczas kręcenia „Ostatniej misji Gangu Olsena”. Podczas kręcenia jednej z scen poczuł się bardzo źle i został natychmiast przetransportowany do szpitala – jednak nerki aktora przestały pracować i zmarł nie odzyskawszy przytomności. Ostatnią wolą przeczuwającego rychłą śmierć aktora było, aby w przypadku jego niedyspozycji ostatni odcinek Gangu Olsena został „dokręcony” z jego dublerem. Był nim Tommy Kenter, brakujący zaś głos podłożył Kurt Ravn. W filmie tym nie bez powodu grany przez niego bohater porusza się na wózku inwalidzkim. Współpracownicy opowiadali, że Bundgaard był bardzo aktywny na planie zdjęciowym tuż przed swoją śmiercią; w ostatnim tygodniu życia, choć śmiertelnie chory, nadal był wesoły i w dobrym nastroju. W przerwach nie odpoczywał – chętnie rozdawał autografy i gawędził z fanami, którzy przyszli do studia filmowego. 6) | ‹Morten Grunwald›
| Walter Morten Grunwald (filmowy Benny Frandsen) urodził się w tym samym Odense co Ove Sprogøe, ale 25 lat później (9 grudnia 1934 roku) jako syn niemieckiego rzeźbiarza. Już jako nastolatek był statystą w Odense Teater, gdzie w latach 1956–1957 uczęszczał do szkoły (teatralnej) i debiutował na scenie. W latach 1957–1960 kontynuował naukę w szkole teatralnej Teatru Królewskiego w Kopenhadze. Zadebiutował w filmie w 1961 roku, a szerzej zauważony został w 1965 roku, otrzymując za główną rolę w „Jungfernstreich” nagrodę w kategorii: najlepszy aktor. W tym samym roku zagrał główną rolę w komedii (parodii filmów szpiegowskich spod znaku Jamesa Bonda) „Slå først, Frede” Erika Ballinga i Henninga Bahsa – dodajmy, że w filmie tym zagrali również Ove Sprogøe i Poul Bundgaard… A w rok później nakręcono kontynuację, „Slap af, Frede”. Mając tak zgraną ekipę, Balling i Bahs od samego początku opracowali trzy główne postacie Gangu specjalnie dla tych trzech aktorów (bohaterowie początkowo mieli się nazywać Eigil, Sofus i Tykke-Kjeld). Kariera Grunwalda nie ograniczała się do filmów (zagrał w ponad czterdziestu, nie licząc cyklu „Gang Olsena” oraz seriali). Od 1971 do 1980 roku był dyrektorem Bristol Teatret, a od 1980 do 1992 dyrektorem Betty Nansen Teater (wcześniej Allé-Scenen) w Kopenhadze. W 1976 roku wyprodukował inscenizację „Czekając na Godota” Samuela Becketta w Bristol Teatret, w której wystąpił ze swoimi kolegami z gangu – Ovem i Poulem. Od połowy lat siedemdziesiątych był także zaangażowany w przebudowę dawnych gazowni w kopenhaskiej dzielnicy Østerbro w teatr Østre Gasværk Teater, gdzie później (w latach 1989-1998) pełnił funkcję dyrektora. Na początku 2017 roku ogłosił koniec kariery scenicznej produkcją „3 × Beckett” w Østre Gasværk, ale był otwarty na dalsze oferty filmowe. W październiku 2018 r. musiał odwołać ze względów zdrowotnych swój udział w obchodach 50. rocznicy Gangu Olsena. Kilka dni później ogłosił, że cierpi na nieuleczalnego raka płuc – radioterapia nie pomagała. Zmarł w dniu 14 listopada 2018 w wieku 83 lat w hospicjum St Luke Stiftelsen w Hellerup. Początkowo chciał być pochowany anonimowo, ale w ostatniej chwili zmienił zdanie. Grób znajduje się obok grobu aktorki „Yvonne” Kirsten Walther, na cmentarzu „Vedbæk Kirkegård” w Vedbæk (Rudersdal) na północnym krańcu Kopenhagi. Żonaty był z aktorką Lily Weiding, której był trzecim mężem (jeśli dobrze zrozumiałem nieco sprzeczne informacje z różnych źródeł 7), trzykrotną wdową, przy czym z każdym mężem miała jedno dziecko). Ich wspólna córka Tanja także zaczynała jako aktorka, by obecnie zajmować się doborem obsady.  | ‹Kirsten Walther›
| Kirsten Walther, filmowa Yvonne Jensen (żona Kjelda), urodziła się jako córka oficera 31 sierpnia 1933 w Kopenhadze. Wcześnie odkryła swój talent komediowy i pasję do teatru. Po ukończeniu nauki w gimnazjum Christianshavns studiowała w latach 1953–1956 w Privatteatrenes elevskole, szkole teatralnej Nowego Teatru w Kopenhadze. Pierwszy raz wystąpiła na deskach teatru 1956 r., a już w następnym roku zagrała także w filmie. Chociaż w ciągu następnych trzech dekad pojawiła się w wielu filmach fabularnych (nie licząc cyklu o gangu, było ich około 20) i dwóch serialach telewizyjnych, pozostała wierna teatrowi – a zwłaszcza teatrowi ABC w Kopenhadze. Trzy lata po swej ostatniej roli Yvonne („Paryski plan”) wycofała się także z dramatu, aby poświęcić się swojej rodzinie. 19 lutego 1987 r. Kirsten Walther zmarła niespodziewanie w wieku 53 lat na atak serca w Søllerød. Jej mężem był – zmarły w bieżącym roku – Palle Ruben Wolfsberg, aktor, reżyser i producent. W 1966 roku adoptowali dwuletniego chłopca z Grenlandii.  | ‹Jes Holtsø›
| Jes Holtsø, filmowy Børge, syn Kjelda i Yvonne, jest oczywiście najmłodszym członkiem stałej filmowej ekipy (bodaj jedynym żyjącym…) i, co ciekawe, nie jest już aktorem. Urodził się 30 grudnia 1956 r. w Kopenhadze. Został odkryty w 1968 roku w szkole w Kopenhadze przez szefa zespołu firmy Nordisk Film, a następnie obsadzony przez reżysera Erika Ballinga jako członek obsady pierwszego filmu, czyli do „Gangu Olsena” – podobno zadecydowały o tym okulary, które nosił, co idealnie pasowało twórcom filmu do ich wyobrażenia o potomku rodziny Jensenów. Grał rolę Børge do 1976 roku we wszystkich filmach serialu, a od 1970 roku dodatkowo w serialu „Huset på Christianshavn” kreował postać Williama Olsena. Obu tym rolom zawdzięcza swą popularność w Danii. Ponadto zagrał w 1969 roku w filmie „Stine og drengene”. Oprócz roli aktorskiej w dwóch filmach był też asystentem rekwizytora. W 1977 r. opuścił Nordisk Film z powodu rzekomo niskiej pensji i odtąd ukrywał się przed publicznością – stąd też w filmach „Gang Olsena nigdy się nie poddaje” (1979) oraz „Ostatnia misja” (1998) pojawił się tylko epizodycznie. Z wyjątkiem krótkometrażowego filmu „Liden Tid” z 2003 roku, w którym ponownie pojawił się jako Børge, nie wystąpił już przed kamerą jako aktor. Długo był uzależniony od alkoholu i narkotyków, ale po ponad dziesięciu latach udało mu się na początku lat 90., wyjść z nałogów. Później pracował w poradni uzależnień. Gra także na klawiszach i harmonijce ustnej w zespole Jes-Holtsø. Jest żonaty i ma dwoje dzieci. W 2009 roku zaryzykował powrót przed kamery – w „Talent 09”, duńskiej adaptacji brytyjskiego show „Mam Talent” wystąpił jako wokalistka bluesowy; dotarł do finału, który odbył się 23 października, nie trafił jednak do pierwszej trójki. W dniu 26 kwietnia 2010 roku wydał z Morten Wittrock (zespół, który towarzyszył mu podczas telewizyjnego show) swój pierwszy album bluesowy w Danii. Po wydaniu drugiego albumu w 2012 roku, na kopenhaskim festiwalu bluesowym został uhonorowany nagrodą Årets Danske Blues Navn. W maju 2013 po raz pierwszy wystąpił w Niemczech na festiwalu Nordischer Klang w Greifswald, a po kolejnych dwóch latach, w 2015 roku, wydał trzeci album – na którym po raz pierwszy śpiewa w języku duńskim. Obok Sprogøe, Bundgaarda, Grunwalda, Walther i Holtsø w całym cyklu występuje wiele świetnych aktorek i aktorów, z których zdecydowana większość w każdym filmie gra zupełnie inne role. Prawdopodobnie pełną listę znaleźć można na stronie niemieckiego fanklubu. |