„Birdman” Alejandro Gonzáleza Iñárritu zdobył najwięcej nominacji i nagród wśród wszystkich filmów meksykańskiego reżysera. Choć nazywanie tego filmu jego „opus magnum” może brzmieć nieco pompatycznie, wydaje mi się, że jest to zdecydowanie najlepszy film Iñárritu.  |  | ‹Birdman›
|
Głównym bohaterem jest Riggan Thompson, gwiazda kina superbohaterskiego z początku lat dziewięćdziesiątych. Jego sława już dawno przebrzmiała, a on sam znany jest jako „ten facet, który grał Birdmana”. Riggan próbuje „zrobić w końcu coś istotnego”, czyli wystawić na Broadwayu sztukę na podstawie opowiadania Raymonda Carvera – „What We Talk About When We Talk About Love”. Ma to być zarówno hołd dla pisarza, którego autograf skłonił młodego Riggana do rozpoczęcia kariery aktorskiej jak i swego rodzaju udowodnienie, że jest on prawdziwym artystą, a nie „tylko” zapomnianym nazwiskiem z blockbusterów. Według założeń Iñárritu miał to być film, podczas seansu którego dochodzi do najmocniejszego utożsamienia się widza z głównym bohaterem. Całość została nakręcona tak, jak chociażby „Ludzkie dzieci” Alfonso Cuarona – jedno, nieprzerwane, długie ujęcie zespalające percepcję widza z percepcją filmowej kamery. Widz płynie ciągłym strumieniem emocji i wrażeń, z którego nie sposób się wyrwać – czyli mamy dokładnie to samo, czego doświadczamy w prawdziwym życiu. Trwamy bez ustanku w naszej własnej rzeczywistości od dnia narodzin aż do śmierci. W „Birdmanie” zatem towarzyszymy Rigganowi w jego subiektywnej, fantasmagorycznej, wewnętrznej podróży, podczas której rozlicza się on ze swoim życiem, dostrzega błędy popełnione w jego trakcie i szuka za nie odkupienia. A przede wszystkim uczy się żyć naprawdę i zaczyna rozumieć „o czym mówimy, kiedy mówimy o miłości”. Aby dotrzeć do sedna „Birdmana” musimy zrozumieć symbolikę postaci, w którą wcielał się kiedyś Riggan, a która teraz nawiedza go podczas przygotowań do premiery sztuki teatralnej. Filmowe superbohaterstwo symbolizuje u Iñárritu popkulturową łatwiznę, prostą drogę ku powszechnej admiracji. Krytyk filmowy, który staje się prawdziwym katalizatorem decyzji Riggana o wystawieniu „sztuki ostatecznej”, cytuje Rolanda Barthesa: „Misja kulturotwórcza, będąca ongiś domeną bogów i epickich sag, została obecnie przejęta przez reklamy proszków do prania”. Ten wydumany i w sumie nieco bełkotliwy tekst, w zestawieniu z idiotycznymi pytaniami wysłanniczki tabloida, uświadamia bohaterowi pewną smutną prawdę – nikt nie wielbił jego jako aktora, nikogo nie obchodził Riggan Thompson. Liczył się box office, autografy, sztuczne uśmiechy, pieniądze i lekkostrawna papka. Nikt go nie kocha – ani widzowie (bo dla nich tak naprawdę nie istnieje jako człowiek) ani żona, ani córka (bo dla nich nie istniał inaczej niż w swej sztucznej kreacji i zawsze na odległość). Wystawienie ambitnej sztuki teatralnej staje się zatem obsesją Riggana – podporządkowuje temu celowi całe swoje życie, wszystkie środki jakimi dysponuje i – znowu – relacje z żoną i córką. Riggan szuka ponownie miłości i akceptacji – i znowu popełnia ten sam błąd co przed laty. Uświadamiają mu to wszyscy po kolei – krytyczka teatralna, nazywająca go zarozumiałym, samolubnym i rozwydrzonym dzieciakiem, który, ze względu na odpustową przeszłość swojej kariery jest niegodzien stąpania po deskach Broadwayu; córka, która wykrzykuje mu prosto w twarz, że próbuje zwrócić na siebie uwagę świata, który już dawno przeminął, a dla obecnego on nic nie znaczy i wreszcie była żona wytykająca mu, że „myli admirację z miłością”. Wszystko to, co robił kiedyś i robi teraz to budowa sztucznej, całkowicie fałszywej rzeczywistości wokół siebie, w której sens i cel jego życia określane są przez poklask publiczności i krytyków. „Dlaczego ciągle muszę ciągle błagać o miłość?!” – krzyczy postać grana przez Riggana, w ostatniej, kluczowej scenie sztuki teatralnej, która uświadamia mu jeszcze jedną straszliwą prawdę: „Nikt mnie nie kocha, zatem nie istnieję”. Zapomina jednak o jednym. Film rozpoczyna się cytatem z Carvera: „I czy zdołałeś osiągnąć w tym życiu to, czego pragnąłeś? Tak. Zwać się ukochanym, czuć się ukochanym na tej ziemi”. Aby jednak to osiągnąć Riggan musi w końcu dowiedzieć się czym tak naprawdę jest miłość. Musi się nauczyć, że nie definiują jej miliony na koncie, statuetki i pochwalne peany na pierwszej stronie „Variety”. Nie może o nią zabiegać, ponieważ w ten sposób nigdy jej nie znajdzie. Musi być po prostu obecny w życiu tych, którzy taką miłość mogą mu zaoferować zupełnie bezinteresownie. Riggan, pojął tę prawdę, gdy było już za późno: „Byłem nieobecny we własnym życiu, a teraz dobiega ono końca”. Niejednoznaczne zakończenie filmu jest jednym z najszerzej dyskutowanych w ostatniej kinowej dekadzie. Czy Riggan jest w końcu „obecny”? Jeśli tak, to w jaki sposób? Czy w końcu „istnieje”? Alejandro Gonzáleza Iñárritu nie odpowiada na te pytania w sposób prosty. Pamiętajmy jednak, że pomimo mnogości interpretacji idei filmu – interpretacja autorska jest tylko jedna. Docieranie do sedna takich filmów, jest jedną z największych korzyści z obcowania z kinem.
Tytuł: Birdman Data premiery: 23 stycznia 2015 Rok produkcji: 2014 Kraj produkcji: USA Gatunek: komedia Ekstrakt: 100% |