powrót; do indeksunastwpna strona

nr 06 (CXCVIII)
lipiec-sierpień 2020

Niestrawione dzieci rewolucji
Bernardo Atxaga ‹Samotny mężczyzna›
Baskijska powieść „Samotny mężczyzna” porusza problemy ludzi oddanych wypalonym, przebrzmiałym ideom. Chcą na nowo wrócić do normalności, ale piętno przeszłości nie daje o sobie zapomnieć.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Samotny mężczyzna›
‹Samotny mężczyzna›
Bernardo Atxaga (to pseudonim) jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych twórców piszących w języku baskijskim. Język ten zyskał na znaczeniu w latach reżimu frankistowskiego w Hiszpanii, jako narzędzie sprzeciwu wobec dyktatury, część nowoczesności i postępu. Jak wiadomo, w Kraju Basków opór nie ograniczał się tylko i wyłącznie do podkreślania odrębności językowej. W latach 1959-2018 aktywnie działała organizacja ETA, partyzantka aktywnie zwalczająca reżim. W wyniku ideologicznego rozłamu powstało w niej skrzydło skrajnie radykalne, posuwające się do zamachów terrorystycznych. Nie wszyscy zgadzali się z takimi metodami działań.
Główny bohater powieści, Carlos, jest byłym członkiem organizacji ETA. Obecnie prowadzi dobrze prosperujący hotel i nie chce problemów. Nigdy nie był zwolennikiem walki zbrojnej. Jednak w myśl zasady: jeśli raz zostaje się rewolucjonistą, to jest się nim całe życie – uległ prośbom dawnych towarzyszy, aby ukryć u siebie w hotelu dwójkę aktywnych członków organizacji. Za sprawą swojej działalności weszli oni w konflikt z prawem. I Carlos już wie, że popełnia błąd.
Uwagę zwraca czas akcji powieści: to czerwiec 1982 roku, okres mistrzostw świata w piłce nożnej, rozgrywanych wtedy w Hiszpanii. To znamienne dla tego kraju wydarzenie: zaledwie kilka lat temu, bo w roku 1975, upadł reżim Franco i rozpoczęła się droga w stronę demokracji. Nie bez przeszkód, by wspomnieć jeszcze groźnie wyglądającą próbę puczu w lutym 1981 roku, zażegnaną przez niezłomną i jednoznaczną postawę króla Juana Carlosa. Piłkarski Mundial był dla Hiszpanii jak otwarcie okna na świat, był dowodem, że w kraju następuje normalizacja i wraca radość życia.
I tu w powieści mamy efekt komediodramatyczny: w hotelu Carlosa mieszka piłkarska reprezentacja Polski! Jesteśmy świadkami pamiętnego meczu Polska-Belgia, wygranego przez nas 3:0 – ze wszystkimi bramkami strzelonymi przez Zbigniewa Bońka. Po meczu Polacy wracają świętować do hotelu, a później, na czele z trenerem Antonim Piechniczkiem przygotowują się do meczu ze Związkiem Radzieckim. I tu autor nie zapomniał podkreślić, że chodziło w nim o coś więcej niż tylko o rozgrywkę sportową… Na ten temat przeczytamy tutaj całkiem sporo, Atxaga analizuje także charakter narodowy Polaków i fenomen „Solidarności”, ówcześnie na trybunach kibiców bardzo widocznej.
Te liczne akcenty, przypominające jedne z najlepszych rozdziałów historii naszej piłki nożnej, są dla polskiego czytelnika szczególnie atrakcyjne. Zbigniew Boniek, Antoni Piechniczek i inni członkowie naszej kadry są drugoplanowymi postaciami w tej powieści. Boniek „oblewa” swój transfer do Juventusu Turyn po Mundialu… Ważne miejsce ma w powieści także tłumaczka ekipy Danuta, niespecjalnie interesująca się sportem, ale podkreślająca, że musi jakoś zarobić na życie.
To jednak tylko jedyny „jasny” akcent w „Samotnym mężczyźnie”. Cała powieść jest w swoim wydźwięku mocno dramatyczna i mroczna. Carlos czuje, jak z dnia na dzień zagęszcza się atmosfera związana z ukrywającymi się aktywistami ETA. Musi uważać, aby nikt niczego nie zauważył ani nie usłyszał. A przecież trzeba zanieść uciekinierom jedzenie, czasami trzeba zadzwonić do ich pokoju, by się z nimi porozumieć. Hotel zaczynają obserwować policjanci. Czy już coś wiedzą, czy też są na miejscu tylko ze względu na drużynę Polaków i chodzi o to, aby to im nic złego się nie stało podczas pobytu na Mundialu?
Bernardo Atxaga znakomicie uchwycił nastrój grozy i „czarnych chmur” zbierających się nad głową Carlosa. Jako były członek ETA, musi liczyć się z tym, że ktoś może odkryć jego przeszłość i pociągnąć go do odpowiedzialności. Widać tutaj, jak młodą i kruchą demokracją była jeszcze wtedy Hiszpania. Reżim Franco zakończył się zaledwie kilka lat temu, ale ETA i sprzyjający jej Baskijczycy stale są na celowniku służb. I będzie działo się tak długo, aż do XXI wieku, o czym fascynująco pisze również Giles Tremlett w jednym z rozdziałów poświęconym Krajowi Basków, w swojej reportersko-eseistycznej książce „Ghosts of Spain” (Wyd. Faber and Faber, 2012).
Bernardo Atxaga pokazuje drugie dno atrakcyjnych z początku idei. Gdy opada pył, mija zapał i wypala się polityczne paliwo – zostają osamotnieni, zdezorientowani ludzie, „niestrawione dzieci rewolucji”. Tacy jak Carlos, który nie godzi się z radykalną aktywnością organizacji, odcina się od niej, chce spokoju i powrotu do normalnego życia. Dawne idee, za które walczył, nie mają już dla niego znaczenia, ale jednocześnie z dawnymi towarzyszami walki łączą go więzy lojalności. Na nowo próbuje ustawić sobie etyczny kompas, żyć codziennością, orientować się w stronę przyszłości. Ale to okazuje się niemożliwe, bo mroczna przeszłość nie pozwala jednak o sobie zapomnieć.



Tytuł: Samotny mężczyzna
Tytuł oryginalny: Gizona bere bakardadean
Data wydania: 4 grudnia 2019
ISBN: 978-83-66505-01-8
Format: 432s. 124×194mm
Cena: 39,90
Gatunek: kryminał / sensacja / thriller
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

45
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.