Pandemia – pandemią, ale John Zorn pozostaje Johnem Zornem. Prowadzona przez niego wytwórnia Tzadzik Records nie zwalnia tempa, w maju ukazała się trzecia w tym roku płyta sygnowana nazwiskiem artysty. To „matematyczny” (przyjrzyjcie się okładce!) krążek „Calculus”, który nagrało fortepianowe trio Briana Marsella.  |  | ‹Calculus›
|
Rok 2020 John Zorn rozpoczął z potężnym przytupem, publikując (w styczniu) koncertowy album tria Simulacrum („ Beyond Good and Evil – Simulacrum Live”), którym podsumował nadzwyczajną dwuletnią aktywność zespołu. W lutym natomiast światło dzienne ujrzała druga tegoroczna płyta zawierająca utwory nowojorskiego artysty – „Virtue”. Tym razem kompozycje właściciela wytwórni Tzadik Records zarejestrował tercet gitarowy, w którym znaleźli się Bill Frisell, Julian Lage oraz Gyan Riley. A potem… nastąpiła trzymiesięczna przerwa. Być może wywołana pandemią koronawirusa, a może zaplanowana przez Johna już wcześniej. W każdym razie dopiero w drugiej połowie maja światło dzienne ujrzał „Calculus”, będący wspólnym dziełem Zorna i awangardowo-jazzowego tria pianisty Briana Marsella. Tworzący je muzycy należą do ścisłego grona współpracowników Johna Zorna. Nadzwyczaj chętnie angażuje ich do swoich kolejnych projektów. Brian Marsella stoi nie tylko na czele własnego Tria („Buer: The Book of Angels – Volume 31”, 2017), ale działa również w kwartecie Banquet of the Spirits („Caym: The Book of Angels – Volume 17”, 2011) oraz orkiestrze Zion80 („ Adramelech: The Book of Angels – Volume 22”, 2014). W tym roku pod szyldem Tzadika wydał solowy krążek „Gatos do Sul”, na którym eksploruje okolice jazzu latynoamerykańskiego. Kontrabasista Trevor Dunn to prawdziwy weteran, znany między innymi z kooperacji z Roswellem Ruddem („ Strength & Power”, 2016) i Slobber Pup („ Pole Axe”, 2015). Brał udział w sumie w kilkunastu projektach Zorna, w tym chociażby Nova Express („ Dreamachines”, 2013), Electric Masada, The Gnostic Trio czy The Dreamers; dwukrotnie też wsparł swoim talentem Simulacrum („ The True Discoveries of Witches and Demons”, 2015; „ The Garden of Earthly Delights”, 2017). Dopełniający skład perkusista Kenny Wollesen często towarzyszy Dunnowi (patrz: wspomniane powyżej formacje), choć akurat w przypadku Simulacrum możemy go usłyszeć na zupełnie innym wydawnictwie („ The Painted Bird”, 2016). Trio to, kierowane przez najmłodszego w tym gronie Marsellę, zamknęło się w nowojorskim studiu Oktaven 10 stycznia tego roku i z powierzonym mu przez Zorna zadaniem uporało się w ciągu… jednego dnia. Dzień później Ryan Streber zmiksował materiał i można było zabierać się za ostateczny mastering. Tempo, nawet jak na szefa Tzadik Records, zabójcze. Potem jednak rozszalał się koronawirus i w efekcie prace nad wydaniem „Calculus” trzeba było na jakiś czas wstrzymać, tym bardziej że w związku z pandemią sytuacja w Nowym Jorku była szczególnie niepokojąca. Prawdopodobnie dlatego płyta trafiła do sprzedaży nie w marcu, lecz dopiero w maju. John Zorn lubi zaskakiwać; od początku swojej kariery, czyli od z górą czterech dekad, nie stroni też od eksperymentów. A jednak wyzwania, jakie trafiło na „Calculus”, podjął się po raz pierwszy. Owszem, wcześniej tworzył już rozbudowane suity na instrumenty klawiszowe, ale były to zawsze organy (vide publikowana od 2012 roku seria „ The Hermetic Organ”); w ręce Briana Marselli oddał natomiast dwie długie – dwudziestominutowe – kompozycje zaaranżowane na trio fortepianowe. Zaskoczenie? I to spore! Klasyczna forma – fortepian, kontrabas plus perkusja – spotyka się tutaj bowiem z ekstremalnymi środkami wyrazu: od modern jazzu, poprzez awangardę i noise, aż po folk i free jazz. Atonalność nakłada się na minimalizm, a wykonawcza perfekcja (ba! wirtuozeria) idzie w parze z emocjonalnością przekazu. Choć skromne, to jednak jedno z najważniejszych wydawnictw sygnowanych nazwiskiem Zorn w ostatnim… hmm, nawet dziesięcioleciu.  | |
Na płytę składają się, co zostało napisane już wcześniej, dwa utwory: „The Ghost of Departed Quantities” oraz „Parabolas”. Oba utrzymane w podobnym stylu – oba znakomite i, jakkolwiek dziwnie może to zabrzmieć… zbyt krótkie. W znaczeniu, że gdyby każdy z nich trwał kilka minut dłużej, samym dziełom zapewne by to nie zaszkodziło, a słuchacze mieliby jeszcze więcej powodów do zadowolenia. W „The Ghost…” klamrą spinającą całość jest dynamiczna, napędzana przez Dunna i Wollesena, freejazzowa improwizacja – od niej utwór się zaczyna i na niej się kończy. Pośrodku mamy natomiast dosłownie wszystkie barwy tęczy. Kompozycja zszyta jest bowiem z umiejętnie ze sobą powiązanych, mocno zróżnicowanych stylistycznie fragmentów. Zdarzają się w niej momenty romantycznego wyciszenia, które sąsiadują z partiami nad wyraz energetycznymi; jazzrockowe podziały rytmiczne współistnieją z awangardowymi inspiracjami spod znaku Karlheinza Stockhausena; trafia się nawet wtręt swingowy, podczas którego możemy poczuć się jak stali bywalcy jazzowej knajpy gdzieś na południu USA w latach 50. bądź 60. ubiegłego wieku. Z drugiej strony trio płynnie przechodzi do muzyki kojącej emocje, niekiedy zabawowej i frywolnej, to znów snującej się leniwie i – pozornie – usypiającej. Komu jednak zdarzy się przymknąć oko, może być pewien, że ostatnie akordy „The Ghost of Departed Quantities” postawią go na równe nogi. Drugi z utworów, „Parabolas”, zaczyna się awangardowo i minimalistycznie, by następnie – po mniej więcej dwuminutowym ospałym „marszu” kontrabasu – rozkręcić się na dobre. Sekcja rytmiczna podkręca tempo, ale Marsella jakby za nią nie nadążał. Lecz to tylko dla zmyłki, ponieważ kilkadziesiąt sekund później to on właśnie wybija się na plan pierwszy, grając z taką zaciętością, że można żywić uzasadnione obawy, czy jego instrument wyszedł z tego starcia w całości. Potem trio ponownie tonuje nastroje, aby z czasem zaskoczyć słuchaczy freejazzową partią fortepianu w stylu Cecila Taylora czy Charlesa Gayle’a, po której Brian pogrąża się w bezbrzeżnym smutku. I tak niemal do samego końca. „Niemal”, ponieważ Zorn nie zapomniał o tym, aby i „Parabolas” spiąć awangardową klamrą. Skład: Brian Marsella – fortepian Trevor Dunn – kontrabas Kenny Wollesen – perkusja John Zorn – muzyka, aranżacja, produkcja
Tytuł: Calculus Data wydania: 22 maja 2020 Nośnik: CD Czas trwania: 41:42 Gatunek: jazz W składzie Utwory CD1 1) The Ghost of Departed Quantities: 22:21 2) Parabolas: 19:21 Ekstrakt: 80% |