powrót; do indeksunastwpna strona

nr 10 (CCII)
grudzień 2020

Tu miejsce na labirynt…: Wszystko i nic – jazz i metal (z domieszką folku)
The End ‹Allt är intet›, The End ‹Nedresa›
Kiedy przed dwoma laty ukazał się album „Svårmod och vemod är värdesinnen”, mogło się wydawać, że sygnujący go zespół The End będzie jedynie kolejnym efemerycznym projektem Szweda Matsa Gustafssona i Norwega Kjetila Møstera. Tymczasem w listopadzie tego roku ujrzało światło dzienne kolejne wydawnictwo tej niezwykłej formacji – „Allt är intet” (poprzedzone wiosennym singlem „Nedresa”).
ZawartoB;k ekstraktu: 90%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Żywot supergrup zazwyczaj nie jest długi. Nawet nie dlatego, że najczęściej tworzą je artyści o wielkich ambicjach (a bywa, że i o rozbujałym ego), którym trudno się porozumieć i osiągnąć konsensus. Wielu z nich – zwłaszcza w świecie jazzu – jest tak zapracowanych, że brak im czasu, aby wracać do tworzonych gdzieś na boku swego głównego nurtu aktywności projektów. Dwa lata temu byłem przekonany, że tak właśnie się stanie ze skandynawskim (z domieszką amerykańską) kwintetem The End, na czele którego stanęli dwaj słynni saksofoniści: Szwed Mats Gustafsson (The Thing, Nu Ensemble, Anguish) oraz Norweg Kjetil Møster (Gard Nilssen’s Supersonic Orchestra, Reflections in Cosmo, Møster!). Skład uzupełnili wówczas ciemnoskóra szwedzka wokalistka Sofia Jernberg (udzielająca się w kierowanym przez Matsa Fire! Orchestra), norweski gitarzysta barytonowy Anders Hana (Jaga Jazzist) oraz amerykański – znany między innymi z Deerhoof i Xiu Xiu – perkusista Greg Saunier.
Efektem ich pracy był wydany przez londyńską wytwórnię RareNoise Records album „Svårmod och vemod är värdesinnen”, który okazał się fascynującą mieszanką free jazzu, rocka psychodelicznego i noise’u. Na tyle fascynującą, że Gustafsson i Møster zdecydowali się kontynuować przygodę. Wskutek tego The End przetrwał i po niemal dwóch latach ponownie wszedł do studia nagraniowego. Trwająca trzy dni sesja – od 13 do 15 listopada 2019 roku – miała miejsce w studiu Elektrolüd w norweskim Stavanger, skąd pochodzi jedyny nowy muzyk kwintetu – zastępujący Sauniera bębniarz Børge Fjordheim. Nie jest to postać szczególnie znana w Polsce, ale w Norwegii rozpoznawalna. Fjordheim był przed laty członkiem specjalizującego się w tak zwanym gypsy jazzie Wunderkammer, grał także w gospelowym The Silver Voices, jak również alternatywno-jazzrockowym Cloroform (a to wcale nie wszystkie pola jego aktywności). Jak więc widać, z niejednego muzycznego pieca jadł chleb. Słowem: idealnie nadawał się do tego, by zastąpić wakujące po Gregu miejsce. i co najważniejsze – sprostał powierzonemu zadaniu.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Materiał zarejestrowany przed rokiem zespół wypuścił na rynek w ratach. Najpierw w kwietniu dwie kompozycje pojawiły się na singlu „Nedresa”, a dopiero siedem miesięcy później (dokładnie w pierwszą rocznicę rozpoczęcia sesji) ukazał się pełnowymiarowy longplay zatytułowany „Allt är intet”, co na język polski można przetłumaczyć nieco filozoficznie jako „Wszystko jest niczym”. Utwory z małej płytki – „The Prayer, the Prey” oraz „With a Gesture, Will You Hurt Me?” – nie zostały powtórzone na dużej, więc i o nich warto przy okazji wspomnieć. Pierwszy z nich zaczyna się od zgrzytliwej, utrzymanej w noise’owej konwencji wokalizy Sofii, do której z czasem dołącza w dalekim tle pulsująca perkusja, a następnie saksofon i elektronika. Stopniowo – głównie za sprawą dęciaków – kompozycja ta przeistacza się we wściekłe free, w finale z kolei przechodzące w rasowy post-punk (trzeba przyznać, że Jernberg świetnie radzi sobie również jako wokalistka rockowa).
W „With a Gesture, Will You Hurt Me?” dla odmiany Sofia udowadnia, że nieobecne są jej także klimaty z pogranicza awangardy i klasyki; na dodatek potrafi płynnie przejść od subtelności w ujęciu klasycznym do rockowej zadziorności, dostosowując się tym samym do stylistyki i motoryki narzucanej przez instrumentalistów. Opublikowany wiosną singiel na pewno podsycił apetyt na drugą pełnowymiarową płytę The End. Trzeba było jednak na nią dość długo poczekać. A kiedy już trafiła „pod strzechy” – jej otwarcie mogło wywołać konsternację. Dlaczego? Ponieważ „It Hurts Me Too” to utwór oparty na motywie ludowym, na dodatek zaśpiewany przez Jernberg z akompaniamentem delikatnych bębnów, fletu i… langeleika, czyli norweskiego przodka cytry, na którym zagrał Anders Hana. Zapewne nie takiego początku spodziewali się fani The End. Co oczywiście nie zmienia faktu, że numer ten idealnie wpisuje się w nieustającą modę na skandynawski folk.
W drugim w kolejności „Dark Wish” (autorstwa Gustafssona) kwintet wraca już na właściwą sobie ścieżkę, dobrze znaną ze „Svårmod och vemod är värdesinnen”. Warto podkreślić, że kompozycja ta została zadedykowana przez Matsa szwedzkiemu pianiście jazzowemu Perowi Hendrikowi Wallinowi (1946-2005). Inna sprawa, że wysłuchawszy ją, Wallin byłby pewnie mocno zaskoczony. Jazzowa treść skrywa się tu bowiem za rockową, a niekiedy nawet heavymetalową formą – sekcja rytmiczna (tu reprezentowana przez perkusję i gitarę barytonową) jest potężna i ciężka jak walec; do tego dochodzi energetyczne solo saksofonu, a potem jeszcze duet z klarnetem. Twórcą „Intension and Release” jest natomiast Møster. Gatunkowo niewiele to jednak zmienia, albowiem nadal mamy do czynienia z amalgamatem motorycznego jazzu i metalu, z którym kontrastuje bliski klasycznemu śpiew Jernberg. Kjetil nigdy nie stronił od form rockowych, więc i w takiej stylistyce czuje się jak ryba w wodzie.
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Dwa kolejne utwory wyszły spod ręki Hany. Tytułowy „Allt är intet” zaczyna się rzewnie, ale z każdą kolejną minutą nabiera mocy i ostrości, by w końcówce pokusić się niemal o zmiecenie słuchaczy sprzed głośników (szczególnie demolująco brzmi duet Andersa i Børgego). W „Kråka. Rörde sig aldrig mer” po stonowanej introdukcji zespół równie szybko podnosi poziom decybeli do granicy wytrzymałości, na co składają się ciężki doomowy rytm, przeraźliwy krzyk wokalistki i wrzask saksofonu. Z czasem robi się bardziej free, aż do uspokojenia znaczonego dźwiękami fletu i przetworzonym elektronicznie głosem Sofii. Dopiero na finał płyty kwintet zafundował porcję klasycznej freejazzowej improwizacji, korzystając z kompozycji „Imani” amerykańskiego saksofonisty Deweya Redmana (1931-2006). Pierwotnie ukazała się ona w 1973 roku na wydanym przez kultową nowojorską wytwórnię Impulse! longplayu „The Ear of the Behearer”.
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
The End wzbogacił jednak utwór Redmana – znanego również ze współpracy z Ornette’em Colemanem i Keithem Jarrettem – o wokalizy (także męskie) oraz wtręt na langeleiku, na którym Hana zagrał… smyczkiem. Ten instrument, jak i urzekający śpiew Jernberg – na tle psychodelicznie sennego saksofonu – spina całość wydawnictwa klamrą, stanowi bowiem nawiązanie do otwierającego album „It Hurts Me Too”. Choć trzeba podkreślić, że w „Imani” mimo wszystko dominuje jazz, a akcenty folkowe stanowią jedynie smaczki, twórczo rozwijające oryginał. O co zapewne Dewey Redman nie miałby żalu. Jako całość „Allt är intet” jest bardziej różnorodną płytą niż poprzedniczka; można też stwierdzić, że zmiana perkusisty wyszła grupie na dobre – Fjordheim zdaje się być bardziej otwarty na eksperymenty i lepiej czuje, choć to akurat jest pewnym zaskoczeniem, klimaty doommetalowe. Teraz trzeba tylko modlić się o to, aby The End przetrwało jak najdłużej. Aby Gustafsson i Møster znaleźli czas na następne spotkania, które – miejmy nadzieje – zaowocują kolejnymi albumami.
Skład:
Sofia Jernberg – śpiew, melodeklamacja
Anders Hana – gitara barytonowa, langeleik
Mats Gustafsson – saksofon barytonowy, flet, efekty elektroniczne
Kjetil Møster – saksofon tenorowy, klarnet, efekty elektroniczne
Børge Fjordheim – perkusja, głos



Tytuł: Allt är intet
Wykonawca / Kompozytor: The End
Data wydania: 13 listopada 2020
Nośnik: CD
Czas trwania: 41:42
Gatunek: jazz, noise, rock
Zobacz w:
W składzie
Utwory
CD1
1) It Hurts Me Too: 04:59
2) Dark Wish [To Per Henrik Wallin]: 09:50
3) Intension and Release: 05:02
4) Allt är intet: 08:08
5) Kråka. Rörde sig aldrig mer: 06:53
6) Imani: 06:49
Ekstrakt: 90%

Tytuł: Nedresa
Wykonawca / Kompozytor: The End
Data wydania: 24 kwietnia 2020
Nośnik: CD
Czas trwania: 14:39
Gatunek: jazz, noise, rock
Zobacz w:
W składzie
Utwory
CD1
1) The Prayer, the Prey: 08:39
2) With a Gesture, Will You Hurt Me?: 05:59
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

131
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.