powrót; do indeksunastwpna strona

nr 02 (CCIV)
marzec 2021

Wolność jest wtedy, kiedy nie ma się nic do stracenia
Einar Kárason ‹Ziemia przyobiecana›
„Ziemia przyobiecana” to trzecia część trylogii o mieszkańcach przedmieścia Reykjaviku islandzkiego pisarza Einara Kárasona. W tym tomie akcja powieści przenosi się do Stanów Zjednoczonych.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Ziemia przyobiecana›
‹Ziemia przyobiecana›
Pierwsza część cyklu, „Wyspa diabła” była powieścią społeczną, przedstawiającą panoramiczny obraz mieszkańców Starego Domu w dzielnicy Reykjaviku – Thulekampu, a także w jakimś sensie sagą rodzinną. Pod koniec drugiego tomu pt. „Złota wyspa” dobiegł końca pewien rozdział w historii: mieszkańcy Starego Domu muszą się przeprowadzić w nowe miejsce. Ich miejsce zamieszkania i cała dzielnica przestaje istnieć, a w życie powoli wkracza nowoczesność.
I tutaj zaskoczenie: można było się spodziewać, że autor opisze nam dalszy ciąg losów rodziny już w jej nowym domu. Tymczasem wybieramy się do Stanów Zjednoczonych, dokąd wyruszyli najmłodsi z rodu. Mundi (jest on zarazem narratorem powieści) wraz z towarzyszem podróży Mannim chce najpierw odwiedzić Bobo, przyrodniego brata oraz swoją babcię i wujka o imieniu Baddi. W poprzednich dwóch tomach Ameryka była dla bohaterów powieści ważnym punktem odniesienia, krajem marzeń o lepszym życiu.
Dwójka chłopaków ląduje w Nowym Jorku i pierwsze swoje kroki kierują na Manhattan, gdzie mieszka Bobo. Wszystko może budzić skojarzenia z obrazem sytej i zamożnej Ameryki, przytulnego miejsca zamieszkania dla przedstawicieli średniej klasy. Jednak autor prowadzi nas (oraz swoich bohaterów) innymi ścieżkami: szlakiem zrujnowanych mieszkań, podejrzanych, podpitych typów i obskurnych lokali z lepiącymi się od tłuszczu stolikami. Wszędzie rozbrzmiewa muzyka lat 70. XX wieku, to ważny element scenerii.
Proza Einara Kárasona jest malarska i sugestywna, obrazy amerykańskiej prowincji, dopracowane do ostatniego szczegółu, jawią się przed naszymi oczyma niczym w kalejdoskopie. Autor posługuje się znaną z poprzednich tomów trylogii techniką rozwijania fabuły za pomocą następujących po sobie dynamicznych obrazów, zmieniających się postaci i wydarzeń. Babcia Mundiego mieszka na przedmieściach miasteczka, w przyczepie… To bez wątpienia Ameryka daleka od hollywoodzkiego, bajkowego wizerunku. Połamane, porzucone przedmioty, cuchnące miejsca, wyblakłe kolory, ludzie dalecy od materialnego dostatku i sukcesu.
„Ziemia przyobiecana” jest też częściowo powieścią drogi. Mundi wraz z Mannim i Bobo podróżują autobusami linii Greyhound. Można powiedzieć, że opisany przez Kárasona kraj widziany z okien autobusu i z połamanych krzesełek na dworcach ma nawet w sobie sporą dozę romantyzmu… Chłopcy zwiedzają Graceland w Memphis w stanie Tennessee, by oddać hołd zmarłemu niedawno Elvisovi Presleyowi.
Janis Joplin śpiewała kiedyś w piosence pt. „Me and Bobby McGee”, że (w wolnym tłumaczeniu) „wolność jest wtedy, kiedy nie ma się nic do stracenia”. Można powiedzieć, że „Ziemia przyobiecana” jest właśnie powieścią o absolutnej wolności. Bohaterami Kárasona są ludzie nieposiadający niczego i do niczego nie dążący. Żyją jak chcą, z dnia na dzień, bez egzystencjalnych rozterek, bez presji czasu i bez konieczności przeglądania się w oczach innych. Są wolni.
Warto zwrócić uwagę na ciekawe posłowie tłumacza, który rekomenduje trylogię jako „znakomitą literaturę, która w Islandii zyskała sobie miano kultowej”. Jacek Godek przytacza ciekawe anegdoty związane ze znajomością z autorem. Brakuje mi w tym posłowiu o wiele szerszego obrazu realiów Islandii w czasach, gdy toczy się akcja wszystkich tomów cyklu. O tym kraju polski czytelnik wie stosunkowo mało, przede wszystkim ze względu na geograficzny dystans, ale także dlatego, że literatura islandzka nie jest u nas szczególnie znana. Ta wiedza pozwoliłaby jeszcze lepiej zrozumieć twórczość Kárasona, sięgnąć też być może po utwory innych autorów. Miło jest oczywiście przeczytać, że islandzki laureat literackiej nagrody Nobla z 1955 roku Halldór Kiljan Laxness „był piewcą wafelków prince polo”, ale przydałoby się coś więcej o kontekście kulturowym, w którym powstała ze wszech miar godna uwagi trylogia Einara Kárasona. Nie ma jednak wątpliwości, że Jacek Godek przełożył ją świetnie: brawurowo wydobywając z polszczyzny nowe brzmienia i jedyny w swoim rodzaju koloryt toczącego się na naszych oczach zwyczajnego życia.



Tytuł: Ziemia przyobiecana
Tytuł oryginalny: Fyrirheitna landið
Data wydania: 26 listopada 2020
Przekład: Jacek Godek
Wydawca: Marpress
Seria: Bałtyk
ISBN: 978-83-7528-183-5
Format: 264s. 145×205mm
Cena: 39,–
Gatunek: mainstream
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

27
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.