powrót; do indeksunastwpna strona

nr 02 (CCIV)
marzec 2021

Zwycięzca bierze wszystko
Pavol Rankov ‹Legenda o języku›
Czechosłowacja lat 70. XX wieku, pokazana w „Legendzie o języku”, wcale nie wydaje się takim złym miejscem do życia. Można zrobić karierę, można studiować… Można w zasadzie wszystko, jeśli tylko nie wychodzi się poza reguły gry z wszechobecnym reżimem.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Legenda o języku›
‹Legenda o języku›
Słowacki pisarz Pavol Rankov ma już na swoim koncie poważny dorobek literacki oraz wiele wyróżnień, by wymienić przede wszystkim Europejską Nagrodę Literacką oraz Nagrodę Literacką Europy Środkowej „Angelus” za powieść „Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej)”. W Polsce ukazała się ona w roku 2013 nakładem wydawnictwa Książkowe Klimaty.
„Legenda o języku” miała swoją premierę w oryginale w 2018 roku. Autor wraca w tej powieści do lat tak zwanej czechosłowackiej normalizacji, które nastąpiły krótko po dramatycznych wydarzeniach Praskiej Wiosny w 1968 roku. To pierwsze lata rządów Gustava Husáka, nastawionych na przywrócenie siły władzy (poprzez czystki) i prewencję wywrotowej działalności obywateli. Ci, zmęczeni sytuacją, uciekali od polityki, zajmując się przyjemnościami życia prywatnego. Kto chciał, mógł robić karierę i awansować, tak jak ojciec Tomáša, jednego z głównych bohaterów powieści. Dostał dobrą pracę w Pradze, dlatego cała rodzina przeprowadziła się tam ze Słowacji. Powieść przynosi nam znakomity obraz realiów codziennego życia w Czechosłowacji w tamtych czasach. Ironicznie rzecz ujmując, jest tak normalnie…
Dziewiętnastoletni Tomáš podjął studia na Uniwersytecie Karola. Wybrał historię, sądząc, że będzie to kierunek bezpieczny, niewymagający od niego deklaracji poglądów związanych z teraźniejszością. Na jednych z pierwszych zajęć wykładowca, doktor Šindelař, wywołuje temat świętego Jana Nepomucena oraz okoliczności jego śmierci. Przez kolejnych kilka tygodni studenci analizują fakty z jego życia, próbując dociec, co wydarzyło się rzeczywiście, a co jest jedynie legendą. Tak się akurat składa, że w Pradze zebrał się zespół badawczy, którego zamiarem jest ekshumacja szczątków Jana Nepomucena i dokładne badania.
Tomáš szybko zaprzyjaźnia się z trójką innych studentów: Klárą, Táňą i Martinem. Wspólnie spędzają czas, dyskutując na temat rozwijany przez Šindelařa. Podejmują inicjatywę, by dotrzeć do członków zespołu badawczego i przynieść na zajęcia informacje z pierwszej ręki. Jednak to, co w normalnych warunkach byłoby uznane za godną pochwały aktywność młodych ludzi – tutaj staje się czymś podejrzanym i obraca się przeciwko nim…
Rankov sam jest nauczycielem akademickim, świetnie oddaje więc atmosferę interaktywnych uniwersyteckich zajęć, podczas których studenci dyskutują i odpowiadają na pytania wykładowcy. I tu pułapka: czy o wszystko można zapytać, wszystko można powiedzieć? Uważąjcie młodzi ludzie, przestrzega Šindelař: zachowujcie czujność, krytycznie czytajcie źródła niemarksistowskie, nie wierzcie temu, co piszą w kościelnych dokumentach. Mamy w „Legendzie o języku„ doskonałą próbkę meblowania umysłu i prania mózgu – wyznaczania twardych granic wolności myślenia i bycia przyzwoitym obywatelem. Pytanie po pytaniu, uwaga po uwadze, każda cegiełka powoli wskakuje na swoje miejsce.
Główni bohaterowie mają po dziewiętnaście lat, to ich pierwszy rok studiów. Owszem, słuchają zakazanego ówcześnie w Czechosłowacji Karela Kryla (barda Praskiej Wiosny), zachwyacają się zachodnią muzyką z jugłosłowiańskich płyt. Nie wierzą we wszystkie słowa władzy. Ale nie wiedzą jeszcze, że wszystko, co ich dotyczy, jest polityczną grą – także ich zainteresowanie postacią Jana Nepomucena, uzasadnione ciekawością poznawczą i checią wykazania się nadobowiązkową aktywnością na zajęciach. Nie rozumieją, że właśnie tę grę z władzami rozpoczęli. Można w nią grać świadomie i bez szkody dla siebie tylko wtedy, jeśli nie wyjdzie się poza jej reguły. Tymczasem gra w pewnym momencie wymyka się spod kontroli…
Akcję powieści przerywają interludia zatytułowane „Ciotunia„. Z początku nie rozumiemy, o co chodzi. Próbujemy powiązać to z tym, co dotyczy Tomáša i jego znajomych. Nie od razu to się udaje. Pod koniec książki wszystko się wyjaśnia. To, czego się dowiemy – poraża i paraliżuje. Jest to tym bardziej szokujące, że dostrzegamy tu także uniwersalne mechanizmy kontroli w każdym reżimie i dyktaturze. Z nimi nie da się grać na swoich warunkach. To zawsze konfrontacja na śmierć i życie. Podczas niej zza fasady normalności wyziera najkoszmarniejsza i najbardziej okrutna twarz przemocowego władcy. Reguły tej gry są niezmienne: jeśli to on zwycięża, wtedy bierze wszystko.



Tytuł: Legenda o języku
Tytuł oryginalny: Legenda o jazyku
Data wydania: 22 grudnia 2020
ISBN: 978-83-66505-17-9
Format: 412s. 124×194mm
Cena: 39,90
Gatunek: mainstream
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

44
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.