„Poganiacz z «Opatrzności»” ukazał się późną zimą 1931 roku jako trzecia powieść z komisarzem Jules’em Maigretem w roli głównej. Georges Simenon stawiał wówczas pierwsze kroki pisarskie, dopiero kształtował swego bohatera, nie należy dziwić się więc, że paryski policjant bywa jeszcze w swych decyzjach niepewny. Jest za to wciąż człowiekiem młodym i ma, jak się okazuje, niezłą kondycję.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Po przeprowadzce z Belgii do Francji Georges Simenon przez kilka lat przygotowywał się do rozpoczęcia w pełni profesjonalnej kariery literackiej. Wczesne powieści odkładał do szuflady, ale nie po to, by tam sczezły bądź zostały odnalezione i opublikowane dopiero po jego śmierci. Kiedy już udało mu się wystartować, co miało miejsce na początku lat 30. ubiegłego wieku, dosłownie zalał rynek księgarski swoimi książkami. W samym tylko 1931 roku światło dzienne ujrzało – tak, tak, to nie pomyłka! – dziesięć (sic!) powieści z komisarzem Jules’em Maigretem w roli głównej (i na dodatek dwie spoza cyklu). Jedną z nich był opublikowany jako trzeci „Poganiacz z «Opatrzności»”. Tekst powstał latem 1930 roku, kiedy to sposobiący się dopiero do podboju świata belgijski prozaik mieszkał w Morsang-sur-Seine na pokładzie pływającej po Sekwanie barki „Ostrogota”. Biorąc pod uwagę ówczesne miejsce zamieszkania pisarza, trudno dziwić się tematyce powieści, jak i fachowości, z jaką Simenon opisuje w niej realia życia właścicieli barek i stateczków transportujących towar rzekami i kanałami z północy na południe czy z zachodu na wschód kraju. Książka ukazała się w sprzedaży w marcu 1931 roku za sprawą wydawnictwa Fayard, z którym Belg związany był jeszcze przez trzy lata (potem przeszedł pod skrzydła Gallimarda, by po zakończeniu drugiej wojny światowej związać się z Presses de la Cité). Choć „Poganiacza z «Opatrzności»” trudno zaliczyć do najwybitniejszych pozycji z cyklu o komisarzu Maigrecie, doczekał się on aż czterech adaptacji telewizyjnych: angielskiej (w 1963 roku), japońskiej (1978) oraz dwóch francuskich (1980 i 2001), w których w postać policjanta z Quai des Orfèvres 36 wcielali się odpowiednio Rupert Davies, Kinya Aikawa, Jean Richard i Bruno Cremer. We wczesnych powieściach Georges’a Simenona Jules Maigret – funkcjonariusz stacjonującej w Paryżu Pierwszej Brygady Lotnej – często prowadzi śledztwa w terenie. Także i tym razem zmuszony jest opuścić swój gabinet i udać się do położonego nad Marną miasteczka Dizy na wschód od Paryża. Miejscowość ta leży również na drodze sześćdziesięciosześciokilometrowego, biegnącego równolegle do rzeki kanału, który poprzez system piętnastu śluz łączy Épernay z Vitry-le-François. Akcja „Poganiacza…” rozgrywa się właśnie na tym odcinku. W niedzielny deszczowy wieczór kwietniowy zostaje tam popełniona zbrodnia, jej ofiarą okazuje się kobieta, którą ktoś udusił i porzucił w stajni, zagrzebaną w słomie. Wytworny ubiór nieznajomej świadczy o tym, że nie jest miejscową chłopką; poza tym nikt z Dizy nie kojarzy nawet jej twarzy. Pierwszym zadaniem, przed jakim staje komisarz i sprowadzony następnego dnia z Paryża inspektor Lucas, jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, kim jest zamordowana. Z czasem udaje się ustalić, że to czterdziestoletnia Mary Lampson, żona starszego o prawie trzydzieści lat pułkownika (w stanie spoczynku) Waltera Lampsona, służącego niegdyś w brytyjskiej Armii Indyjskiej. Po tym jak został usunięty z wojska (w tle pojawia się skandal obyczajowy) osiadł on na wysepce Porquerolles na Morzu Śródziemnym, gdzie mieszka przez kilka miesięcy w roku; pozostały czas spędza na jachcie „Krzyż Południa”, którym pływa z Wielkiej Brytanii na południe Francji (względnie w drugą stronę). Na pokładzie, oprócz żony, towarzyszą mu nadzwyczaj ekscentryczni ludzie: rosyjski marynarz Vladimir, młody przyjaciel, pół-Grek i pół-Węgier Willy Marco (kochający się, prawdopodobnie nie bez wzajemności, w Mary) oraz Chilijka Gloria Negretti (która z kolei jest kochanką pułkownika). Do tego nierzadko na krótkie rejsy zapraszane są panie uprawiające najstarszy zawód świata. Jak widać, kompania jest zazwyczaj bardzo wesoła. Choć tym razem wielkiego powodu do radości nikt nie ma. Jakby tego było mało, wszystkie osoby podróżujące „Krzyżem Południa” zachowują się nie tylko ekstrawagancko, ale także podejrzanie. Maigret zdaje się być tym faktem zarówno skonsternowany, jak i mocno rozdrażniony. W zasadzie każdego z mężczyzn – Lampsona, Willy’ego i Vladimira – można uznać za potencjalnego mordercę; wszyscy jednak zdają się nic sobie z tego nie robić. Na dodatek nie mówią prawdy. Lecz to wcale nie musi znaczyć, że zabili. Zwłaszcza że niebawem jeden z nich również pada ofiarą zbrodni, a jego ciało zostaje wyłowione z kanału. Maigret może pocieszyć się tym, że przynajmniej odpadł mu jeden z podejrzanych. Komisarz jest jednak zbyt doświadczonym gliną, by zdawać sobie sprawę z tego, że jeśli coś wydaje się zbyt oczywiste, to oznacza, że rozwiązania należy szukać gdzie indziej. Zazwyczaj – w przeszłości. Trzeba więc, badając życiorys Mary Lampson, odkryć, dlaczego zginęła, a gdy to będzie już wiadome – nici śledztwa poprowadzą do winnego. To wszystko jest takie proste jedynie w teorii, w praktyce Maigret musi nieźle pogłówkować, a także – co mu się chyba nigdy więcej nie zdarzyło – przejechać na rowerze prawie siedemdziesiąt kilometrów w ciągu kilku godzin (czyli trasę z Dizy do Vitry-le-François). A przecież jest policjantem, nie zaś kolarzem trenującym przed Tour de France. Jako że „Poganiacz z «Opatrzności»” to jedna z najwcześniejszych powieści z komisarzem Maigretem, trudno oczekiwać, że będzie ona arcydziełem na miarę późniejszych tytułów, takich jak „ Głowa skazańca” (1931), „ Człowiek z ławki” (1953), „ Maigret zastawia sidła” (1955) czy „ Maigret w Vichy” (1968). Fabule brak jeszcze charakterystycznego dla Simenona skomplikowania (zbyt łatwo można domyśleć się, kto stoi za morderstwami), aczkolwiek na pewno mocną stroną książki jest wątek psychologiczny, który odpowiednio przez Belga pogłębiony sprawia, że co wrażliwszy czytelnik po dotarciu do finału może uronić łzę wzruszenia.
Tytuł: Poganiacz z „Opatrzności” Tytuł oryginalny: Le Charretier de la Providence Data wydania: 2004 ISBN: 837384130X Format: 154s. Gatunek: kryminał / sensacja / thriller Ekstrakt: 60% |