powrót; do indeksunastwpna strona

nr 6 (CCXXVIII)
lipiec-sierpień 2023

Życie plus
Zdeněk Svěrák ‹Opowiadania i wiersz›
„Opowiadania i wiersz” jednej z największych osobowości czeskiej kultury budzą łagodny uśmiech. Pozwalają też przyglądać się życiu od niebanalnej, trochę absurdalnej, ale i poważnej strony.
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Zdeněk Svěrák (urodzony w 1936 roku) to artysta wszechstronny, znany jest u nas przede wszystkim jako aktor, komik i (często nagradzany) scenarzysta. Jest współtwórcą radiowego fenomenu fikcyjnej postaci Járy Cimrmana, „czeskiego geniusza”, jakże ważnej postaci dla czeskiej kultury. Dość powiedzieć, że w 2005 roku Cimrman wygrał telewizyjny konkurs na… najwybitniejszego Czecha. Wynik ten anulowano, ponieważ regulamin przewidywał ranking tylko żyjących osób.
Svěrák to także autor tekstów piosenek i znakomity literat. Został trzykrotnie wyróżniony prestiżową czeską nagrodą literacką Magnesia Litera, między innymi za zbiór opowiadań „Podwójne widzenie” (wydanie polskie: Książkowe Klimaty, 2015). „Opowiadania i wiersz”, które obecnie dostajemy, ukazały się w oryginale w 2021 roku.
Jeśli do tej pory nie mieliśmy jeszcze okazji poznać dorobku tego twórcy, „Opowiadania i wiersz” są ku temu znakomita okazją. Tom mieści w sobie dziewięć form prozatorskich i – zgodnie z tytułem – zamieszczony na końcu wiersz pt. „Opis egzekucji”, nawiązujący do tzw. Jesieni Ludów z 1989 roku. Mamy tu przykład „chichotu historii”: oto oddechy zgromadzonych na placu ludzi sprawiły, że „najstarsi przywódcy upadli”. Fenomenem jest to, że Svěrák napisał o tym, zanim to się rzeczywiście stało…
W opowiadaniach toczy się, jak można to ująć, „życie plus”, zawsze z elementem abstrakcji, absurdu czy swoistego przerysowania lub „pęknięcia”, co wydobywa na powierzchnię dodatkowe emocje. Pozwala to dostrzec wykreowane tu postacie w ciekawym, nie zawsze oczywistym świetle. Są na ogół tacy jak my sami: szukają miłości idealnej („Okienko”), wchodzą w dorosłość („Tramwajarczyk”), czy też martwią się o swoich czworonożnych przyjaciół „(Pies”). Jest tekst z wątkiem kryminalnym („Rzeki”) i motywem surrealistycznym („Nocne niebo”). Zwraca uwagę, jak mocno wszystkie teksty są osadzone w czeskiej kulturze, pojawia się tutaj wiele nazwisk wybitnych osobowości oraz miejsc ważnych dla czeskiej historii.
Wszystkie teksty łączy nuta łagodnego, dobrodusznego humoru, takiego, który zwykle towarzyszy gawędziarzom „sprzedającym” słuchaczom swoje opowieści. Ale z drugiej strony, zadziwia, jak wiele tutaj powagi i refleksji. Na przykład tych dotyczących podejścia do historii. „Ruina” to czytelne odniesienie się do tego, jak się o historii pisze. Innymi słowy, jest to rzecz o relacji faktów z – nazwijmy to – alternatywną rzeczywistością. Uwagę zwraca też „Generał” na zacieranie się historycznej pamięci wśród młodych pokoleń. Jaka będzie przyszłość świata, gdy zapomnieniu ulegną okropności wojen – i gdy nie będzie już nikogo, kto będzie przed nimi ostrzegał? W tym kontekście jakże przejmującą, mocno wybrzmiewającą puentę ma opowiadanie „Moja piękna teściowa”.
W jednym z opowiadań pojawia się epizodycznie „pewien 85-letni scenarzysta”, który spytany, w jakim wieku zaczyna się rozumieć życie, odpowiada: „ciągle na to czekam”. Czekając, można zająć się lekturą „Opowiadań i wiersza” i dzięki nim może choć odrobinę więcej w życiu dostrzec.



Tytuł: Opowiadania i wiersz
Data wydania: 23 maja 2023
ISBN: 978-83-65707-64-1
Format: 168s., oprawa twarda
Zobacz w:
powrót; do indeksunastwpna strona

32
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.