powrót; do indeksunastwpna strona

nr 9 (CCXXXI)
listopad 2023

Między literacką fikcją a faktami
Salman Rushdie ‹Języki prawdy›
Tom „Języki prawdy” zawiera wybór esejów i tekstów okolicznościowych Salmana Rushdiego z ostatnich dwudziestu lat. Nie ma wątpliwości: lektura to uczta intelektualna, spotykamy się tutaj z mistrzem.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Języki prawdy›
‹Języki prawdy›
Sądzę, że nie trzeba szerzej przedstawiać sylwetki tego brytyjskiego pisarza pochodzenia indyjskiego, urodzonego w 1947 roku w Bombaju (obecnie Mumbaj), od 2000 roku mieszkającego w Stanach Zjednoczonych. Rushdie jako trzynastolatek rozpoczął naukę w brytyjskiej szkole, studiował historię na uniwersytecie w Cambridge. Za opublikowaną w 1988 roku powieść „Szatańskie wersety” został obłożony fatwą (wydano na niego wyrok śmierci), przez co był zmuszony żyć w ukryciu ze zmienioną tożsamością pod ochroną policji. Okres ten autor opisał w autobiografii „Joseph Anton”. Mogłoby się wydawać, że obecnie napięcie wokół twórczości Rushdiego już opadło, ale w zeszłym roku pisarz został zaatakowany przez nożownika podczas jednego ze spotkań autorskich, co odbiło się szerokim echem na całym świecie.
„Języki prawdy”, które właśnie dostajemy, nie są pierwszym spotkaniem polskich czytelników i czytelniczek z eseistyczną twórczością Salmana Rushdiego. Dziesięć lat temu ukazał się u nas tom „Ojczyzny wyobrażone”, w którym już wtedy ujawniło się wyraziste, polemiczne i przenikliwe pióro tego autora. Najnowszy zbiór tekstów dotyczy podobnej tematyki. Wszystkie utwory, jak czytamy w posłowiu, zostały starannie zredagowane i żaden nie ukazuje się tu w takiej samej formie, w jakiej został wydany po raz pierwszy. Punktem wyjścia w każdym z nich jest tu zawsze literatura, czerpiąca swoją przeogromną siłę z potęgi wyobraźni, o czym przekonują eseje zamieszczone w pierwszej części książki. Literatura, rozumiana jako sztuka opowieści, jest obecna we wszystkich kulturach świata. Warto zwrócić przy okazji uwagę na postrzeganie przez autora kultury zachodniej. Jego punkt widzenia jest unikalny, bo z racji swojej biografii Rushdie jest kimś mocno osadzonym w kulturze zachodniej, a jednocześnie patrzy na zachodzące w niej zjawiska okiem kogoś z zewnątrz. Jest to widoczne właściwie w całej jego twórczości.
Druga część „Języków prawdy” zawiera refleksje pisarza dotyczące różnych wielkich postaci świata literatury. Są to głównie eseje napisane na podstawie wygłoszonych przez niego wykładów. Pojawiają się tu na przykład: Hans Christian Andersen, Cervantes czy Szekspir, ale jest też sporo wielkich nazwisk ważnych twórców XX wieku: Philip Roth, Kurt Vonnegut czy dwaj nobliści: Gabriel García Márquez oraz Harold Pinter, szczególnie ciepło tutaj wspominany.
W części trzeciej zamieszczone zostały teksty okolicznościowe, a czwarta – zawiera teksty inspirowane twórczością artystów niebędących pisarzami. Nietrudno się domyślić, że tym elementem ich twórczości, będącym dla Rushdiego najważniejszym, jest oddziaływanie na wyobraźnię. Nie bez znaczenia jest też siła ich osobowości. W większości tekstów znajdziemy też nawiązania do życia prywatnego autora: dzieciństwa przeżytego w Indiach i ważnych wydarzeń z jego życia.
„Magia języków prawdy to jedyna magia, w którą wierzę. Muszę wierzyć, tak jak my wszyscy, że na koniec prawda nas wyzwoli”, przyznaje Rushdie w jednym z tekstów. Zdanie: „było tak i zarazem nie było” otwiera przed człowiekiem nowe horyzonty, uruchamia wyobraźnię i daje siłę, dzięki której jest on w stanie zmierzyć się z trudami swojej egzystencji i ogarnąć umysłem horyzont czasowy, obejmujący cały czas trwania ludzkości. To zdanie, paradoksalnie, nie jest kłamstwem i co więcej, pozwala to kłamstwo obnażyć. Warto o tym pamiętać obecnie, w czasach „bezprecedensowych ataków na samą prawdę”, jak ujmuje to autor. Nietrudno zauważyć, że szczególnie ważne dla niego okazuje się wytyczenie granicy między literacką fikcją a faktami. Salman Rushdie nie pierwszy raz daje temu wyraz. Podobnie jest między innymi w powieści „Quichotte”.
Czytajmy więc teksty Salmana Rushdiego, znajdziemy w nich bardzo dużo inspirujących myśli. A być może także nawet odpowiedzi na niejedno trudne pytanie, które sobie zadajemy, patrząc na wydarzenia zachodzące we współczesnym świecie. „Nastały trudne czasy dla tych z nas, którzy wierzą w prawo artystów, intelektualistów i zwykłych oburzonych obywateli do tego, by przesuwać granice, podejmować ryzyko i dzięki temu czasami zmieniać sposób, w jaki postrzegamy świat”, zwraca uwagę Salman Rushdie w tekście „Odwaga”. Siła ludzkiej wyobraźni i tworzonej za jej sprawą literatury jest ogromna. Nie zawsze to doceniamy, ale „Języki prawdy” pozwalają nam przypomnieć sobie o tym.



Tytuł: Języki prawdy
Tytuł oryginalny: Languages of Truth
Data wydania: 10 października 2023
Wydawca: Rebis
ISBN: 978-83-8338-025-4
Format: 360s.
Gatunek: eseje / felietony, non‑fiction
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

16
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.