Muzyczna archeologia? Jak najbardziej. Ale w pełni uzasadniona. W myśl Horacjańskiej sentencji: „Nie wszystek umrę” chcemy w naszym cyklu przypominać Wam godne ocalenia płyty sprzed lat. Albumy, które dawno już pokrył kurz, a ich autorów pamięć ludzka nierzadko wymazała ze swoich zasobów. Dzisiaj trzy nagrane z różnymi formacjami single Jany Koubkovej (czyli czeskiej Urszuli Dudziak) z serii „Mini Jazz Klub”.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Urodziła się w nieodległych od Pragi Roztokach ostatniego dnia października 1944 roku. Trwała wtedy jeszcze druga wojna światowa, a niedawna stolica Czechosłowacji wciąż była najważniejszym miastem podległego III Rzeszy Protektoratu Czech i Moraw. Uczyć się śpiewu zaczęła, mając zaledwie sześć lat. Z czasem osiągnęła prawdziwe mistrzostwo. Szukając porównań, bo bez nich nie da się przecież obejść, można by stwierdzić, że Jana Koubková to – z uwagi na pokrewieństwo stylistyczne wykonywanej przez nie muzyki – czeska wersja Urszuli Dudziak (jest w końcu młodsza o rok i dziewięć dni, na dodatek nie zdobyła aż takiego rozgłosu poza swoją ojczyzną jak Polka). Profesjonalną karierę muzyczną rozpoczęła w połowie lat 60. ubiegłego wieku w składzie wokalnego Inkognito Kvartet (1966-1967), później występowała w wielu podobnych formacjach (niekiedy były to nawet chóry) – Jezinky, Linha Singers, Lubomir Pánek Singers, Bambini di Praga, Hot Tety, Jazz Sanatorium Lud’ka Hulana. Ba! przewinęła się nawet przez C&K Vocal, chociaż nie wzięła udziału w nagraniu żadnej z jego klasycznych albumów. W latach 1976-1986 czechosłowacka, mająca siedzibę w Pradze, wytwórnia płytowa Panton (pozostająca jednak w cieniu Supraphonu) wydawała serię EP-ek pod wspólnym tytułem „Mini Jazz Klub”. W jej ramach prezentowano najciekawsze zjawiska na rodzimej scenie jazzowej, soulowej, funkowej i jazzrockowej, a niekiedy nawet eksperymentalnej i awangardowej. W sumie wydano – najprawdopodobniej – czterdzieści pięć płytek, które dzisiaj są niemal otoczone kultem przez wielbicieli – głównie czeskiej – muzyki z okolic jazzu. Na trzech z nich można usłyszeć śpiewającą z trzema różnymi zespołami akompaniującymi Janę Koubkovą: Jazz Half Sextet (EP-ka numer 16, wydana w 1978 roku), Horký Dech (EP-ka numer 23, 1979) oraz Jazz Q pianisty Martina Kratochvíla (EP-ka numer 38, 1984). Każde wydawnictwo przedstawia nieco inne oblicze słynnej wokalistki. Każde zasługuje na szczególną uwagę. Na płytkę sygnowaną przez Jazz Half Sextet trafiło pięć krótkich kompozycji, które nagrane zostały w ciągu zaledwie jednego dnia (15 grudnia 1976 roku) w studiu znajdującym się przy obecnej praskiej Operze Państwowej (wówczas nosiła ona oficjalnie nazwę Smetanovo divadlo). Formacją kierował saksofonista tenorowy Viktor Kotrubenko, a w nagraniach Janie towarzyszyli jeszcze (kontra)basista Jiří Vácha oraz perkusista i perkusjonista Petr Šprunk. Przyznam, że słuchane po niemal półwieczu od powstania utwory te wciąż robią ogromne wrażenie. Urzeka zwłaszcza ich ilustracyjny nastrój i natchnione wokalizy Koubkovej, nierzadko rozbrzmiewające unisono z saksofonem lidera (jak w „Kočka leze dírou” czy miniaturowym żartobliwym „Panna Eva, panna Božena a psik Bobík”) bądź wchodzące z nim w dialog („Balada o Rosničce, aneb když jsem šel zalévat zahrádku”). Niekiedy na plan pierwszy wybija się jeszcze wyjątkowo ciepło brzmiący bas („Stín”). Bywa że kwartet, wliczając również Janę, pozwala sobie na nieco intensywniejszy, a przy tym radośniejszy przekaz. Tak dzieje się w zamykającym płytkę „Drink bez sody”, będącym przeróbką klasycznego utworu Theloniousa Monka „Straight, No Chaser” z tak właśnie zatytułowanego longplaya (1967).  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
W rok po przygodzie z Jazz Half Sextet Koubková postanowiła założyć pierwszy własny zespół – tak powstał działający do 1982 roku Horký Dech Jany Koubkové. Obok liderki współtworzyli go: gitarzysta Zdeněk Hrášek, klawiszowiec Zdeněk Kalhous (którego Jana znała z Jazz Sanatorium), saksofonista Rudolf Ticháček (wcześniej w legendarnej formacji jazzrockowej Energit), puzonista Zdeněk Bártík, trębacz Zdeněk Šedivý (udzielający się w Mahagon), basista Ivo Durczak, kongista Jiří Tomek (znany z występów między innymi w takich zespołach fusion, jak Bohemia, Energit i Jazz Q) oraz bębniarz Ladislav Malina (Mahagon, Marsyas, Pražský výběr). Sesja, podczas której powstały trzy utwory zamieszczone na „Mini Jazz Klub 23”, miała miejsce 30 listopada 1978 roku w tym samym miejscu, gdzie Jana pracowała z Viktorem Kotrubenko. Muzycznie jednak propozycja nowej grupy wokalistki różniła się znacząco. To już był bardzo klasyczny i bogato zaaranżowany jazz-rock. Otwierające EP-kę „Vikingovy sny” to doskonały przykład czechosłowackiego fusion, które w drugiej połowie lat 70. święciło prawdziwe triumfy w Europie. Horký Dech wzniósł się na możliwie najwyższy poziom. W kompozycji tej nie brakuje ani rockowego rozmachu (vide doskonale funkcjonująca sekcja rytmiczna), ani nastrojowego akompaniamentu (to przede wszystkim zasługa grającego na fortepianie elektrycznym Kalhousa), ani intensywnych solówek (puzonisty, trębacza i gitarzysty). Do tego dochodzą jeszcze oczywiście popisy wokalne Jany, która nie stroni od intensywnych improwizacji. W krótszym o połowę „Ty papuče” dynamiki jest – między innymi za sprawą perkusjonaliów – jeszcze więcej, ale nie brakuje również poetyckiej zwiewności, za którą odpowiadają Koubková i Kalhous (tym razem sięgający dodatkowo po fortepian akustyczny). Płytkę zamyka wyjątkowo urokliwa, utrzymana w stylistyce bossa novy „Lučni harfa”, z liryczną partią Jany na tle gitary akustycznej oraz subtelną partią fletu, na którym – jak mniemam (bo w opisie EP-ki tej wiadomości nie znajdujemy) – zagrał Rudolf Ticháček.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Kres istnieniu tej grupy położyła tragiczna śmierć Ticháčka, który zginął 27 września 1982 roku w wypadku samochodowym nieopodal Monachium. Jana Koubková znalazła się wówczas na artystycznym rozdrożu. Pomocną dłoń wyciągnął do niej lider legendarnego Jazz Q Martin Kratochvíl. Starał się w ten sposób pomóc nie tylko wielkiej artystce, ale także sobie. Wydany po trzech latach od nagrania kolejny longplay jego macierzystej formacji „ Hvězdoň” (1984) prezentował dobry poziom, ale mimo wszystko odbiegał jakością od wydawnictw z poprzedniej dekady. Martin szukał nowej formuły, nawiązywał współpracę z wieloma wokalistami; byli wśród nich między innymi Oskar Petr, Lucie Bílá (właściwie Hana Zaňáková), Petr Flyn. Niewiele jednak istotnego z tego wychodziło, o czym można się przekonać, sięgając po składankowy kompakt „Album, které nikdy nevyšlo” (2001). W 1984 roku Kratochvíl zaprosił Koubkovą do swego studia Budíkov w podpraskich Mnichovicach, gdzie z towarzyszeniem Jazz Q zarejestrował cztery utwory. Dwa z nich – „Zlý sen” i „Ovči vlna” – ukazały się jeszcze w tym samym roku na EP-ce „Mini Jazz Klub 38”; trzeci („Jsem svá”) wypełnił stronę B singla dzielonego na pół z Karelem Peterką, czwarty natomiast („Blues holky na vdávání”) powędrował na razie do archiwum. „Zlý sen” to klasyczne w tamtym czasie dla Jazz Q subtelne, zahaczające miejscami o pop-rock, fusion – z jazzującą gitarą Františka Francla i powłóczystymi syntezatorami lidera, który nie stroni jednak także od solówki zagranej na fortepianie elektrycznym. Sekcja rytmiczna z kolei, czyli basista Jiří Veselý i perkusista Pavol Kozma, urozmaicają sobie czas wprowadzaniem do obiektu funkowych rytmów. „Ovči vlna” to natomiast „jazda bez trzymanki”, ale taka, która niekoniecznie każdemu musi przypaść do gustu: po bluesowo-rockowym otwarciu (z organami i zadziorną wokalizą), pojawia się bowiem wtręt jazzrockowy, który kończy się ryzykownym skokiem do świata z pogranicza bluesa i country. A co przynosiły dwie pozostałe kompozycje? W przebojowym „Jsem svá” zespół mocno funkuje, za to „Blues holky na vdávání” rozpięty jest pomiędzy swingiem (w warstwie wokalnej) a bluesem (vide podkład instrumentalny). Ciekawe, choć niekoniecznie godne zachwytu. Mini Jazz Klub 16 Skład: Jana Koubková – śpiew Viktor Kotrubenko – saksofon tenorowy Jiří Vácha – gitara basowa, kontrabas Petr Šprunk – perkusja, bongosy, marimba
Mini Jazz Klub 23 Skład: Jana Koubková – śpiew Zdeněk Hrášek – gitara elektryczna, gitara akustyczna Zdeněk Kalhous – fortepian elektryczny, fortepian Rudolf Ticháček – saksofon, flet Zdeněk Bártík – puzon Zdeněk Šedivý – trąbka Ivo Durczak – gitara basowa Jiří Tomek – kongi Ladislav Malina – perkusja
Mini Jazz Klub 38 Skład: Jana Koubková – śpiew Martin Kratochvíl – fortepian elektryczny, syntezatory, organy František Francl – gitara elektryczna Jiří Veselý – gitara basowa Pavol Kozma – perkusja
Tytuł: Mini Jazz Klub 16 Data wydania: 1978 Nośnik: Winyl Czas trwania: 11:42 Gatunek: jazz W składzie Utwory Winyl1 1) Kočka leze dírou: 02:06 2) Stín: 04:12 3) Panna Eva, panna Božena a psik Bobík: 00:28 4) Balada o Rosničce, aneb když jsem šel zalévat zahrádku: 02:12 5) Drink bez sody [Straight, No Chaser]: 02:44 Ekstrakt: 70%
Tytuł: Mini Jazz Klub 23 Data wydania: 1979 Nośnik: Winyl Czas trwania: 11:44 Gatunek: jazz, rock W składzie Utwory Winyl1 1) Vikingovy sny: 05:08 2) Ty papuče: 02:24 3) Lučni harfa: 04:12 Ekstrakt: 80%
Tytuł: Mini Jazz Klub 38 Data wydania: 31 grudnia 1984 Nośnik: Winyl Czas trwania: 10:31 Gatunek: jazz, rock W składzie Utwory Winyl1 1) Zlý sen: 05:44 2) Ovči vlna: 04:47 Ekstrakt: 70% |