powrót; do indeksunastwpna strona

nr 2 (CCXXXIV)
marzec 2024

Tu miejsce na labirynt…: Nieskończone jest miłosierdzie Norwegów
Friends & Neighbors ‹Circles›
Po trzech latach doczekaliśmy się nowego albumu norweskiego kwintetu Friends & Neighbors, w składzie którego znajdują się takie tuzy skandynawskiego free jazzu, jak Thomas Johansson, André Roligheten czy Jon Rune Strøm. „Circles” to szóste wydawnictwo zespołu. Na dodatek ukazało się ono tego samego dnia, w którym do sprzedaży trafił album sygnowany przez dwie innego formacje Johanssona – Scheen Jazzorkester oraz Cortex.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Circles›
‹Circles›
Nieczęsto zdarza się, aby jednego dnia ukazały się opublikowane przez tę samą wytwórnię dwie płyty tego samego artysty nagrane z trzema różnymi projektami. Pogubiliście się? Spokojnie, ja też czułbym się lekko skołowany, nie wiedząc, o co chodzi. Sprawcą całego zamieszania jest norweski trębacz Thomas Johansson. Tak się bowiem złożyło – i zapewne nie był to przypadek, lecz działanie jak najbardziej świadome – że 26 stycznia tego roku specjalizująca się w jazzie improwizowanym lizbońska oficyna Clean Feed skierowała do sprzedaży z jednej strony nowy album freejazzowego kwintetu Friends & Neighbors, a z drugiej – połączonych sił formacji Scheen Jazzorkester oraz Cortex. We wszystkich trzech – i oczywiście jeszcze kilku innych (jak chociażby chwalone przeze mnie Gard Nilssen’s Supersonic Orchestra oraz All Included) – aktywnie udziela się właśnie Johansson.
Choć akurat w przypadku Friends & Neighbors na postać pierwszoplanową wybija się saksofonista André Roligheten, któremu – obok Thomasa – w studiu bądź na scenie towarzyszą jeszcze: pianista Oscar Grönberg, kontrabasista Jon Rune Strøm (to kolejny wielki artysta skandynawskiego jazzu improwizowanego) oraz perkusista Tollef Østvang. Grupa zadebiutowała w 2011 roku krążkiem „No Beat Policy” (2011), którym natychmiast zwróciła na siebie uwagę szefostwa Clean Feed. Wszystkie kolejne wydawnictwa Norwegów ukazały się już bowiem pod skrzydłami Portugalczyków. A były to: „Hymn for a Hungry Nation” (2014), „What’s Wrong?” (2016), „What’s Next?” (2018), „The Earth is #” (2021) oraz najnowsze – „Circles” (2024).
Płyta powstała w ciągu dwudniowej sesji, jaka odbyła się 14 i 15 grudnia 2022 roku w chętnie odwiedzanym przez skandynawskich jazzmanów studiu Athletic Sound znajdującym się w położonym w południowo-zachodniej części kraju mieście Halden. Na album trafiło siedem kompozycji, których autorami byli wszyscy członkowie zespołu. Pod tym względem, jak się okazuje, w szeregach Friends & Neighbors panuje pełna demokracja. Chociaż tym razem najwięcej do zaoferowania miał akurat Tollef Østvang (aż trzy utwory wyszły spod jego ręki), pozostali muzycy dorzucili natomiast po jednym. Na początek wybrano jednak kompozycję Oscara Grönberga – „Cecil”. Nie wiem wprawdzie, jaka Cecylia zainspirowała pianistę do stworzenia tego utworu, ale nie powinna na ten fakt narzekać. Pod warunkiem oczywiście, że nie przeszkadzają jej w niczym szalone improwizacje (w tym przypadku głównie fortepianu). A jeśli nie jest zaprzysiężona fanką free jazzu, zawsze mogą ukoić ją radośnie brzmiące dęciaki. Choć, gwoli ścisłości, z biegiem czasu i one oddają się kontrolowanemu chaosowi.
Tytułowy „Circles” (pierwsze z dzieł Tollefa) zaczyna się – dzięki saksofonowi i trąbce – bardzo majestatycznie i melodyjnie zarazem. Wykluwa się z tego przejmująca partia Johanssona, któremu na drugim planie z zaangażowaniem akompaniuje Grönberg. Gdy z kolei on przejmuje stery, zaprasza do duetu Andrégo Rolighetena, który oczywiście takiej okazji do wspólnej „zabawy” przegapić nie może. Słowo zabawa nie bez powodu ujęte zostało przeze mnie w cudzysłów, albowiem z każdą kolejną sekundą saksofonista poważnieje, by na koniec podniośle prowadzić cały kwintet do finału. A czego z kolei oczekiwalibyście po utworze zatytułowanym… „Ghost March”? Mrocznych widm? Skandynawowie postępują na przekór. To najradośniejszy fragment płyty (zresztą autorstwa Thomasa Johanssona), z optymistycznymi wtrętami dęciaków, które rozdziela jedynie nieco bardziej kontemplacyjny dialog kontrabasisty z bębniarzem.
Twórcą trwającego ponad osiem minut „Son” jest natomiast Jon Rune Strøm. W swoim utworze postanowił zawrzeć różne inspiracje: od powolnej introdukcji znaczonej przejmującą partią saksofonu, poprzez awangardowe popisy Oscara, aż po – pojawiające się na tle solówki trębacza – latynoamerykańskie motywy generowane przez sekcję rytmiczną. „Charles” Østvanga to wyprawa w lata 60. ubiegłego wieku – w epokę, w której z post-bopu rodził się klasyczny free jazz. Instrumentem wiodącym jest co prawda fortepian, lecz klamrę spinającą całość tworzą powłóczyste dęciaki: im przypada zaszczyt otwarcia i zamknięcia tej kompozycji. Jeśli z kolei w tytule jakiejś kompozycji pojawia się słowo „hymn”, powinniśmy być przygotowani na coś poważniejszego. Tym razem – w przeciwieństwie do „Ghost March” – członkowie Friends & Neighbors nie zażartowali. Bo rzeczywiście „Hymn Infinitum” Rolighetena brzmi nader poważnie, aczkolwiek jednocześnie bardzo subtelnie.
Na zwieńczenie „Circles” Norwegowie wybrali ostatnie z dzieł Tollefa Østvanga – „Latin Phonetics”. Otwiera je fortepianowa improwizacja, wsparta marszem kontrabasu i perkusji, do których z czasem dołączają instrumenty dęte. Jak w logicznym ciągu przyczynowo-skutkowym, wyłaniają się z tego w kolejnych minutach solowe popisy najpierw Johanssona, następnie Rolighetena, którzy na finał ponownie zwierają siły, by zakończyć całość mocnym, zapadającym w pamięć akcentem. Pomaga im w tym Oscar Grönberg, któremu można jedynie pozazdrościć żywiołowego charakteru. Nie da się oceniać nowej produkcji Friends & Neighbors w oderwaniu od „Frameworks. Music by Thomas Johansson” Scheen Jazzorkester i Cortex. Do porównań skłania i osoba trębacza, i jednoczesne premiery obu płyt. Oba wydawnictwa mieszczą się w ramach współczesnej odmiany free jazzu, ale mimo wszystko prezentują nieco odmienne jego oblicza. Friends & Neighbors na pewno bliżej jest – głównie z uwagi na instrumentarium (vide saksofon tenorowy i fortepian) – do zespołów Johna Coltrane’a, z kolei Scheen Jazzorkester z Cortexem nawiązują raczej do rozbudowanych składów Petera Brötzmanna.
Skład:
André Roligheten – saksofon tenorowy
Thomas Johansson – trąbka
Oscar Grönberg – fortepian
Jon Rune Strøm – kontrabas
Tollef Østvang – perkusja, instrumenty perkusyjne



Tytuł: Circles
Wykonawca / Kompozytor: Friends & Neighbors
Data wydania: 26 stycznia 2024
Wydawca: Clean Feed
Nośnik: CD
Czas trwania: 42:44
Gatunek: jazz
Zobacz w:
W składzie
Utwory
CD1
1) Cecil: 05:42
2) Circles: 06:45
3) Ghost March: 05:52
4) Son: 08:18
5) Charles: 05:56
6) Hymn Infinitum: 03:33
7) Latin Phonetics: 06:39
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

67
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.