Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 23 kwietnia 2024

Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.

Filmy

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

kinowe

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

Zapowiedzi

kinowe

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

Imaginarium pana Gilliama

Tomasz Rachwald

Premiera „Parnassusa” jest znakomitą okazją, żeby przypomnieć postać autora tego filmu: Terry′ego Gilliama. Pojawił się on dopiero co w Esensji ramach rankingu największych wizjonerów kina. Jego obecność tam jest w pełni zasłużona. Niewielu bowiem jest reżyserów, potrafiących w tak przekonujący sposób fantazjować. Do tego Gilliam traktuje fantazję najzupełniej poważnie.

Tomasz Rachwald

Imaginarium pana Gilliama

Zanim ten reżyser jednak w pełni rozwinął skrzydła jako samodzielny autor, był istotnym elementem jednego z najbardziej twórczych i obrazoburczych zespołów w historii telewizyjnej rozrywki. Latający Cyrk Monty Pythona, bo o nim mowa, liczył sobie 45 odcinków wyświetlanych w latach 70. w brytyjskiej telewizji. Pozycja Gilliama w zespole była szczególna, już choćby ze względu na pochodzenie. W tym konglomeracie absolwentów Oxfordu i Cambridge, on, jako Amerykanin z Minnesoty, mógł się wyróżniać. Był autorem animacji, stanowiących interludia pomiędzy kolejnymi skeczami grupy. Te krótkie formy znakomicie wpasowywały się klimatem w pythonowską stylistykę, były absurdalne i makabryczne, a ich charakterystyczna forma stała się znakiem rozpoznawczym programu. Poniekąd Gilliam w swoich filmach aktorskich pozostał wierny temu stylowi. Są one pełne zaskakująco zestawianych obrazów, surrealnej atmosfery i mają skłonność do anarchizujących wyskoków.

Widać to już w pierwszym filmie nakręconym przez niego poza grupą. „Jabberwocky” z 1977 roku jest luźną adaptacją poematu Lewisa Carolla o tym samym tytule. Jest to osadzona w niedookreślonym czasowo średniowieczu baśń o bednarzu, który wplątuje się w polowanie na tytułowego potwora. Gdy ogląda się ten film, czuć, że nie jest to już Monty Python, mimo luźnej fabuły, na którą składa się seria absurdalnych skeczy. Zwraca uwagę, mimo prześmiewczego charakteru obrazu, dbałość o oddanie realiów historycznych miejsca akcji – oddalonego od jakichkolwiek centrów kultury średniowiecznego peryferium. To jeszcze nie musi dziwić, jeśli ma się w pamięci „Świętego Graala” i „Żywot Briana”. To, co odróżnia „Jabberwocky” od tamtych jest jednak szczególnie ponura atmosfera. Świat filmu przypomina najgorszy z możliwych, w jakim człowiekowi może przyjść żyć, pełen głodu, wojen, brudu, a jakby i tego mało, w lesie grasuje stwór, którego wygląd przypomina kształty z dziecięcych koszmarów. To, że ludzie tu mogą żyć, zdaje się wynikać jedynie z ich ignorancji, wrodzonej lub wypracowanej. Bez niej codzienność tego miejsca stałaby się nie do zniesienia.

Bohater jego kolejnego filmu jeszcze o tym nie wie. „Bandyci czasu” (1981) to historia małego chłopca, który lubi czytać książki. W wyniku zaskakującego zbiegu okoliczności przyłącza się do grupy podróżujących w czasie karłów, uciekających przed Stwórcą. W toku podróży spotyka bohaterów swojej wyobraźni: Napoleona, Agamemnona, Robin Hooda. Każde kolejne spotkanie jest dla chłopca kolejnym zawodem. Gdy wraca do siebie uczy się, że nikt mu nie pomoże, a już na pewno nie rodzice.

Wbrew powyższemu opisowi film jest zabawną refleksją na temat współczesnych wyobrażeń dotyczących przeszłości i zjadliwą satyrą na współczesny tryb życia. Dopiero gorzkie, dwuznaczne zakończenie wprowadza do całości poważniejszy ton. Ponadto „Bandyci czasu” stali się pierwszą rozprawą Gilliama z nowoczesnością. To stąd pochodzi słynny monolog Złego na temat stworzenia: że gdyby on był Bogiem, to nie traciłby czasu na takie nonsensy jak ślimaki, czy męskie sutki, ale od razu zacząłby od elektryczności. Od tej pory krytyka oświeceniowego umysłu stanie się motywem przewodnim jego twórczości.

Powodzenie kasowe „Bandytów czasu” (współmierne do niskich kosztów przedsięwzięcia) umożliwiło mu znalezienie funduszów na kolejny film: powstałego w 1985 roku „Brazil”. Jest to szalona wariacja na temat „1984” George’a Orwella i, jak się zdaje, jeden z najbardziej dobitnych filmów Gilliama wyrażających strach przed technologią przerastającą człowieka. Jego bohaterem jest Sam Lowry (Jonathan Pryce), urzędnik przyszłości. Trybik w „systemie mechanicznie doskonałym”, państwie policyjno-technokratycznym, przed którego wszystkowidzącym okiem teoretycznie nie ma ucieczki. Jest jednak miejsce, do którego system nie ma dostępu: sny. Otóż Sam Lowry śni o tym, że jest rycerzem w błyszczącej zbroi i ratuje piękną kobietę przed smokiem.

Sprzeciw wobec totalizującego rozumu. Pochwała potęgi marzeń i snów. Apel o samodzielność myślenia. To wszystko, co wyrażało się w „Bandytach czasu” i „Brazil”, osiągnęło pełnię mocy w „Przygodach barona Munchausena”, prawdopodobnie najlepszym filmie Gilliama. Ten film był jedną z największych ekstrawagancji czasów sprzed efektów komputerowych. Powodzenie poprzednich obrazów pozwoliło Gilliamowi na zebranie pokaźnego budżetu (który zresztą został wielokrotnie przekroczony). Imponujące dekoracje, odtwarzające XIX-wieczne, południowoeuropejskie miasto, wybudował we włoskim studiu Cinecitta stały współpracownik Felliniego. Fabularnie film stanowił dokończenie wątków z poprzednich dzieł, stanowiąc wraz z nimi rodzaj trylogii dotyczącej fantazjowania (mały chłopiec w „Bandytach czasu”, młody mężczyzna w „Brazil”, starzec w „Munchausenie”). Tym razem jednak mało kto był zainteresowany tymi szaleństwami. Miesiące produkcji wiązały się z ciągłymi bataliami z producentem, gdy zaś doszło do premiery, okazało się, że niemal nikt nie chce tego oglądać. Była to największa klapa finansowa w karierze reżysera.

Od tego momentu Gilliam długo nie mógł sobie pozwolić na taką swobodę twórczą. Do tej pory jego filmy były finansowane przez producentów brytyjskich. Kolejne powstawały już w Hollywood, a po ostatniej wpadce wszyscy księgowi patrzyli mu uważnie na ręce. Tak więc „Fisher King” w porównaniu z poprzednimi obrazami był zaskakująco skromny i zachowawczy. Opowiadał o spotkaniu upadłej gwiazdy radia z krążącym po Nowym Jorku szaleńcem, który szuka świętego Graala. Dla obu to spotkanie jest szansą na wyprostowanie swojego życia. Brzmi znajomo? Owszem, to dość popularny schemat fabularny, ostatnio rozpracowywany choćby przez „Solistę”. Niemniej Gilliam zdołał w tym filmie (w którym nawet scenariusz nie jest jego) przemycić kilka elementów charakterystycznych dla siebie. Pierwszy raz oglądałem „Fisher Kinga” gdy byłem dzieckiem i nie zapomnę wrażenia, jakie zrobił na mnie przerażający Czerwony Rycerz jeżdżący na koniu po Central Parku w asyście piekielnych płomieni. W rolach głównych w filmie obsadzono aktorów o wysokim wówczas statusie: Jeffa Bridgesa i Robina Williamsa. Film otrzymał cztery nominacje do Oscara i jedną statuetkę (za role drugoplanową dla Mercedes Ruehl). To był początek lat 90. i Gilliam był o krok od szczytu popularności.

Na szczycie, jak się okazało, siedzieli Bruce Willis i Brad Pitt. W roku 1995 wręczono Gilliamowi scenariusz „12 małp”. Był on oparty na eksperymentalnej krótkometrażówce Chrisa Markera „Pomost” („La Jetee”). Opowiadał o świecie po globalnej katastrofie, która zmusiła resztkę ludzkości, która przeżyła, do ukrycia się pod ziemią. Z chwilą, gdy w tych ekstremalnych warunkach naukowcy odkrywają sposób na podróżowanie w czasie, postanawia się wysłać człowieka w przeszłość, żeby odkryć przyczynę kataklizmu i w miarę możliwości powstrzymać ją. Film miał premierę pod koniec roku i okazał się być hitem. Gilliam mógł wszystko. Nakręcił więc film o narkotycznych wizjach z Johnnym Deppem. „Fear and Loathing in Las Vegas” (u nas, Bóg raczy wiedzieć czemu, znane jako „Las Vegas Parano”) było adaptacją książki Huntera S. Thompsona. Reżyserowi udało się tym filmem osiągnąć coś niebywałego: był zarazem obrzydliwy i genialny. Choć nie wszyscy podzielają tą drugą opinię. Tymczasem jest to obraz wstrząsający, po którego obejrzeniu nie można już patrzeć na kontrkulturę hipisowską jak na zbiorowisko beztroskich i radosnych chłopców i dziewcząt. W 2005 roku wyszły dwa filmy Gilliama, z których niestety tylko jeden miał premierę w Polsce. Mowa o „Braciach Grimm”, interesującej produkcji, ale ewidentnie kręconej pod dyktando producentów, z którymi reżyser najwidoczniej musiał się przeprosić po wpadce z „Fear and Loathing”. Ten drugi to bardzo niepokojąca „Kraina traw”, którą Gilliam po raz kolejny wraca do motywu dziecięcej wyobraźni. Jest przy tym dużo bardziej bezwzględny, niż w przypadku kręconych ponad 20 lat wcześniej „Bandytach czasu”. Film opowiada o tym, dziecko żyjące w ekstremalnych warunkach radzi sobie z nim, uciekając w swój wyimaginowany świat. A że w przypadku „Krainy traw” rzeczywistość jest brutalna i szalona, takie też są dziecięce wyobrażenia.

Na kolejny film Terry’ego Gilliama z rożnych względów trzeba było czekać pięć lat. Warto było? Jak zawsze. Z biegiem czasu wydaje się, że w jego filmach jest co raz mniej anarchizującego humoru, a coraz więcej powagi. „Parnassus” w porównaniu z „Jabberwocky”miejscami wydaje się być niemal sentymentalny. Wciąż to jest jednak to samo, nakłaniające do samodzielności kino.

8 stycznia 2010

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

„Kobra” i inne zbrodnie: J-23 na tropie A-4
Sebastian Chosiński

16 IV 2024

Domino – jak wielu uważa – to takie mniej poważne szachy. Ale na pewno nie w trzynastym (czwartym drugiej serii) odcinku teatralnej „Stawki większej niż życie”. tu „Partia domina” to nadzwyczaj ryzykowna gra, która może kosztować życie wielu ludzi. O to, by tak się nie stało i śmierć poniósł jedynie ten, który na to ewidentnie zasługuje, stara się agent J-23. Nie do końca mu to wychodzi.

więcej »

Z filmu wyjęte: Bo biblioteka była zamknięta
Jarosław Loretz

15 IV 2024

Co zrobić, gdy słyszało się o egipskich hieroglifach, ale właśnie wyłączyli prąd i Internetu nie ma, a z książek jest tylko poradnik o zarabianiu pieniędzy na kręceniu filmów, i nie za bardzo wiadomo, co to te hieroglify? No cóż – właśnie to, co widać na obrazku.

więcej »

„Kobra” i inne zbrodnie: Gdzie są naziści z tamtych lat?
Sebastian Chosiński

9 IV 2024

Barbara Borys-Damięcka pracowała w sumie przy jedenastu teatralnych przedstawieniach „Stawki większej niż życie”, ale wyreżyserować było jej dane tylko jedno, za to z tych najciekawszych. Akcja „Człowieka, który stracił pamięć” rozgrywa się latem 1945 roku na Opolszczyźnie i kręci się wokół polowania polskiego wywiadu na podszywającego się pod Polaka nazistowskiego dywersanta.

więcej »