Margaret Thatcher jest taką postacią, bez dwóch zdań. Znakiem epoki było, że budziła wiele emocji stylem działania i zachowaniami ówcześnie uważanymi za domenę mężczyzn: twardością i zdecydowaniem, uporem, determinacją. Za metody, jakimi gorączkowo próbowała przywrócić własnemu państwu nie tylko sterowność, ale i utraconą wielkość, spadały na nią gromy i do dziś jest to kość niezgody w ocenie jej dorobku. Siłą charakteru i imponującą determinacją przebiła wszystkie skamieliny narosłe wokół struktur władzy. Weszła do parlamentu, zwalczyła prymitywne lekceważenie, jakim ją obdarzano z racji bycia kobietą, zdobyła autorytet i posłuch, by wreszcie przez trzy kadencje piastować stanowisko premiera. Dokonała tego w trudnej epoce, gdy Anglię rozrywały kryzys finansowy, strajki, masowe protesty społeczne, zamachy bombowe dokonywane przez IRA, a rozpętana niedługo później wojna o Falklandy dowodziła, że imperium się sypie. Choć polityka posłanki z ramienia Partii Konserwatywnej była kontrowersyjna, niewątpliwie uczyniła ją pierwszoligowym graczem w fascynującej epoce Zimnej Wojny. Jej nazwisko wymieniano na jednym oddechu z innymi ikonami tamtych czasów: Ronaldem Reganem i Janem Pawłem II. „[…] dwóch jest (z przeproszeniem waszmości) prawdziwych żołnierzy w tej Rzeczypospolitej: ja w Koronie, a Kmicic na Litwie.”

Takie życiorysy często rozsadzają ramy filmowego obrazu, domagają się rozmachu, który może udźwignąć jedynie serial. Kiedy się próbuje skompresować tego rodzaju opowieść do formatu kinowego filmu, najczęściej się przegrywa. Albo nie ma miejsca, by należycie opisać wszystkie dokonania pomnikowej postaci, albo wyczerpująco opowiedzieć o jej człowieczeństwie i sprawach przyziemnych. Trzeba wybierać, pomijać, rezygnować, znajdować osnowę, wydarzenia przełomowe, punkty zwrotne, odcinać to, co mniej istotne. Zwykle traci się wtedy rozmaite smaczki i didaskalia, rzeczy ważne, gdy chce się zajrzeć pod pancerz mitu. O Napoleonie wszyscy wiedzą, że był znakomitym wodzem i wielkim strategiem, liczne filmy pokazują armaty, szwoleżerskie szarże i przepych pałaców. Charakterystyczny kapelusz i Legię Honorową dyndającą na piersi. Rzadko kto pamięta, że tego człowieka przyjęto do Francuskiej Akademii Nauk za autentyczne zasługi, że pochodzący z Korsyki władca Francuzów dla ukojenia nerwów bawił się suwakiem logarytmicznym, a w ogniu bitwy i w huku armat potrafił sobie ucinać pokrzepiającą drzemkę. Józef Piłsudski to ubrany w szary mundur Naczelnik, żołnierz, przywódca, mąż stanu. Ktoś wie, że zanim nadeszła jego gloria, siadywał w podkoszulku i kalesonach, stawiając pasjansa o to, czy będzie kiedyś rządził Polską? Kto pamięta, że Stalin, jedna z najbardziej ohydnych kreatur naszej historii, człowiek, który w przelanej za swoją przyczyną krwi utonąłby jak moneta w Rowie Mariańskim, byłby, być może, księdzem, gdyby nie to, że w jego seminarium podniesiono czesne? Albo o tym, że Henryk Sienkiewicz, wielki pisarz i noblista, przez dwa lata próbował do spółki z Heleną Modrzejewską założyć w Stanach Zjednoczonych komunę rolną?

„Żelazna Dama” cierpi na podobną przypadłość fragmentaryczności, choć akurat w tym wypadku to życie prywatne brytyjskiej pani premier w ogromnym stopniu zawłaszczyło fabułę. Twórcy scenariusza, wiedząc, że mają do czynienia z ciekawym, bogatym życiorysem, postanowili powyjmować z niego tylko kawałki, usprawiedliwiając się tym, że w końcu ukazują go z perspektywy rozpamiętującej przeszłość, chorej na Alzheimera kobiety, starej, zmęczonej i uczepionej wspomnień. Toteż historia jej rządów jest tu rwana, pokazana w niezbyt długich sekwencjach, reminiscencjami, ze skutkiem, niestety, niezbyt dobrym. Potraktowano – z konieczności – po macoszemu mnóstwo spraw. Zdecydowanie za mało tam mięsa, poszczególne sceny gabinetowe nie układają się w wielki polityczny dramat, którym Margaret Thatcher żyła u szczytu swej kariery, nie czuć temperatury wydarzeń, ich gravitas gdzieś umknęła. Pani premier w tym filmie w ogóle nie styka się z ówczesnymi wielkimi. Nie ma ani jednej rozmowy na najwyższym szczeblu, ani jednej wizyty dyplomatycznej, wystąpienia na forum ONZ-u, spotkań za zamkniętymi drzwiami. Pokazano żonę, mamę i babcię, ba, pokazano też i polityka. Ale wielkiej, światowej polityki nie ma nawet na lekarstwo.

Wspaniała, jak zwykle zresztą, Meryl Streep, z jej wielkim aktorskim kunsztem, wiele ratuje, bo oglądanie jej gry to czysta przyjemność. Tym niemniej całości brak ognia, porywająca kariera brytyjskiej premier została opowiedziana zupełnie nieporywająco. Kiedy przyłożyć do tego filmu wspaniały, soczysty polski obraz „Śmierć prezydenta”, widać, jak wiele można wycisnąć z opowieści o politycznych przesileniach. Scena z myciem filiżanki, zamykająca „Żelazną Damę”, buduje odrobinę ironiczną i cokolwiek smutną puentę, i byłaby genialnym w swej prostocie końcowym akordem, gdyby miał on po czym wybrzmieć.

A, niestety, nie miał. Zaprawdę, żelazna pani premier zasłużyła na znacznie więcej niż tunele białego światła…