Nie chcę pisać recenzji „Źródła” Darrena Aronofsky’ego. Chce spróbować po prostu przyjrzeć się temu filmowi dokładniej, poukładać jego treść, poszukać ukrytych w nim znaczeń. Ten dziwny, nierówny film jednak z pewnością zasługuje na baczniejszą uwagę.
Konrad Wągrowski
Aronofsky’ego sposób na śmierć
[Darren Aronofsky „Źródło” - recenzja]
Nie chcę pisać recenzji „Źródła” Darrena Aronofsky’ego. Chce spróbować po prostu przyjrzeć się temu filmowi dokładniej, poukładać jego treść, poszukać ukrytych w nim znaczeń. Ten dziwny, nierówny film jednak z pewnością zasługuje na baczniejszą uwagę.
Darren Aronofsky
‹Źródło›
| EKSTRAKT: | 80% |
|---|
WASZ EKSTRAKT: 80,0 %  |
|---|
| Zaloguj, aby ocenić |
|---|
|
| Tytuł | Źródło |
| Tytuł oryginalny | The Fountain |
| Dystrybutor | CinePix |
| Data premiery | 5 stycznia 2007 |
| Reżyseria | Darren Aronofsky |
| Zdjęcia | Matthew Libatique |
| Scenariusz | Darren Aronofsky |
| Obsada | Hugh Jackman, Rachel Weisz, Ellen Burstyn, Cliff Curtis, Sean Gullette, Mark Margolis, Donna Murphy, Ethan Suplee, Sean Patrick Thomas |
| Muzyka | Clint Mansell |
| Rok produkcji | 2006 |
| Kraj produkcji | USA |
| Czas trwania | 97 min |
| WWW | Strona |
| Gatunek | SF |
| Zobacz w | Kulturowskazie |
| Wyszukaj w | Skąpiec.pl |
| Wyszukaj w | Amazon.co.uk |
Tekst niniejszy nie jest recenzją sensu stricte i może zdradzać pewne fakty, mogące popsuć przyjemność widzom nieznającym jeszcze filmu. Takowym polecam lekturę krótkiej recenzji zamieszczonej podczas relacji z Warszawskiego Festiwalu Filmowego i powróceniu do tego tekstu już po seansie „Źródła” Darrena Aronofsky’ego.
Po sukcesie „Pi” (na skalę niedrogiej produkcji niezależnej, rzecz jasna) i rozgłosie wokół „Requiem dla snu” nazwisko Darrena Aronofsky’ego stało się dość głośne. Biegłość formalna tego twórcy budziła szacunek, zaskakiwały poruszane tematy. Debiutanckie „Pi” to opowieść o schizofrenii, ale też o magii liczb, estetycznie czerpiąca z tak różnych źródeł jak „Gabinet doktora Caligari” i japońskiego „Tetsuo” Shinyi Tsukamoto, łącząca w sobie wątki kabalistyczne i psychologiczne. Późniejsze „Requiem dla snu” to swoista odpowiedź na „Trainspotting”, opowieść o uzależnieniach, ale łącząca w sobie estetykę Kubricka i Cronenberga. Aronofsky’ego krytycy z początku bardzo nie kochali, ale wyrobiona publiczność doceniała. Docenili też producenci, zapraszając do nakręcenia pierwszego wysokobudżetowego filmu. Wszyscy czekali z niecierpliwością na „Źródło”, zapowiadane jako nowa „2001: Odyseja kosmiczna”. Czekali długo…
Z różnych powodów produkcja rozciągnęła się na sześć lat. Wybrani pierwotnie do głównych ról Brad Pitt i Cate Blanchett nie dogadali się z reżyserem i zrezygnowali. Zastąpili ich Hugh Jackman i żona reżysera, Rachel Weisz. Budżet przycięto z 75 milionów do 35, a scenariusz był bez końca, głównie ze względów oszczędnościowych, przerabiany (jedna z jego wersji została opublikowana w komiksie, o którym postaram się napisać wkrótce w „Esensji”). Ostatecznie film trafił na ekrany w zeszłym roku, zbierając skrajnie odmienne recenzje. Po seansie na festiwalu w Cannes ponoć połowa sali biła brawo, połowa zaś gwizdała. Podobna rozbieżność pojawiła się w późniejszych recenzjach – wygląda na to, że „Źródło” można tylko albo kochać, albo nienawidzić.
Co prawda Majowie nie znali koła, ale inne środki transportu nie były im obce.
Są dwie przyczyny takiego stanu rzeczy. Po pierwsze, Aronofsky zaskoczył wszystkich przyzwyczajonych do drapieżności poprzednich jego filmów i nakręcił utwór filozoficzny i refleksyjny. A jak wiadomo, nic tak nie drażni krytyków, jak rozminięcie się z ich oczekiwaniami. Po drugie, napchał w film tyle tropów religijnych (z kilku bardzo z pozoru odmiennych systemów religijnych), mistycznych, historycznych, wypełnił go tyloma symbolami i ukrytymi znaczeniami, połączył kino historyczne, fantastyczne i opowieść miłosną, wreszcie przedstawił całość w złożonej trójwątkowej strukturze – że dzieło musiało budzić konsternację. Podążmy więc tropem tych znaczeń i wątków, spróbujmy ustalić, o czym właściwie jest „Źródło”, i jakie środki zostały wykorzystane do ukazania myśli twórcy – w ten sposób może zmniejszymy kontrowersje.
Zacznijmy od mitu o trzech płaszczyznach czasowych. Oficjalna zapowiedź filmu głosi: „Źródło” to odyseja pewnego człowieka, który podejmuje wiekuistą walkę o uratowanie kobiety, którą kocha. Jego epicka podróż zaczyna się w szesnastowiecznej Hiszpanii, gdzie konkwistador Tomas podejmuje poszukiwania Źródła Młodości, legendarnego zjawiska, które może zapewnić nieśmiertelność. Jako współczesny naukowiec, Tommy Creo z determinacją poszukuje leku na raka, który zabija jego ukochaną żonę Isabel. Przemierzając przestrzeń kosmiczną jako astronauta z XXVI wieku, Tom dociera do rąbka tajemnicy, która pochłonęła mu tysiąclecie.
Ja wiem, że jest to treść rozsyłana przez dystrybutora, podobno nawet oparta o to, co o samym filmie głoszą jego twórcy. Nie zmienia to faktu, że powyższe streszczenie to kompletna bzdura!
Główna akcja „Źródła” toczy się we współczesności (lub niedalekiej przyszłości, ale o tym później). Tommy Creo jest rzeczywiście genialnym lekarzem-naukowcem, który w rozpaczliwym pośpiechu szuka lekarstwa na raka. Jego ukochana żona Izzy jest bowiem śmiertelnie chora i ma coraz mniej czasu. Izzy w tym samym czasie pisze książkę o konkwistadorze, szukającym Źródła Życia w XVI-wiecznym Meksyku na prośbę królowej Isabel. Ani nie oglądamy więc w filmie osobnej historii z XVI stulecia, ani nie zaczyna się tam żadna epicka podróż bohatera, wędrującego przez różne czasy. Sekwencje meksykańskie pojawiają się wtedy, gdy Tommy sięga po książkę swej żony, i są po prostu wizualizacją jej treści. Książka jest sposobem Izzy na przekazanie Tommy’emu, co w tej chwili dzieje się w ich życiu – lekarz nie słucha jej, całkowicie oddając się swej pracy, więc powieść, która przetrwa śmierć żony, ma mu pomóc zrozumieć i zaakceptować odejście Izzy.
Im bardziej Puchatek stukał do domu Sowy, tym bardziej Sowy tam nie było.
Podobnie nie ma tu żadnego astronauty. Tajemniczy bohater, podróżujący w kierunku mgławicy Xibalba w wielkim bąblu z wielkim drzewem w środku, stanowi tu jedynie filozoficzną personifikację stanu duszy bohatera, zdeterminowanego, aby zwyciężyć śmierć i ocalić żonę.
Wszystko to oznacza, że film w zasadzie nie powinien być kwalifikowany jako fantastyka, bo element SF jest tu tylko dekoracją, artystycznym zabiegiem. Podobny zabieg zastosował Wong Kar-wai w „2046” – co też nie czyni tego filmu opowieścią SF. Jeśli jednak zaliczyłbym mimo wszystko „Źródło” do tego gatunku, to tylko ze względu na eksperymenty naukowe Tommy’ego, przekraczające bez wątpienia wiedzę współczesną, i jego lekarski sukces.
„Źródło” jest więc filmem o śmierci. Właściwie nie o samej śmierci, procesie umierania czy tym, co czeka nas po drugiej stronie, ale o ludzkim odnoszeniu się do zjawiska śmierci. Nie tylko śmierci własnej, ale przede wszystkim śmierci najbliższych, ukochanych.
Każdy z wątków opowiada w gruncie rzeczy tę samą historię. Kreacje aktorskie Jackmana i Weisz określają role. Odpowiednikiem Tommy’ego Creo w świecie powieści jest oczywiście konkwistador Tomas, a w wątku mistycznym tajemniczy mężczyzna wędrujący przez kosmos w dziwnym bąblu – ów „astronauta”. Odpowiednikiem Izzy jest hiszpańska królowa Isabella, a w wątku mistycznym – umierające drzewo. Rak jest symbolizowany przez zagrażającą królowej hiszpańską inkwizycję (której, jak wiemy, nikt się nie spodziewa) i przez chorobę drzewa. Tommy/Tomas chce zwalczyć „raka” w każdym z wątków w nieco inny sposób. Współcześnie, dzięki osiągnięciom nauki. W powieściowym XVI wieku poprzez konkwistę – wyprawę po Źródło Życia, ukryte gdzieś w meksykańskiej dżungli. Jako „astronauta” – docierając do Xibalby, mgławicy będącej jednocześnie światem umarłych dla Majów.
Drzewo Życia
Symbolika religijna w filmie łączy przeróżne wątki. Wydaje się jednak, że tropy chrześcijańskie i buddyjskie są najistotniejsze. Zacznijmy od chrześcijańskich – kluczowe bowiem dla filmu Drzewo Życia pochodzi z ogrodu Eden.
Nie należy go mylić z powszechnie znanym drzewem, z którego owoc zerwała, skuszona przez węża, Ewa. Pismo mówi wyraźnie „A zasadziwszy ogród w Eden na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka, którego ulepił. Na rozkaz Pana Boga wyrosły z gleby wszelkie drzewa miłe z wyglądu i smaczny owoc rodzące oraz drzewo życia w środku tego ogrodu i drzewo poznania dobra i zła” (Biblia Tysiąclecia, Księga Rodzaju 2,8-2,9). Jedzenie owoców z Drzewa Życia dawało nieśmiertelność. Jedzenie owoców z Drzewa Poznania było zabronione. Jak wiadomo, Adam i Ewa zakazu nie posłuchali, owoc zjedli, za co spotkała ich kara wygnania z Edenu – co przede wszystkim wiązało się z utratą dostępu do źródła wiecznego życia.
Od tego czasu ludzie muszą umierać – bowiem owoce Drzewa Życia były jedynym sposobem na śmierć. Wie o tym powieściowa królowa Isabella, która wysyła Tomasa na poszukiwanie tego drzewa do Meksyku, gdyż podobno rośnie ono w nieznanej świątyni Majów (gdzie, być może, istniał tysiące lat wcześniej ogród Eden).
Dlaczego znów Majowie? Ledwo odetchnęliśmy po ich krwawych ofiarach w „Apocalypto” Gibsona, wracają już w „Źródle”. Z kilku powodów. Po pierwsze, dlatego, że bardzo mało o nich wiemy – Hiszpanie bardzo starali się zniszczyć wszystko, co zastali na Nowej Ziemi. A to, co nieznane, budzi fascynację – bo przecież nie wiemy, jaką wiedzę mogła posiadać ta niesamowita cywilizacja, znająca astronomię na niezwykle wysokim poziomie, ale dokonująca krwawych rytuałów; budująca wielkie świątynie, ale nieznająca koła. Wiemy natomiast, że motyw Drzewa Życia był często obecny w sztuce Majów, widoczny na wielu płaskorzeźbach w różnej formie (w tym na słynnej płycie z Palenque – choć, jak wiadomo, Daeniken i inni widzą tu zamiast drzewa… statek kosmiczny). Owym drzewem dla Majów była ceiba. Warto wspomnieć, że motyw Drzewa Życia pojawia się w wielu wierzeniach (chrześcijańskich, hebrajskich, asyryjskich, azteckich, germańskich, nawet chińskich czy japońskich), a kluczowy jest dla Kabały, w której Drzewo Życia jest rysunkiem, schematem, oznaczającym dziesięć atrybutów Boga, którymi objawia się On światu. Jest też swego rodzaju „mapą” Stworzenia, mówiącą, jak Bóg mógł stworzyć świat z niczego. Zrozumienie tych dziesięciu atrybutów (Sefirot) to zrozumienie Boga. W ten sposób w pewnym sensie łączy się motyw Drzewa Życia i Drzewa Poznania, ale też łączy się „Źródło” z wcześniejszym filmem Aronofsky’ego, „Pi”, w którym Kabała była motywem przewodnim.
– kanał informacyjny ogólny
darren aronofsky jest niesamowitym, jedynym w swoim rodzaju artysta. serdecznie dziekuje za wywiad i zycze sobie i Pani jak najwiecej jego filmow :)