Komiks „Hiroki Endo – krótkie historie” został wydany przez J.P.F. w ramach serii Mega Manga obejmującej tytuły adresowane do dojrzałego i wymagającego czytelnika. Autor opowiada tu o przeznaczeniu, trudnych relacjach rodzinnych, niespełnionej miłości, samotności, niedopasowaniu, przyjaźni i zdradzie. W ramach krótkich form postawione zostały fundamentalne pytania dotyczące natury dobra i zła, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi.
Zbrodnia i kara
[Hiroki Endo „Hiroki Endo - krótkie historie” - recenzja]
Komiks „Hiroki Endo – krótkie historie” został wydany przez J.P.F. w ramach serii Mega Manga obejmującej tytuły adresowane do dojrzałego i wymagającego czytelnika. Autor opowiada tu o przeznaczeniu, trudnych relacjach rodzinnych, niespełnionej miłości, samotności, niedopasowaniu, przyjaźni i zdradzie. W ramach krótkich form postawione zostały fundamentalne pytania dotyczące natury dobra i zła, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi.
Hiroki Endo
‹Hiroki Endo - krótkie historie›
Hiroki Endo jest w Polsce autorem znanym. W latach 2002-2009 Egmont wydał osiemnaście tomów niezwykłej, pełnej biblijnej symboliki, postapokaliptycznej historii „Eden: It’s an Endless World!”. Snując opowieść o ludzkości zdziesiątkowanej tajemniczym wirusem, Endo w oryginalny sposób poruszał istotne problemy społeczne, psychologiczne i filozoficzne. Skłonności do filozofowania dają o sobie znać również w „Krótkich historiach”, jednak tym razem środkiem wyrazu nie jest epicka opowieść rozpisana na kilkanaście tomów, ale krótkie i bardzo gęste od znaczeń i symboli opowiadania. Akcja większości z nich dzieje się we współczesnej Japonii, która została sportretowana jako fascynujący – choć pełen kontrastów – kraj.
W „Krótkich historiach” Endo zawarł tyle wątków, że trudno je nawet wyliczyć, nie mówiąc o ich analizie. Spróbujmy jednak wskazać kilka, które zdecydowanie wybijają się – w mojej subiektywnej ocenie – na pierwszy plan. Jednym z kluczowych tematów mangi jest kwestia odpowiedzialności. Czy człowiek ponosi całkowitą odpowiedzialność za wybór określonej drogi życiowej, czy też determinują ją różnorodne uwarunkowania społeczne i doświadczenia z dzieciństwa? Czy możliwe jest w pełni autonomiczne podejmowanie decyzji o swoim życiu, czy też decydującą rolę odgrywają czynniki zewnętrzne? Te pytania, w różnych wariantach, pojawiają się w niemal wszystkich opowieściach.
W otwierającej tom historii gangstera, którego los zetknął z bezdomną dziewczyną opiekującą się krukami w opuszczonym magazynie, Endo zastanawia się nad tym, w jakim stopniu zdarzenia z przeszłości kształtują współczesną sytuację człowieka. Być może, gdyby dzieciństwo Aokiego – kiedyś wysokiego rangą yakuzy, dziś ściganego przez tę organizację wyrzutka – potoczyło się inaczej, mężczyzna zamiast wejść na drogę działalności przestępczej zostałby wartościowym i szanowanym członkiem społeczeństwa. Jednak równie możliwe przecież jest, że to nie przypadkowe zdarzenia do tego doprowadziły, ale szersze uwarunkowania społeczne kierowały go nieuchronnie do świata zorganizowanej przestępczości. Przejmująca opowieść „Kruki, dziewczyna i yakuza” pozostawia czytelnika z wieloma wątpliwościami nie oferując żadnych gotowych odpowiedzi w kwestii odpowiedzialności i przeznaczenia.
Podobne pytania pojawiają się w opowieści „Dla nas, niewierzących w boga”. Czy seryjny morderca, który w dzieciństwie przeżył koszmar psychicznego i fizycznego terroru, jaki zafundowali mu rodzice, ponosi pełną odpowiedzialność za popełnione zbrodnie? Czy kara śmierci jest w tym przypadku sprawiedliwa? Czy egzekucja może rozwiązać problem patologii społecznej, której jednym z przejawów są mordercze skłonności skazanego? Te pytania pojawiają się w ramach przedstawienia wystawianego przez szkolną grupę teatralną. Przebieg spektaklu i kolejne próby stają się dla autora okazją do pokazania skomplikowanych sytuacji życiowych i wzajemnych relacji młodych aktorów, którzy podobnie, jak odgrywane przez nich postacie muszą podejmować odpowiedzialność za swoje czyny. Historie życiowe młodych aktorów są równie fascynujące jak losy bohaterów przedstawienia, które przygotowują.
W mandze obecna jest także problematyka toksycznych relacji rodzinnych, które mogą prowadzić do tragicznych konsekwencji. W opowieści „Na pewno jest bardzo ładna” poznajemy historię licealistki, która nie potrafi poradzić sobie z trudną sytuacją rodzinną. Wypadek sprzed lat, w którym zginęła jej matka oraz starsza siostra sprawił, że ojciec zaczął wycofywać się z jej życia. Osamotniona dziewczyna balansująca na granicy normalności i szaleństwa próbuje radzić sobie jakoś z problemami, ale nie przychodzi to łatwo. Pod maską pilnej uczennicy skrywa inne oblicze, które wcześniej czy później musi ujrzeć światło dzienne. Tu po raz kolejny przeszłość splata się z teraźniejszością ukazując nieuchronność pewnych rozstrzygnięć.
Oba wątki, czyli skomplikowane społeczne uwarunkowania oraz toksyczne relacje rodzinne, pojawiają się ponownie w fascynującej dwuczęściowej opowieści „Peron”. Kluczowe pytanie w tym wypadku brzmi, czy syn szefa yakuzy może mieć normalne dzieciństwo. Czy może rozwijać swoją artystyczną wrażliwość, czy też skazany jest na wejście na drogę przestępczą? Czy może wyzwolić się z wpływu ojca? I wreszcie, czy może pozwolić sobie na miłość? Skomplikowane relacje młodego chłopaka Takayuki Shinohary z ojcem i córką jego konkubiny przedstawione na tle mafijnych rozgrywek zdają się przemawiać na rzecz negatywnej odpowiedzi na wszystkie powyższe pytania. Rywalizacja na linii ojciec-syn oraz narastające napięcie w relacji syna z nową konkubiną ojca prowadzą do zaskakującego i skłaniającego do refleksji finału.
W zbiorze znalazła się też – jak należy się domyślać – historia zawierająca elementy autobiograficzne. W opowiadaniu „Licealistka 2000” Hiroki Endo przedstawia losy mangaki, który próbuje odnaleźć swoją drogę zawodową a jednocześnie przeżywa dylematy dotyczące nieszczęśliwej miłości. W tle tych rozterek dają o sobie znać różnego rodzaju obsesje rysownika, spośród których na pierwszy plan wysuwa się dość niepokojąca a zarazem charakterystyczna dla pewnych gatunków mangi - fascynacja licealistkami, albo mówiąc precyzyjniej, noszonymi przez nie mundurkami. Autorski komentarz dotyczący innego mangowego motywu - miłości homoseksualnej - stanowi z kolei oś narracyjną krótkiego opowiadania kończącego tom: "Chłopaki nie płaczą". W tej kilkuplanszowej historii daje o sobie znać umiejętność mówienia o sprawach ważnych z zdystansowany i nieco humorystyczny sposób.
Wśród tych osadzonych w realnym świecie opowieści zdecydowanie wyróżnia się utrzymana w klimacie science-fiction historia „Hang”. Dwójka nastolatków przemierza kraj, który jest… zawieszony na linach w jakiejś nieokreślonej przestrzeni. Krajobraz obserwowany podczas podróży upstrzony jest ogromnymi konstrukcjami, do których umocowane są haki podtrzymujące ziemię. Można odnieść wrażenie, że umieszczenie tej opowieści w tomie ma stanowić coś w rodzaju kontrapunktu dla pozostałych historii. „Hang” zawiera w sobie to, z czym zapewne większość osób kojarzy mangę – jest tu zatem dziwny świat, który najprawdopodobniej powstał po jakiejś apokalipsie, pojawia się spektakularna sekwencja zniszczenia części miasta przez zerwaną linę, obserwujemy również gorącą scenę przedstawiającą stosunek seksualny dwójki bohaterów. Włączając takie elementy do swojej opowieści Endo udowadnia, że granice pomiędzy poszczególnymi gatunkami są dość płynne, a poważne treści mogą pojawić się nawet tam, gdzie najmniej można się tego spodziewać.
Tom jest niezwykle zróżnicowany i przepełniony rozlicznymi symbolami nie tylko w warstwie narracyjnej, ale również graficznej. Rysunki Hirokiego Endo nie są podobne do rysunków, które możemy znaleźć w większości mang dla młodzieży. Nie ma tu kreskówkowych, przerysowanych postaci o wielkich oczach. Zamiast tego dostajemy bardzo realistyczne wizerunki ludzi przedstawione na bogatym w detale tle. Twarze są dopracowane i szczegółowe. Autor nie ogranicza się jedynie do konturowego rysunku, ale dodaje także delikatne kreskowanie, które nadaje obliczom bohaterów niezwykle realistyczny wygląd. Dzięki temu wszystkie opowieści stają się jeszcze bardziej wymowne.
Komiks Hirokiego Endo można spokojnie polecić wszystkim czytelnikom, którzy dotąd niezbyt interesowali się mangą (tym, którzy się interesują, polecać go raczej nie trzeba). Nie znajdziemy tu dynamicznych scen walk w potworami, robotami czy też olbrzymami, adresowanych głównie do nastolatków. Zamiast tego komiks oferuje złożone pod względem formalnym i niezwykle interesujące treściowo historie w dojrzały sposób podejmujące istotne problemy społeczno-kulturowe. Autor portretuje Japonię jako kraj pełen kontrastów, który niewątpliwie ma pewien potencjał toksycznego oddziaływania na obywateli, ale to samo można przecież powiedzieć o każdym innym państwie. Wszystkie pytania, które zostały postawione przez autora, odnoszą się zatem nie tylko do kraju kwitnącej wiśni, ale pozostają aktualne na gruncie kultury zachodniej. Istotnym atutem mangi jest również to, że zamiast oferować gotowe odpowiedzi, skłania ona czytelnika do samodzielnych przemyśleń i refleksji.