„Osiedle Swoboda” to komiks, który doczekał się już statusu dzieła kultowego. Dziwnym zatem nie jest, że opowieść o wielce interesującym oraz pełnym zadziwiających przypadków życiu skłonnej zarówno do filozoficznej refleksji jak i hedonistycznych uciech młodzieży doczekała się kolejnej, dwutomowej edycji.
Swobodna ekipa kontratakuje
[Michał ‘Śledziu’ Śledziński „Osiedle Swoboda 1 (wyd. zbiorcze)” - recenzja]
„Osiedle Swoboda” to komiks, który doczekał się już statusu dzieła kultowego. Dziwnym zatem nie jest, że opowieść o wielce interesującym oraz pełnym zadziwiających przypadków życiu skłonnej zarówno do filozoficznej refleksji jak i hedonistycznych uciech młodzieży doczekała się kolejnej, dwutomowej edycji.
Michał ‘Śledziu’ Śledziński
‹Osiedle Swoboda 1 (wyd. zbiorcze)›
O komiksie Michała Śledzińskiego napisano już chyba wszystko, co można było napisać. Były to oczywiście głównie same pochwały. Uprzedzając nieco fakty, powiedzmy zatem, że wszelkie zachwyty nad komiksem są w pełni uzasadnione. Czwarta edycja komiksu, która ukazuje się osiemnaście lat po debiucie pierwszego odcinka serii na łamach „Produktu”, potwierdza że te opowieści nie straciły nic ze swej aktualności. Przez ten czas Michał Śledziński stworzył wiele świetnych rzeczy, ale dla wielu miłośników historii obrazkowych już zawsze będzie kojarzył się przede wszystkim z tą pełną specyficznego humoru opowieścią, umiejętnie łączącą w sobie nieco surrealistyczną atmosferę z realistycznym zapisem doświadczeń wchodzącej w dorosłe życie młodzieży.
Nowa edycja komiksu dla wszystkich fanów serii stanowi doskonałą okazję do powtórnego spotkania ze swobodną ekipą, a dla potencjalnych nowych czytelników jest to dobry moment na rozpoczęcie tej przygody. Tym bardziej, że aktualne wydanie, z przygotowanymi specjalnie na tę okazję okładkami, zostało pomyślane jako dylogia. Pierwszy tom zawiera klasyczne, czarnobiałe historie pierwotne drukowane w „Produkcie”, a drugi, o którym napiszemy niebawem, zbiera sześć osobnych, utrzymanych już w innej stylistyce, zeszytów opublikowanych w latach 2004-2006. W pierwszym tomie znalazło się dziewięć historii (w tym dwie dłuższe, trzyczęściowe) oraz dodatki zawierające wywiady z bohaterami oraz galerię grafik. Nowe wydanie, w twardej oprawie z efektowną obwolutą prezentuje się naprawdę epicko.
Opowieść Śledzińskiego o burzliwym życiu osiedlowej młodzieży, poza wieloma innymi walorami, ma w sobie istotny wymiar autobiograficzny. Nie jest to jednak w żadnym razie tak modny dzisiaj autobiograficzny ekshibicjonizm, często rażący miałkością i banałem, ale intrygująca gra z czytelnikiem polegająca na łączeniu elementów fikcyjnych ze zdarzeniami, które rozegrały się naprawdę. Śledziński sam brał w nich udział, albo tylko o nich słyszał. Zresztą właśnie ten gawędziarski charakter stanowi jeden z kluczowych atutów opowieści. Jej bohaterowie nieustannie opowiadają sobie niestworzone historie, które – bez względu na to, czy są prawdziwe, czy nie – przydają komiksowi autentyzmu.
Ta fikcyjno-dokumentalna konstrukcja fabularna zaprawiona została dodatkowo satyrycznymi nawiązaniami do klasyki komiksowej oraz szerzej rozumianej popkultury, które można odczytywać jako swoisty hołd składany twórcom z lat osiemdziesiątych. Niektóre wypowiedzi bohaterów będą czytelne dla niemal wszystkich („Jestem twoim ojcem, Luke”), inne ucieszą tych bardziej wtajemniczonych („Pokój zapanuje, kiedy trójka się zjednoczy”). Ten swoisty autobiografizm „Osiedla swoboda” odbiega – w pozytywnym sensie – od dzisiejszych standardów w jeszcze jednym wymiarze. Chodzi mianowicie o pozycję samego twórcy. Śledziński opowiada przede wszystkim o młodzieży funkcjonującej w specyficznym czasie i przestrzeni, samego sytuując siebie nieco na uboczu. Zawsze jest gdzieś w tle, skąd przygląda się swoim bohaterom (często wywołując u nich niemałą konsternację). Wprowadzając samego siebie na plansze komiksu jako „wszechwiedzącego narratora”, robi to z ogromnym dystansem, bawiąc się przy okazji konwencją. Moment w którym Ciachcirachciach, niczym Volga Jasnowidząca ze „Szninkla”, wygłasza swą przepowiednię, by chwilę potem upomnieć Kundzia za jego nietaktowne myśli, stanowi doskonały przykład takiej postawy.
„Osiedle Swoboda” nie byłoby tak ważnym komiksem, gdyby nie warstwa graficzna. Kreska Śledzińskiego jest zdecydowana i niezwykle ekspresyjna. Rysownik, choć można odnieść wrażenie, że podczas tworzenia rozpierała go energia – jednocześnie zachowuje pewien rygor, dzięki któremu rysunki są czytelne i jednoznaczne. Dynamiczne kadrowanie sprawia, że całość – choć stanowi w gruncie rzeczy opowieść obyczajową – czyta się jak dobrą sensację. Specyficzne kreskowanie i częste operowanie dużym kontrastem nadaje kadrom tak charakterystyczny dla „wczesnego Śledzińskiego” charakter. Mówiąc wprost, komiks po prostu doskonale wygląda, a czytelnik podczas lektury nie musi zadawać sobie z drżącym sercem pytania – „czy autor aby na pewno potrafi rysować?”
Kolejne edycje komiksu sprawiają, że przygody Niedźwiedzia, Wiraża, Smutnego, Kundzia i Szopy, powoli zbliżają się do estymy, jaką cieszą się przygody Kajka i Kokosza, Tytusa, Romka i Atomka, Kleksa, a nawet Thorgala. W tym porównaniu trzeba oczywiście zachować wszelkie proporcje. Chodzi mi o to, że Michał Śledziński należy do pokolenia, które wychowywało się między innymi na komiksach ze „Świata Młodych”. Przedstawiciele tej generacji – do której zalicza się także piszący te słowa – niesieni siłą nostalgii wracają dziś do komiksów z dzieciństwa i ponownie przeżywają miłe chwile związane z ich lekturą, zachęcając do obcowania z komiksem swoje dzieci. Stąd – między innymi – bierze się niesłabnąca popularność komiksów tworzonych przez Janusza Christę, Henryka Jerzego Chmielewskiego, Tadeusza Baranowskiego oraz Grzegorza Rosińskiego. Za chwilę w nowy etap swojego życia wkraczać będą ci, którzy wychowywali się na komiksach z „Produktu” i zapewne emocje związane z lekturą sprzed lat, będą w tym przypadku podobne. Już niebawem zobaczymy pewnie na niejednym konwencie komiksowym epicką scenę, w której ojciec dzierżąc nowe wydanie „Osiedla Swobody” wypowie do swojej latorośli fundamentalną kwestię: „zobacz synu, lekturze tegoż komiksu oddawałem się pasjami, pacholęciem jeszcze będąc”.
