Aż trzy lata kazało wydawnictwo Sport i Turystyka czekać czytelnikom na kolejny zeszyt z serii „Początki państwa polskiego”. Polska po drodze zaliczyła stan wojenny, ale możliwe, że były też inne przyczyny tak długiej przerwy.
Początki państwa polskiego: Krew, krew, flaki, śmierć
[Barbara Seidler, Marek Szyszko „Bolesław Krzywousty” - recenzja]
Aż trzy lata kazało wydawnictwo Sport i Turystyka czekać czytelnikom na kolejny zeszyt z serii „Początki państwa polskiego”. Polska po drodze zaliczyła stan wojenny, ale możliwe, że były też inne przyczyny tak długiej przerwy.
Barbara Seidler, Marek Szyszko
‹Bolesław Krzywousty›
Stan wojenny był dramatyczną próbą opanowania kryzysowej sytuacji w Polsce przez trwających przy władzy komunistów, ale pogłębione odgórne planowanie w połączeniu z zachodnimi sankcjami gospodarczymi tylko pogorszyło sytuację. A samo przejęcie władzy przez wojsko spowodowało wywrócenie do góry nogami relacji ekonomicznych. Zapadło wiele politycznych decyzji, takich jak wstrzymanie drukowania prasy („Świat Młodych” wrócił do kiosków dopiero po 3 miesiącach). Kto wie, może właśnie o zamknięciu „Relaksu” też zadecydował jakiś, nasłany po 13 grudnia, wojskowy nadzorca.

Akurat wydawnictwo Sport i Turystyka miało nieco więcej szczęścia. W 1982 opublikowało ono cztery kolejne (notabene ostatnie) zeszyty z serii
„Kapitan Żbik” oraz trzy z cyklu
„Pilot śmigłowca” (także ostatnie). Fakt, że były to końcówki serii, być może nie był bez znaczenia. Nie udało się jednak wydać kolejnego odcinka „Początki państwa polskiego”. Tutaj, poza ogólnymi problemami gospodarczymi, nałożyły się dodatkowe perturbacje ze zmianą rysownika. Podobnie jak w przypadku „Pilota śmigłowca”, Mirosław Kurzawa nie znalazł uznania w oczach redaktorów odpowiedzialnych za prowadzenie serii i zrezygnowano z jego usług. Wygląda na to, że zerwanie współpracy miało charakter kompleksowy, bo objęło obydwie serie, przy których Kurzawa pracował. Co ciekawe, w przypadku „Pilota śmigłowca”, pomimo narzuconego serii dużego tempa wydawniczego, na ostatnim zeszycie Kurzawy jest zapowiedź kolejnego już z okładką Szyszki. Natomiast przy zapowiedzi „Bolesława Krzywoustego” (drugiego w serii „Początki państwa polskiego”) wykorzystano jeszcze projekt okładki autorstwa Kurzawy. Na okładce Szyszki widnieje sygnatura z 1982 roku, co być może oznacza, że próbowano z zapowiedzią „dogonić” pierwszy zeszyt cyklu, ale bezskutecznie. Ze stopki wynika, że zamówienie na druk podpisano rok później, a sam „Bolesław Krzywousty” ujrzał światło dzienne w 1984 roku. Włączenie Marka Szyszko do pracy przy komiksie odbyło się w sposób bardzo formalny. Nie było żadnych spotkań roboczych w redakcji ani tym bardziej rozmów z Barbarą Seidler. Rysownik przekazywał szkice w ołówku do redakcji i odbierał je po jakimś czasie z uwagami scenarzystki.

Już wspomniana okładka mówi dużo o zmianach w podejściu do serii. Na plus trzeba zaliczyć sam rysunek Szyszki, narysowany już dojrzałą (a inspirowaną twórczością Jeana Girauda) kreską. Minusem była niska jakość papieru i całkowity brak elementów stylizacji serii. Zniknął herb oraz stylizowany na pergamin tytuł.
Marek Szyszko, który od trzydziestu lat specjalizuje się w ilustracjach historycznych, już wtedy dał się poznać z jak najlepszej strony. Widać dużą dbałość o szczegóły, bardzo dobre rozplanowanie kadrów. Nie uświadczymy tu charakterystycznych dla Kurzawy „gadających głów”. Postaci rysowane przez Szyszkę są przedstawione realistycznie, w sposób zróżnicowany i nawet w najzwyklejszych sytuacjach są pełne naturalnej ludzkiej dynamiki, nie wspominając o scenach batalistycznych. Nie mógł niestety rysownik rozwinąć pełni swoich umiejętności – uniemożliwiał mu to edukacyjny charakter zeszytu. Skupiając się na konkretnych wydarzeniach historycznych, mocno ograniczył możliwość prowadzenia płynnej komiksowej narracji. Dodatkowym minusem było duża ilość tekstu – rysownik sam stwierdził: „Tekstu było tak dużo, że miejsca na rysunek nie zostawało zbyt wiele, a ja wolę rysować niż pisać”.

Barbara Seidler skupiała się na zebraniu materiałów źródłowych i zapewnieniu jak największej spójności z wiedzą historyczną. Praktycznie nie interesowała jej już wizualna formuła samego komiksu. Większa dostępność źródeł historycznych pozwoliła na pełniejsze przedstawienie postaci Krzywoustego. Jego losy poznajemy od narodzin aż do śmierci, która wbrew intencjom króla, była początkiem rozbicia dzielnicowego kraju i osłabienia Polski. Zgodnie z polityką historyczną PRL, scenarzystka duży nacisk położyła na zmagania polsko-niemieckie, których kulminacją miała być tzw. bitwa na Psim Polu pod Wrocławiem. Już od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku znaczenie tej bitwy (a nawet to, czy w ogóle miała miejsce) jest podawane w wątpliwość. Najistotniejszy dowodem na to, jest brak wzmianki o niej w kronice Galla Anonima, nadwornego kronikarza Krzywoustego.

Sam sposób narracji komiksu nie zmienił się w porównaniu z poprzednim zeszytem. Edukacyjnych charakter opowieści wymusił dużą ilość objaśnień, a dymki dialogowe mają charakter jedynie uzupełniający.
Istotnym elementem, mogącym uciekać dzisiejszemu odbiorcy, a który to element wprowadził do polskiego komiksu „Bolesław Krzywousty”, są krwawe sceny przemocy. Otwierający kadr z katem unoszącym świeżo ściętą głowę, scena oślepienia Zbigniewa, przyrodniego brata Bolesława, czy też obrazy bitew były najprawdopodobniej pierwszymi tego rodzaju obrazami w polskich historyjkach obrazkowych.
Układ zeszytu jest taki sam jak tego o Mieszku i Chrobrym. Na wewnętrznych stronach okładek słownik (były tradycyjnie cztery wersje językowe – angielska, francuska, niemiecka i rosyjska). Na ostatniej okładce znajdziemy notkę historyczną i zapowiedź kolejnego zeszytu, poświęconego Władysławowi Łokietkowi. Nakład wyniósł 100250 egzemplarzy.

Ooo, mam ten komiks gdzieś na strychu! Co prawda w dzieci... yyy, we wczesnej młodości najbardziej podobała mi się scena podkuwania konia, ale zawsze to coś ;-) Może powinnam go wygrzebać i przeczytać jeszcze raz?