Ćwiczenia stylistyczne
(Exercices de style)
Raymond Queneau
‹Ćwiczenia stylistyczne›
Raymond Queneau
Opis wydawcy
Wielki literacki eksperymentator Raymond Queneau (1903-1976) zawdzięcza sukces światowy dwóm dziełom: powieści „Zazi w metrze” („Zazie dans le métro”, 1959) i wcześniejszym „Ćwiczeniom stylistycznym” („Exercices de style”, 1947). Jednak „Ćwiczenia” bardziej jeszcze niż „Zazi” cieszyły się sławą nieprzekładalnych. Napisane są bowiem zgodnie z zasadami kombinatoryki, dzięki którym błahy, wręcz niegodny uwagi incydent w autobusie opowiadany jest na 99 sposobów z wykorzystaniem wszelkich możliwych figur retorycznych i stylów literackich. Tłumaczowi polskiemu nasuwają masę przeszkód z racji bogactwa gramatyki i retoryki francuskiej, gdzie użycie stosownych form pociąga za sobą utrwalone w rozległej tradycji literackiej tony: wahanie, patos, ironię… Tym trudniej oddać ten wymiar gry, który prowadzi do opowiadania w sposób zakazany, wbrew owym konwencjom. W tak krótkich tekstach nadrobić to jednak można nadużyciem gramatyki polskiej i – by tak rzec – próbami przeciążeniowymi leksyki.
Wedle przedmowy autora do jednego z wydań, „[…] W latach trzydziestych byliśmy kiedyś z Leirisem w sali Pleyela na koncercie, podczas którego wykonano fugę Bacha. Mówiliśmy później, że interesujące byłoby stworzenie w literaturze czegoś podobnego, co powstaje dzięki zwielokrotnieniu wariacji, niemal ad infinitum” . Muzyczność i matematyczność nadają „Ćwiczeniom” walor książki jedynej w swoim rodzaju, nie należącej do żadnego gatunku literackiego. ‘Jak’ tryumfuje tu bez reszty nad ‘co’, sprawiając, że na bohatera dzieła awansuje niepostrzeżenie sama inwencja i niepohamowana swoboda przekształceń. Czyni to z „Ćwiczeń” jedną z najśmieszniejszych książek świata.
Teksty w Esensji
Książki – Recenzje
Jędrzej Burszta, Miłosz Cybowski, Michał Foerster, Anna Kańtoch, Joanna Kapica-Curzytek, Daniel Markiewicz, Marcin Mroziuk, Mieszko B. Wandowicz
‹Esensja czyta: Luty 2011›
Utwory powiązane
Książki