Achiko, pomogłaś mi zwerbalizować to, co zawsze myślałem o "Muminkach"! Dziękuję

"Poniedziałek zaczyna się w sobotę" autorka przeczytała zbyt późno?
Coś mi się zdaje, że zbyt wcześnie:)
Proszę mi wybaczyć tę małą złośliwość, ale kiedy czytam, że po "Harym Potterze" pewne pomysły wydają się banalne, no to co tu dużo mówić...
Najczęściej zresztą nie w pomyśle wartość utworu, a w wykonaniu. Czy czytalibyśmy książki o miłości w przeciwnym razie?
pozdrawia (podrwiwa) wierny czytelnik

A co takiego zasługującego na uwagę jest w wykonaniu "Poniedziałku"? Pytam poważnie.

A mnie "Bajki robotów" nie odstraszyły od fantastyki. Ale Lema to niestety nawet kijem... ;)

Jakoś mi nieswojo pisać per ty do autorki artykułu, ale inaczej też jakoś niewygodnie. Ewentualną reprymendę w tej sprawie przyjmę z pokorą. W innych niekoniecznie.

"Poniedziałek" to nie jest po prostu "ciąg gagów". Jest tam przewodnia myśl: człowiek realizuje swoje człowieczeństwo poprzez pracę i to dodajmy pracę bezinteresowną, twórczą. Przykładem ma być praca naukowa. I tę tezę podbudowuje zarówno cała historia głównego bohatera, jak i wątki poboczne, co nadaje całości spójność.

Jeszcze pierwszą z trzech części można nazwać "ciągiem gagów", chociaż raczej jest to nawiązanie do "Alicji w Krainie Czarów". Dodajmy, że polemiczne, bo wszystko okazuje się wynikiem zamieszania służbowego i racjonalizm (swoisty) triumfuje. Jednak kolejne dwie części to są już odrębne historie i o brak powiązania ze sobą owych gagów nie można ich oskarżać. Historie absurdalne rzecz jasna, ale w ramach tej absurdalności logiczne i powiązane ze sobą jak w porządnej kryminalnej powieści.

Weźmy dla przykładu historię wybuchu na poligonie. Przykład sama przywołałaś, nieco się przy tym myląc, bo nie smok spowodował wybuch, a prototyp idealnego człowieka. Jest to kpina z prymitywnego marksizmu: człowiek marksistowski ma zaspokajać swoje potrzeby materialne, dzięki czemu będzie mógł rozwinąć i zaspokoić potrzeby duchowe. Tak z robotników artyści nam powstaną. Wobec czego człowiek idealny ma mieć nieskończone potrzeby materialne, żeby po ich zaspokojeniu wykształcił nieskończone potrzeby duchowe. Po narodzinach ideał ściąga dobra materialne z okolicy z siłą huraganu, ze szczególnym uwzględnieniem zegarków i odzieży wierzchniej obserwatorów (slapstick, ale zabawny przecież). Powstaje przy tym zakrzywienie czasoprzestrzeni, spowodowane olbrzymim przyciąganiem materii, na szczęście ideał ginie po wciągnięciu butelki z Dżinem, bo ta pęka i uwalnia zawartość. To jest konsekwentne rozwinięcie pomysłu, za które gdzie indziej Dukaj dostałby pochwałę. To jest także rozwinięcie pomysłu po coś - tu dla zakpienia z marksizmu i szarlatanerii niektórych profesorów. Wspomniany Dżin to rekwizyt wymieniony wcześniej przy przypadkowym zdawałoby się opisie Departamentu Magii Obronnej Instytutu. W ogóle w tej książce rekwizyty i koncepty grają. Jest ich mnóstwo, ale nie znikają po tym, gdy się pojawią i rozśmieszą. Pojawiają się raz drugi i trzeci, jeśli nie w akcji, to chociaż w dialogach. Ta pozorna rupieciarnia pomysłów tylko wydaje się chaosem.

Przy tym język opowieści pozostaje zwięzły - w końcu to opowieść w pierwszej osobie o codziennym życiu w instytucie naukowym, więc nie miejsce na zawijasy - wobec czego stosunek treści do objętości pozostaje bardzo wysoki. Osobiście uważam to za zaletę.

Powiedziałaś, że "Poniedziałek" dostaje punkty za kpiny z sowieckiej biurokracji. Słusznie. Powinien dostać jeszcze punkty za kpiny z każdej biurokracji, z pseudo-naukowców i pseudo-teorii, ze słabej literatury s-f, z życia towarzyskiego, itd.
Z drugiej strony przewodnią myśl książki wyciągnięto żywcem z marksizmu (tyle, że wczesnego raczej). W marksistowskich terminach: człowiek realizuje swoją istotę gatunkową poprzez pracę niewyalienowaną. Mam nadzieję, że za to nie będzie punktów ujemnych, marksizm ostatnio nie sprzedaje się dobrze.

Spodziewałbym się zresztą, że podróż wehikułem czasoprzestrzeni będzie fragmentem, który spodoba się szczególnie komuś, kto jak Ty, na literaturze zęby zjadł (mleczne już na pewno).

No ale to wszystko mało ważne w porównaniu z poczuciem humoru braci Strugackich. Przy pierwszej lekturze spadłem z krzesła i skończyłem czytać na podłodze. No, prawie. Każdy oczywiście ma nieco inne poczucie humoru, czasami nawet całkiem inne, a tłumaczenie żartów to wyszukana tortura. Dlatego przytoczę z mojego zbiorku z cytatami:
motto jednego z rozdziałów
"- A pan, czy wierzy w duchy? - spytał prelegenta jeden ze słuchaczy.
- Oczywiście, że nie - odparł prelegent,
po czym z wolna rozpłynął się w powietrzu.

Historia autentyczna"

napis na teczce
“Ściśle tajne. Spalić przed odczytaniem".

"mokre włosy oblepiały niskie czoło, na którym płonął czyn­ny wulkaniczny pryszcz"

Rozrósł mi się ten post okropnie, już wiem, co pisarze mają na myśli mówiąc, że im sie książka wymyka spod kontroli:)

No i nie umieściłem konkluzji. Być może rzecz w odmiennym poczuciu humoru, a nie w tym, że przeczytałaś książkę za wcześnie, za późno, czy w sam raz.

Hmmm, pozwolę się wtrącić, czasem jest też tak, że książka musi trafić "w odpowiedni moment" - nie wiem do końca na czym to polega.

Nie bez znaczenia ma też kolejność. Tak już jakoś jest, że szczególnie ciepło podchodzimy do książek, które czytaliśmy najpierw.

Tu pojawia się pewien paradoks, bo wtórna może nam się wydać książka, która eksploatowała dany pomysł jako pierwsza, lub przynajmniej wcześniej. A czasem, nawet jeśli sobie sprawdzimy daty wydania i tak ta książka, którą poznaliśmy wcześniej wyda nam się znacznie lepsza (czasem może być to też prawda, bo niektóre pomysły zyskiwały coraz ciekawsze wykonania w miarę rozwoju np. fantastyki).

"Poniedziałek zaczyna.." to jedna z moich ulubionych pozycji s-f, czytałem ją jak miałem 10, 20, 30 lat, teraz dobiegam 50-tki i nadal chętnie do niej wracam.