Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 25 kwietnia 2024

Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
Detektywi z Domu pod Dębem
Tomasz Duszyński
Kuchnia książek
Kim Jee Hye
Los pokonanych
Kel Kade
Opowieść o dwóch morderstwach
Heather Redmond
Przepraszam, tu był trup
Marta Matyszczak
Zbrodnia przed północą
Małgorzata Rogala

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

Graal pod starym futrem

Michał Studniarek

1 2 3 »

Wiele osób, które zetknęły się choćby pobieżnie z twórczością Gaimana, zadaje sobie pytanie: skąd bierze on tyle pomysłów? Sam autor odpowiada krótko: „z głowy. Wymyślam je”. Najczęściej stanowią one odpowiedź na pytanie „Co by się stało, gdyby…”, gdzie pierwsza odpowiedź pociąga za sobą kolejne. Oczywiście, nie jest to jedyne źródło inspiracji: należy do nich zaliczyć również takie czynniki, jak nuda czy desperacja związana z bliskim terminem oddania tekstu do druku. Jeśli przejrzy się odautorskie komentarze zawarte w „Dymie i lustrach”, widać, że początkiem opowieści może być właściwie wszystko: fragment wywiadu, piosenka, wspomnienia z dzieciństwa, przypadkowo połączone audycje radiowe czy rzeźba. Gaiman nie inspiruje się jednak, jak niektórzy sądzą, snami: są one zbyt nielogiczne, aby dawały się wykorzystać w twórczości. Inne, bardziej żartobliwe wyjaśnienie, można poznać z opublikowanego w sieci czteroplanszowego komiksu „An Honest Answer”. Zdaniem Gaimana znacznie ważniejszy od pomysłu jest sposób jego realizacji i stworzenie wiarygodnych postaci, a potem zapisanie całości, słowo po słowie, w taki sposób, aby była interesująca i nowatorska.

Michał Studniarek

Graal pod starym futrem

Neil Gaiman

„Pani Whitaker znalazła świętego Graala; leżał pod starym futrem” – to chyba najlepsza charakterystyka twórczości Neila Gaimana. O nim samym i jego twórczości, przede wszystkim jako kultowego scenarzysty komiksów, pisano już na łamach Esensji kilkukrotnie. Ten artykuł chciałbym poświęcić sylwetce Gaimana-pisarza. Choć możemy już cieszyć się większością napisanych przez niego powieści, nie opublikowano jeszcze wszystkich jego opowiadań i wierszy. Dlatego postanowiłem skupić się przede wszystkim na tych tekstach, do których łatwo czytelnikowi Esensji sięgnąć.

Neil Gaiman urodził się w 1960 r. w Anglii, w Porchester (hrabstwo Hampshire). Dorastał w solidnej, mieszczańskiej rodzinie: jego ojciec prowadził własną firmę, a matka była farmaceutką. Jak większość pisarzy fantastyki, od dziecka był zapalonym miłośnikiem książek: czytał wszystko, co mu tylko wpadło w ręce. Fascynowała go SF i z początku sądził, że jeśli zostanie pisarzem, to właśnie SF; później odkrył także fantasy. Jego ulubionymi autorami byli klasycy: Tolkien, Lewis, Moorcock, Zelazny. Pewnego dnia przyjaciel ojca pożyczył mu duże pudło z komiksami, które okazało się dla niego pudłem z marzeniami. Było to wydarzenie przełomowe – mały Neil został skutecznie zarażony bakcylem komiksu. Od tego momentu jego przyszła kariera potoczy się dwoma torami. Pierwszym będzie pisanie scenariuszy komiksów, a okazjonalnie również ich rysowanie (stworzony jako eksperyment w dwadzieścia cztery godziny, niedokończony album „Being an account of Life and Death of Emperor Heliogabalus”). Drugim będą pisane przez niego opowiadania, wiersze i powieści. Jak pokaże przyszłość, na tym się jednak nie skończy.

Po ukończeniu szkół (Ardingly College i Whitgift School) Gaiman zaczął pracować w Londynie jako dziennikarz-wolny strzelec, pisując artykuły i robiąc wywiady dla rozmaitych czasopism, jak „Time Out”, „The Sunday Times”, „Punch”, „The Observer Colour Supplement”. Jak mówi, był to dla niego doskonały czas, gdy miał okazję dowiedzieć się, jak funkcjonuje świat, a także nauczyć się zwięzłości i zasad dialogu. Miał to szczęście, że kiedy zdecydował się na robienie kariery w prasie, w Anglii istniało wiele magazynów, które chętnie kupowały materiały od wolnych strzelców; przypadkiem decyzja Gaimana o zerwaniu z zawodem zbiegła się końcem tego okresu.

Przełomowy okazał się rok 1984, w którym ukazały się trzy jego debiuty: dziennikarski (zrobiony dla brytyjskiej edycji „Penthouse’a” wywiad z Robertem Silverbergiem), książkowy (biografia zespołu Duran Duran „The First Four Years Of The Fab Five”) oraz literacki (opowiadanie „Featherquest” opublikowane na łamach „Imagine”). W tym samym roku pojawiły się również cztery inne teksty, z których jeden, „Załatwimy ich panu hurtowo”, można przeczytać w „Dymie i lustrach”. Rok potem wraz z Kimem Newmanem („Anno Dracula”, „Krwawy baron”) zredagował antologię „Ghastly Beyond Belief” – zbiór literackich wpadek i niezamierzonych efektów komicznych, których w dziejach brytyjskich magazynów z gatunku „dreszczyk za pensa” zebrało się niemało. Wkrótce potem Gaiman przedzierzgnął się w przewodnika po świecie „trylogii w pięciu tomach” Douglasa Adamsa, pisząc „Don’t Panic: The Official Hitchhiker’s Guide to the Galaxy Companion”. Z tego okresu pochodzi również opublikowane w siedemnastym numerze fanzinu „Dagon” opowiadanie „I CTHULHU: or What’s A Tentacle-Faced Thing Like Me Doing In A Sunken City Like This (Latitude 47°9′S, Longitude 126°43′W)?” Zainteresowani mogą przeczytać je na stronie pisarza. W roku 1990 napisał wraz z Terrym Prachettem powieść „Dobry omen”, która zyskała sobie ogromną popularność. W wywiadach przyznawał, że choć pomysł i początek książki są jego autorstwa, to na konto Prachetta przypada większość tekstu, przede wszystkim dlatego, iż, jak twierdzi Gaiman, nie dało się go oderwać od pisania. Widać to zresztą dość wyraźnie w stylu narracji i sposobach rozgrywania niektórych wątków fabularnych. O adaptacji filmowej „Dobrego omenu” (jak zresztą właściwie wszystkich powieści Gaimana i kilku jego komiksów) mówi się od dawna, najczęściej w połączeniu z nazwiskiem Terry’ego Gilliama. Obecnie jednak cała sprawa jakby przycichła.

Pierwszy zbiór opowiadań i wierszy Gaimana to „Angels&Visitations: A Miscellany” (1993). Wydano go jako niewielką pozycję w twardej oprawie dla uczczenia dziesięciolecia pisarskiej kariery Gaimana, lecz osiągnął tak zawrotną popularność, że doczekał się pięciu dodruków: obecnie jego cena na internetowej aukcji eBay sięga setek dolarów. Wiele z zawartych w nim opowiadań (jak np. nominowany do World Fantasy Award „Trollowy Most”) zostało później umieszczone w „Dymie i lustrach” (1998), gdzie dodano również teksty, jakie Gaiman napisał do rozmaitych antologii i dla prasy. Warto dodać, że w brytyjskim wydaniu tego zbioru jest o pięć opowiadań więcej, niż w amerykańskim. Przez następne dwa lata pisywał przede wszystkim opowiadania i scenariusze komiksowe (w tym „Mr. Puncha”), a także stworzył scenariusz do serialu BBC „Nigdziebądź”, który potem, po dokonaniu niezbędnych zmian, stanie się książką o tym samym tytule (1996).

Wspomniawszy o „Mr. Punchu”, warto zatrzymać się na chwilę przy komiksowej twórczości Gaimana. Otóż wywołał on swego czasu niezłe zamieszanie, kiedy dziewiętnastemu odcinkowi „Sandmana” pt. „Midsummer’s Night Dream” przyznano w 1991 r. World Fantasy Award w kategorii „najlepsze opowiadanie”. Jak później zapowiedzieli organizatorzy, było to pierwsza i jedyna taka decyzja w historii nagrody. Po zamknięciu cyklu Gaiman powrócił do niego w 1999 r., pisząc „The Dream Hunters”, powieść graficzną z ilustracjami Yoshitaki Amano, nagrodzoną w 2000 r. Bram Stoker Award i nominowaną do Hugo. Cykl o Sandmanie okazał się zresztą na tyle interesujący, iż zaowocował antologią opowiadań „The Sandman: Book of Dreams” (1996). Redaktorem był sam Gaiman oraz Edward E. Kramer, zaś opowiadania napisali tak znani autorzy, jak Gene Wolfe, Barbara Hambly czy Tad Williams. Pojawiły się również książki przeznaczone dla miłośników cyklu, porządkujące uniwersum Sandmana i wyjaśniające wszystkie zawarte w nim tropy: „The Sandman Companion” (1999), „The Quotable Sandman” (2001).

„Graphic novels”, czyli powieści graficzne, o których nadmieniłem wyżej, sprawiają krytykom nielichy problem z zaszeregowaniem. Definicja podana przytoczona przez Andrzeja Sapkowskiego we wstępie do „Nigdziebądź” nie wyjaśnia za wiele. Ma to być „self-contained narrative in comic-book form, czyli w wolnym tłumaczeniu: samoistna narracja w postaci komiksu. Definicja iście bardziej skomplikowana niż rzecz sama. Mówmy zatem to »powieść graficzna« i umówmy się, że wszyscy wiemy, o co chodzi.” Bliższa jest mi definicja zamieszczona w artykule Tomasza Sidorkiewicza, w myśl której termin ten jest używany w przemyśle komiksowym na określenie długich, złożonych historii opowiedzianych w postaci komiksu, jak „Szninkiel”. Sam Gaiman opowiada anegdotę, według której termin „powieści graficzne” ukuł ad hoc jakiś uprzedzony do komiksu krytyk, z którym spotkał się na przyjęciu. Usłyszawszy, że Gaiman jest autorem scenariusza do „Sandmana”, miał on wykrzyknąć: „Przecież ty nie piszesz komiksów, tylko powieści graficzne!” Miał to być komplement, ale zainteresowany poczuł się tak, jakby z prostytutki awansowano go na damę do towarzystwa. Choć wiele należących do tej grupy utworów Gaimana otrzymało nagrody Eisnera, zatem z dziedziny komiksu, to niejednokrotnie w Sieci można natknąć się na teksty, w których są zakwalifikowane do literatury. Bywa i odwrotnie: wydaną we współpracy z Davem McKeanem w 1997 r. powieść „The Day I Swapped My Dad For Two Goldfish” (nota bene ostatnio doczekała się ona w Dublinie swojej scenicznej adaptacji), wymienia się również jako powieść graficzną. Podobne problemy z klasyfikacją pojawiają się w przypadku wspomnianego „Mr Puncha” czy pochodzących z roku 1987 „Violent Cases”.

Po „The Day…” oraz „Dymie i lustrach” pojawiły się wydana tylko w USA powieść „Day of the Dead” (1998) oraz „Gwiezdny pył”. Po raz pierwszy został on wydany przez DC w 1997 roku jako niezwykle bogato ilustrowana mikropowieść (określenie samego Gaimana) z rysunkami Charlesa Vessa; dwa lata później ukazał się jako „zwykła” powieść, bez ilustracji, aby potem znowu ujrzeć światło dzienne jako ilustrowany paperback formatu A3.

W roku 2000 wychodzą „Amerykańscy bogowie”, najbardziej chyba znana książka Gaimana. Opowieść ta wywoła u czytelnika skojarzenia z „Sandmanem” i jego wędrówkami pośród ludzi i bogów. Kiedy Gaiman zasiadał do jej pisania, spodziewał się, że będzie to krótka historia o objętości zbliżonej do „Nigdziebądź”; poprosił nawet rodzinę, aby nie obcinali mu włosów, póki jej nie skończy. Kiedy tekst zbliżał się wreszcie ku końcowi, ludzie wytykali go na ulicy palcami.

Cała historia zaczyna się prosto: oto pewien mężczyzna zwany Cieniem liczy dni, które pozostały mu do wyjścia z więzienia. Postanawia już nigdy nie znaleźć się za kratami, na zewnątrz czeka na niego ukochana żona i praca w siłowni prowadzonej przez starego przyjaciela – jednym słowem sielanka. Tymczasem jednak żona i przyjaciel giną w wypadku samochodowym, a Cień otrzymuje propozycję pracy od tajemniczego pana Wednesdaya, który nie chce przyjąć negatywnej odpowiedzi…

1 2 3 »

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Okładka <i>Amazing Stories Quarterly</i> z wiosny 1929 r. to portret jednego z Małogłowych.<br/>© wikipedia

Stare wspaniałe światy: Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
Andreas „Zoltar” Boegner

11 IV 2024

Czy „Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya, powieść, której tytuł wykorzystałem dla stworzenia nazwy niniejszego cyklu, oraz ikoniczna „1984” George’a Orwella bazują po części na pomysłach z „After 12.000 Years”, jednej z pierwszych amerykańskich antyutopii?

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (24)
Andreas „Zoltar” Boegner

7 IV 2024

Kontynuując omawianie książek SF roku 2021, przedstawiam tym razem thriller wyróżniony najważniejszą nagrodą niemieckojęzycznego fandomu. Dla kontrastu przeciwstawiam mu wydawnictwo jednego z mniej doświadczonych autorów, którego pierwsza powieść pojawiła się na rynku przed zaledwie dwu laty.

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (23)
Andreas „Zoltar” Boegner

14 III 2024

Science fiction bliskiego zasięgu to popularna odmiana gatunku, łącząca zazwyczaj fantastykę z elementami powieści sensacyjnej lub kryminalnej. W poniższych przykładach chodzi o walkę ze skutkami zmian klimatycznych oraz o demontaż demokracji poprzez manipulacje opinią publiczną – w Niemczech to ostatnio gorąco dyskutowane tematy.

więcej »