Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 29 maja 2023

Harry Potter? Narnia? Mozart!
Szafka z zegarem w szkolnej bibliotece okazuje się przejściem do świata fantazji. Brzmi jak początek streszczenia powieści dla młodzieży młodszej? Trochę tak, bo „Czarodziejski flet” Floriana Sigla to niejako próba pożenienia opery Mozarta z motywami typowo szkolnymi: wredny szpaner, sympatyczny fajtłapa, atrakcyjna koleżanka, budzący strach dyrektor. A po drugiej stronie – przygody, ratowanie świata i… królewna. Kogo wybierze bohater?
Puchatek: Żenada i wstyd
Jak wielokrotnie pouczają starsi – co nagle, to po diable. „Puchatek: Krew i miód” potwierdza to w całej rozciągłości.
Wporzo
„Niepodległość. Terra Alta II” to powieść kryminalna, ale przy okazji jest zaangażowanym głosem w dyskursie o tożsamości Katalonii.
Kulawe konie: Sez. 1. odc. 1. Witajcie w czyśćcu (a może nawet w piekle)
Nie ulega wątpliwości, że twórcy „Kulawych koni” znakomicie potrafią operować kontrastami i igrać z przyzwyczajeniami widzów. I tak na początku pierwszego odcinka wprawdzie obserwujemy dynamiczną akcje przeprowadzoną przez agentów służb specjalnych, ale szybko wydarzenia toczą się w zgoła odmiennym tempie, Co istotne, mimo to napięcie wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie.
Niejednoznaczny kot
Jeżeli w ruinach kurortu znajdziesz nietknięte drzwi, a obok nich tajemniczą figurkę, na wszelki wypadek jej nie dotykaj, a już na pewno nie podnoś! Tytułowa bohaterka filmu „Suzume” przez swoją lekkomyślność zostaje wciągnięta w niesamowitą przygodę, w trakcie której będzie musiała uratować swój kraj oraz zakocha się w… żółtym krzesełku.
Upadek Rycerza: Część 5. Rycerz odnowiony
Tego już w czasach TM-Semic nie poznaliśmy. Batman pokonał Azraela, a sam Azrael najwyraźniej poszedł po rozum do głowy, Robin powrócił do jaskini, Nightwing pojawił się ni stąd ni zowąd i tylko rozczarowanego i obrażonego Alfreda nadal brakuje. Bruce Wayne wrócił do roli człowieka-nietoperza, prawda? No niestety, sprawa jest trochę bardziej skomplikowana.
Bywało lepiej
„Jesteśmy snem” to zbiór trzech krótkich powieści Ursuli K. LeGuin. Zbiór dość nierówny, bo zawarte w nim historie są leciwe i mało zajmujące, szczególnie dla współczesnego czytelnika.

Książki

Magazyn CCXXVI

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe

Świt Atlantydy
Evan Currie
Bardzo spokojna okolica
John Bloom, Jim Atkinson
Duchy z Błękitnej Zatoczki
J. Fenosa
Kamienica
Agnieszka Panasiuk
Sekretne życie pobożnych kobiet
Deesha Philyaw
Sigalin
Andrzej Skalimowski
Szczęście
Magdalena Miecznicka

więcej »

Zapowiedzi

książkowe (wybrane)

Spotkanie z Ramą
Arthur C. Clarke
Abakanowicz
Paweł Kowal
Braciszek
Clara Dupont-Monod
Diakon kontra King Kong
James McBride
Jak uciec Houdiniemu
Kerri Maniscalco
Rodzina Borgiów
Mario Puzo
Wojna w blasku dnia. Księga 1
Peter V. Brett
Zimne bagno
Liza Marklund

więcej »

Juliusz Domański
‹Wykłady o humanizmie›

WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Wykłady o humanizmie
Data wydania	maj 2020
Autor	Juliusz Domański
Wydawca	Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego
Seria	Biblioteka kwartalnika Kronos
ISBN	978-83-65787-40-8
Format	862s. 150×240mm; oprawa twarda
Cena	90,—
Gatunek	non‑fiction, podręcznik / popularnonaukowa
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Wyimki z filozofii: O humanizmie Juliusza Domańskiego

Mieszko B. Wandowicz

Gdyby w najlepszym z możliwych światów nie był utkwiony ten zadziwiający paradoks, że ma on — ów świat — bardzo duże wady, wówczas Juliusz Domański cieszyłby się sławą nie tylko wśród filozofów i filologów. Na razie jednak się nie cieszy — a szkoda, bo czytanie jego prac zwykło przynosić wielkie korzyści. To przy tym dobry moment, żeby zacząć: właśnie ukazały się jego „Wykłady o humanizmie”.

Mieszko B. Wandowicz

Wyimki z filozofii: O humanizmie Juliusza Domańskiego

Juliusz Domański
‹Wykłady o humanizmie›

WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Wykłady o humanizmie
Data wydania	maj 2020
Autor	Juliusz Domański
Wydawca	Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego
Seria	Biblioteka kwartalnika Kronos
ISBN	978-83-65787-40-8
Format	862s. 150×240mm; oprawa twarda
Cena	90,—
Gatunek	non‑fiction, podręcznik / popularnonaukowa
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Chyba najbliższa mi w twórczości Juliusza Domańskiego jest mała książeczka pod tytułem „Tekst jako uobecnienie”, opowiadająca z grubsza o tym, że dzięki dziełu jego autor przedłuża swoje bycie, a to nie tylko w tym najbłahszym sensie, że ktoś o nim pamięta, lecz także w głębszym: zmienia się sposób jego istnienia. (Tu miejsce na dygresję: bodaj najwspanialsze rozważania o tym, czy za sprawą nakreślonych słów ich nadawca istnieje bardziej, czy też mniej, i o jakie istnienie chodzi, można znaleźć w krótkim wyimku z Platońskiego dialogu „Fajdros”; ale o nim postaram się napisać innym razem). Zdaje się jednak, że nie ma owo dziełko największego znaczenia w świetle pozostałych, wszak licznych, osiągnięć Domańskiego. Filolog klasyczny i historyk filozofii, znawca myśli starożytnej i średniowiecznej, zajmował się między innymi tym, czym są umiłowanie mądrości oraz to, co mu bliskie; próbował odpowiedzieć na to pytanie w „Metamorfozach pojęcia filozofii” czy w książce o „scholastycznym” i „humanistycznym” filozofii ujęciu. Szczególnie upodobał sobie twórczość Erazma z Rotterdamu — postaci na tyle, nawet skoro zazwyczaj powierzchownie, znanej, że pozwalającej jakoś sobie wyobrazić podejście bliskie autorowi „Wykładów o humanizmie”.

To wyobrażenie jest kluczowe. Pojęcie filozofii jest przecież teraz czytane bardzo rozmaicie; pewnie także stąd, że im wyraz starszy, tym bardziej zwykło się odchodzić od jego etymologii. Podobnie jest zresztą z pojęciami humanizmu i tego, co humanistyczne: wszak nieraz zwie się dzisiaj humanistami tych, których wyróżnia nade wszystko brak skłonności matematycznych, chociaż, jak się zdaje, powinny pozostawać one dla humanistyki jednym z filarów. Tutaj jednak chciałbym skupić się na czymś innym: czy filozofia to lepsze lub gorsze rzemiosło akademickie, czy raczej sposób życia, który — owszem — można i warto urzeczywistniać na uniwersytetach, nie poświęcając ścisłości ni rzetelności? Czy chodzi wyłącznie o wykonywanie zadań, czy o nieustanną pracę nad sobą przy pomocy rozumu? Współcześnie najbardziej znanymi hołdownikami drugiego z tych spojrzeń byli Francuz Pierre Hadot, autor książki pt. „Ćwiczenia duchowe i filozofia starożytna” (wcześniejszy i chyba popularniejszy polski tytuł to „Filozofia jako ćwiczenie duchowe”), oraz Niemiec Karl Albert (krótki esej pt. „O Platońskim pojęciu filozofii” i opasłe tomisko zatytułowane „Studia o historii filozofii”). Juliusz Domański — do jego przywołanych już „Metamorfoz” Hadot napisał wstęp — również urodzony w latach dwudziestych, ale wciąż żywy w najbardziej zauważalnym z sensów, jawi się jako postać nie mniej ważna.

„Wykłady o humanizmie”, chociaż wydane w 2020 roku, powstały przed laty. Nazwa nie myli: to zredagowany cykl wykładów. Wygłoszony, co istotne, dla studentów filologii klasycznej, a więc zwracający uwagę na słownictwo czy translatorskie szczegóły. Ta okoliczność nie powinna jednak zniechęcać tych, których zachęcił sam tytuł, a brak im odpowiedniego warsztatu. Owszem, dużo tu odniesień do greki i łaciny, niekiedy zbaczających w stronę indoeuropejskich rdzeni wyrazowych, a niekiedy pozwalających Domańskiemu na pełną szacunku niezgodę z polskim tłumaczem antycznego tekstu, ale rzecz — wygłaszana niegdyś na żywo — napisana została językiem tyleż tradycyjnie starannym, ile przystępnym wtedy, kiedy to tylko wobec treści możliwe. Jeśli zaś zechcieć się przyjrzeć cytatom czy to z Platona, Arystotelesa, Erazma, czy to z mniej znanych Alkuina bądź Szymona z Cascii, wówczas wystarczy spojrzeć do stupięćdziesięciostronicowego aneksu, składającego się z długich przytoczeń oraz ich tłumaczeń.

Humanizm przedstawiony przez Domańskiego nie równa się filozofii, a przynajmniej nie każdej. Daleki jest od tej, którą autor (wypada zaznaczyć: w niemałym uproszczeniu) widzi jako „scholastyczną” — tej więc, której sednem jest poznanie. Wszak, jak pisał w XV wieku przytoczony pod koniec tomu Jakub z Gostynina, „człowiek mający wiedzę rzeczy boskich i ludzkich, a nie żyjący godziwie, nie zasługuje na miano filozofa”, a dokładniej — wolno dopowiedzieć — filozofa-humanisty. Co prawda przy tym, zgodnie z filozoficzną powinnością, traktuje humanista logikę z należną atencją, ale w odróżnieniu od filozofów nie degraduje uczuć. A co za tym idzie, nie skreśla też ludzkiej twórczości — także tej, jak poezja, skarconej na kartach Platońskiego „Państwa”. (Dlatego Platona, choć skupionego tak naprawdę na etyce, do humanistów Domański nie zalicza. Poniekąd jednak przyznaje odmienną możliwość, to zaś przez rzetelne powołanie się na innego wybitnego badacza starożytności, Wernera Jaegera — i to po jego stronie emocje nakazują mi w tym przypadku stanąć).

Warto — być może przede wszystkim — spojrzeć w „Wykładach” na humanistów odrodzeniowych: tych, z którymi zazwyczaj kojarzone jest to pojęcie, o ile nie dotyczy ludzi współczesnych. Główne role odgrywają tu Erazm i Petrarka, ale jest i wielu innych: Leonardo Bruni, Giovanni Pico della Mirandola (a także jego bratanek, Gianfrancesco Pico della Mirandola) czy „nawrócony scholastyk” Gert Groot. Niepodobna, to zresztą nie miałoby sensu, wspominać tu o wszystkich; wystarczy napisać, że ilość odwołań, wiążących się w dodatku z ciekawymi informacjami pogłębionymi przez rozważania, jest imponująca.

Wrócę więc do ogólniejszego ujęcia renesansowych myślicieli. Łatwo podejrzewać ich o pewną niekonsekwencję. Z jednej strony pojawiały się skrajne niekiedy postulaty, by zupełnie odejść od teorii, ograniczając się do życia praktycznego, albo broniąca niewiedzy rozprawa Petrarki i głoszenie przezeń, że ważniejsze jest, by chcieć dobra, niż żeby znać prawdę, jakby to pierwsze bez niechby odrobiny drugiego było możliwe. Z drugiej — na nowo poznawano grekę, wybuchła większa bodaj niż u zapatrzonych w twórczość Arystotelesa scholastyków fascynacja starożytnością (jakkolwiek widzianą w renesansowy, również niepozbawiony mitów sposób), zaistniał rozwój sztuk i technik, związany z wyodrębnieniem ich od filozofii. W jakimś sensie powstała historia: na dawne epoki przestawano spoglądać jak na nieco wcześniejszą teraźniejszość, to zaś skłaniało do analizowania dziejów z dystansu. Zdaje się zatem, że owa niechęć do teorii nie była nawoływaniem do niewiedzy, ale raczej obroną przed wiedzy przereklamowaniem i jej oderwaniem od tego, co wokół, w myśl hasła Petrarki: „wiem nieco więcej, nie staję się jednak lepszy”.

Czy można stać się lepszym dzięki książce Juliusza Domańskiego? Jest gruba i pełna informacji, lecz przecież nie trzeba jej od razu czytać od początku do końca. Nie dotyczy wyłącznie filozofii — chyba że w bardzo szerokim, jakkolwiek szlachetnym, rozumieniu — ani też nie ukazuje ogólnego zarysu jej dziejów, skupiając się tylko na określonych nurtach, a nawet na konkretnych autorach z wybranych epok. Mimo tego pozostaję przeświadczony, że pozwalają te „Wykłady” nauczyć się więcej niż słynne trzy tomy próbującej objąć całą dyscyplinę „Historii filozofii”, która wyszła spod pióra Władysława Tatarkiewicza, albo niż kilkakroć większe encyklopedie tematyczne. Nauczyć się zarówno o umiłowaniu mądrości, jak i — co przecież ważniejsze — o mądrości jako takiej, choćby niejednego przedstawionego w rozdziałach bohatera jej poszukiwanie zwodziło na manowiec.

11 września 2020

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Rynsztokowo: Filozofia „no future”
Marcin Knyszyński

28 V 2023

Mamy rok 1984. We Francji Michel Platini zamienia się w żywą legendę, czego świadkami są młodzi, dwudziestoletni bohaterowie powieści, przesiadujący w edynburskich pubach i oglądający przy piwie mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Nie przypominają jeszcze ćpunów z „Trainspotting”, którzy nie chcieli wybierać niczego poza heroiną. Ale są na „dobrej” drodze.

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (12)
Andreas „Zoltar” Boegner

21 V 2023

Tym razem wybrałem dwa wydawnictwa, które traktują o diametralnie różnych fenomenach. Z jednej strony chodzi o historię ludzkości, sięgającą niewyobrażalne pół miliona lat w przyszłość. Natomiast druga książka traktuje o wydarzeniu, które znamy w międzyczasie z autopsji: chodzi o wybuch pandemii.

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (11)
Andreas „Zoltar” Boegner

9 V 2023

Ostatnio dużo mówi się o sztucznych inteligencjach, ich możliwościach i ograniczeniach oraz o charakterze zmian, jakie pojawienie się tego typu maszyn na świecie wywołać może lub musi. Dzisiaj przedstawię autora, który bardzo intensywnie zajął się tym tematem.

więcej »