Jak wspomniałam w dyskusji poświęconej opowiadaniom o pilocie Pirxie, zniechęciły mnie one do twórczości ich autora na długie lata. Z okazji esensyjnego cyklu artykułów zdecydowałam się jednak sięgnąć po najbardziej rozpoznawalne dzieło Lema, którym wpisał się w historię SF. Spróbuję przedstawić swoje odczucia, skojarzenia i opinie, choć już od samego początku miałam wątpliwości, czy zdołam powiedzieć na ten temat cokolwiek świeżego – w końcu nad „Solaris” od lat pochylali się zarówno polscy, jak i zagraniczni krytycy oraz czytelnicy. Już po krótkich poszukiwaniach w internecie dowiedziałam się, że zdaniem niektórych ocean symbolizuje: obcość, ludzki umysł, Boga, naturę, kobiecość, a nawet dosadniej – waginę. Powstawały interpretacje doszukujące się odniesień biblijnych, mitologicznych i politycznych. Znalazłam także informację, że Lem zaczął pisać „Solaris” bez specjalnego przekonania, a zasiadając do maszyny, sam nie wiedział jeszcze dokładnie, co Kelvin zastanie na planecie. Oto więc kolejna interpretacja – w głowie autora pojawił się pomysł na myślący ocean, a kiedy to się stało, natychmiast zrozumiał, że to jest świetna, nośna, oryginalna i barwna koncepcja, którą warto rozwinąć. Jeśli chodzi o mnie, takie wyjaśnienie uważam za bardziej prawdopodobne, niż każde z osobna spośród wyżej wzmiankowanych. Wielkim atutem książki jest to, że kluczowa jej idea została rozegrana na dwóch poziomach – wewnętrznym względem świata przedstawionego i zewnętrznym. Bohaterowie książki chcieliby zrozumieć ocean, ale „potykają się o samych siebie”, zamiast obcego spotykają jedynie materializacje własnych lęków i pragnień. Czytelnicy chcieliby przeniknąć książkę, ale znajdują w oceanie to, co sami wnieśli. Moja uwaga na temat pomysłu kiełkującego w wyobraźni i wrażenia, że „to jest to”, przecież także została oparta o własne, nieduże ale dla mnie istotne, doświadczenia z pisaniem. Sądzę, że o sukcesie „Solaris” zadecydowała świeżość koncepcji, wieloznaczność, ale też wplecenie w nią wątku relacji Krisa i Harey. Miłość i śmierć to w końcu jedne z głównych tematów literackich, niezależnie od kultury i epoki – warto zauważyć, że właśnie te „ludzkie” wątki zostały wyeksponowane w ekranizacjach, co nie podobało się autorowi. A skoro już o adaptacjach mowa, dowiedziałam się, że w inspirowanym „Solaris” spektaklu teatralnym (powstawały nawet takie opery, co, przyznam szczerze, trudno mi sobie wyobrazić) Kelvin jest kobietą. Ciekawe jest jedno z uzasadnień twórców – że w sytuacji, w której dziełem oceanu była Harey, nasuwa się skojarzenie, że rzecz jest o niezrozumieniu pomiędzy płciami, przez co traci się szerszy kontekst interpretacyjny.