Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 25 kwietnia 2024
w Esensji w Esensjopedii

Konstanty Ildefons Gałczyński
‹Portret muzy›

WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułPortret muzy
Data wydania25 listopada 2014
Autor
Wydawca Prószyński i S-ka
SeriaKonstanty Ildefons Gałczyński – dzieła zebrane, Konstanty Ildefons Gałczyński – wiersze zebrane
ISBN978-83-7961-041-9
Format976s. 147×208mm; oprawa twarda
Cena59,90
Gatunekpoezja
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup

Ukręcając łeb kanarkowi
[Konstanty Ildefons Gałczyński „Portret muzy” - recenzja]

Esensja.pl
Esensja.pl
„Portret muzy” – drugi tom wierszy zebranych Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego – jest o wiele grubszy od tomu pierwszego, ale zawiera poezję nieco innego rodzaju od tej tworzonej przez autora w latach 20. i 30. Gałczyński nie mógł uniknąć wszechobecnego w polskiej kulturze stalinizmu i, jeśli chciał nadal publikować, musiał pisać tak, jak chcieli tego komuniści.

Miłosz Cybowski

Ukręcając łeb kanarkowi
[Konstanty Ildefons Gałczyński „Portret muzy” - recenzja]

„Portret muzy” – drugi tom wierszy zebranych Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego – jest o wiele grubszy od tomu pierwszego, ale zawiera poezję nieco innego rodzaju od tej tworzonej przez autora w latach 20. i 30. Gałczyński nie mógł uniknąć wszechobecnego w polskiej kulturze stalinizmu i, jeśli chciał nadal publikować, musiał pisać tak, jak chcieli tego komuniści.

Konstanty Ildefons Gałczyński
‹Portret muzy›

WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułPortret muzy
Data wydania25 listopada 2014
Autor
Wydawca Prószyński i S-ka
SeriaKonstanty Ildefons Gałczyński – dzieła zebrane, Konstanty Ildefons Gałczyński – wiersze zebrane
ISBN978-83-7961-041-9
Format976s. 147×208mm; oprawa twarda
Cena59,90
Gatunekpoezja
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
Na drugi tom składają się wiersze napisane od powrotu Gałczyńskiego do Polski w roku 1946 aż do jego śmierci w 1953 r. Pewnego rodzaju cezurę stanowi tutaj rok 1950, po którym nowa władza coraz bardziej zaczęła sięgać swoimi mackami po kontrolę nad literaturą. Po obu stronach tej umownej „granicy” znajdziemy jednak – z jednej strony – poezję wychwalającą nowy ustrój i „walkę o pokój” oraz – z drugiej strony – swobodne, frywolne i liryczne wiersze, tak charakterystyczne dla twórczości „niebezpiecznego poety”.
W 1946 powstały „Liryka, liryka, tkliwa dynamika”, „Dlaczego ogórek nie śpiewa” czy „List fiołkiem”. W tym ostatnim (adresowanym do redaktora „Przekroju”) poeta zwracał uwagę, że
Poezja to jest złoty szerszeń,
co kąsa, wiec się pisze wiersze –
cóż, człowiek pisze tak, jak może,
Obywatelu Redaktorze.
I, zgodnie ze swoją obserwacją, Gałczyński te wiersze pisał, w „Rach-ciach i twardo” podając szereg rozwiązań, „by wyjść z tak zwanego impasu” („pobić żonę, grać „Ramonę”, czytać „Braci Karamazow”), ale też, w „Słowianach”, jednym z pierwszych upolitycznionych tekstów po powrocie do kraju, przeciwstawiając wschód zachodowi i „wieczną” Warszawę Londynowi.
Kraków, w którym poeta zamieszkał po powrocie do kraju, pozostawił niezatarty ślad w jego twórczości. Księżyc, Sukiennice, Kościół Mariacki, wąskie uliczki i kamienice – oto elementy tak doskonale znane z najbardziej chyba krakowskiego z jego powojennych wierszy, jakim jest „Zaczarowana dorożka”. Nie do końca nawet wiadomo, co jest w tym wyśnionym Krakowie prawdziwe, a co – wyimaginowane. Realizm magiczny przeradza się natomiast w całkowity surrealizm (podobny do co bardziej absurdalnych pomysłów Gałczyńskiego z wierszy pisanych w latach 30.) w „Kolczykach Izoldy”1):
Był pewien pan z Krakowa,
który niedźwiedzie hodował
i zawsze po obiedzie
tańczył z jednym niedźwiedziem,
a właściwie to była krowa.
W tym samym tonie utrzymany został, dedykowany żonie poety, „Wjazd na wielorybie”.
Autor nie porzucił swojego ironicznego tonu, choć dbał o to, żeby – w przeciwieństwie do wierszy sprzed wojny – przepełnione cynizmem ataki i kpiące strofy nie były wymierzone we władzę. „Pomnik studenta”, „Śmierć inteligenta”, przezabawna „Wielkanoc gastropaty”, „Tragiczny konduktor” czy „Piosenki z historii świata” są najlepszym dowodem na to, że przez lata Gałczyński nie stracił swojej formy.
Ironia, realizm magiczny, romantyzm i surrealizm to jednak nie jedyne odcienie twórczości Gałczyńskiego, który potrafił jeszcze pod koniec lat 40. całkiem zgrabnie łączyć swoją poezję z oczekiwaniami komunistycznej propagandy („Nie ma czasu na miłość”), choć zdarzały się bardziej dobitnie pisane teksty („Spotkanie w Szczecinie”, „W sprawie lewicowych drobnomieszczan” czy „Pieśń dziękczynna”). I tych, niestety, z czasem zaczęło przybywać, zaś sam poeta w jednym z nich pisał o „śpiewaniu w deszcz i w pogodę Polskę Ludową”. W innym miejscu („Przed mauzoleum Lenina”) składał przysięgę:
Już nigdy nie będę słaby,
pióro w promień przemienię i niech się promieni.
Stąd już tylko krótka droga do „Pieśni o Stalinie” (pamiętajcie: „Stalin pokój niesie światu”), „Wolnej Warszawy”, „Człowieka z transparentem” czy innych, równie mało wartościowych wierszy, przez które trzeba się przedzierać w poszukiwaniu tych nielicznych, które mogą zasługiwać jeszcze na czytelniczą uwagę. Znajdziemy w nich oczywiście piękną „Rozmowę liryczną” i niepasującą do 1950 r. „Niobe”.
• • •
W celu lepszego zrozumienia poezji Gałczyńskiego po roku 1950 trzeba sięgnąć do wydarzeń, które rozegrały się na V Walnym Zjeździe ZLP w Warszawie w czerwcu tego roku, kiedy do Adam Ważyk wygłosił referat przeciw poezji autora „Zaczarowanej dorożki”, konkludując, iż
Słuszniej by było, gdyby Gałczyński ukręcił łeb temu rozwydrzonemu kanarkowi, który zagnieździł się w jego wierszach. Oczyszczenie poezji ze smaczków i pięknostek burżuazyjnej poetyki z czasów imperializmu, ze skłonności formalistycznych i tradycji zepsutego baroku staje się pilnym zadaniem poetów i krytyków literackich. Nie można tego dokonać bez podniesienia świadomości ideowo politycznej. W pracy literackiej dojrzałość ideowo-polityczna jeśli nie decyduje o wszystkim, to jednak decyduje o rzeczy zasadniczej, o przydatności społecznej utworu. Tylko poezja jasnych klarownych idei może dotrzeć do ludu i uczestniczyć w jego pracy.
Gałczyński na taką krytykę miał odpowiedzieć „Cóż, kanarkowi łeb można ukręcić, ale wtedy wszyscy zobaczą klatkę. Co zrobić z klatką, koledzy?…” Ostatecznie jednak wyjścia nie miał i złożył odpowiednią samokrytykę, dostosowując jednocześnie swoje wiersze do ogólnie przyjętego, socrealistycznego „kanonu”. Ale w pracach na rzecz budowania socrealizmu nie był on osamotniony, bo obok Gałczyńskiego nad budową nowej polskiej kultury trudziły się takie tuzy jak Czesław Miłosz, Wisława Szymborska czy Julian Tuwim. Znamienne jest (co podkreśla zresztą we wstępie Jerzy Stefan Ossowski), że żadnemu z tych twórców nie wypomina się tego socrealistycznego epizodu równie często i równie dotkliwie co Gałczyńskiemu właśnie. Bo choć poeta zmarł już po śmierci Stalina, nie miał wystarczająco dużo czasu, by „odpracować” swój socrealistyczny epizod (w przeciwieństwie chociażby do obojga noblistów).
Nie oznacza to jednak, że po 1950 Gałczyński pisał same propagandowe teksty o robotnikach, chłopach i ludzie pracującym, wychwalając wojnę o pokój i potępiając kapitalistów. To również zabawny „Poeta i pomarańcze”, pisany w Leśniczówce Pranie „Chmiel na rogach jelenich”, „To przecież nie da się…”, czy wreszcie piękne „Pieśni” czy ostatnie, tworzone również na Mazurach, liryki.
Powojenne lata nie były dla twórczości Gałczyńskie ani łatwe, ani przyjemne. Zniknęła swoboda, na jaką mógł sobie pozwalać w II RP, zniknęły niezależne gazety, do których mógł pisywać tak, jak tego chciał. Kiedy to państwo stało się głównym „pracodawcą” szeregów literackich twórców, niepodzielnym władcą decydującym i ich łasce lub niełasce, ktoś taki jak Gałczyński, bez reszty oddany swojej twórczości, musiał iść na kompromisy. Z czasem coraz więcej i więcej tych kompromisów zaczęto od niego wymagać, zaprzęgając poetę do „propagandowej pańszczyzny”, po odrobieniu której nie pozostawało wiele czasu i możliwości, by tworzyć wiersze, które sam chciał. Nie dziwi, że duża część twórczości Gałczyńskiego z lat 50., która nie wychwalała istniejącego ustroju, trafiła do druku dopiero po jego śmierci, w nieco innym klimacie politycznym.
Jerzy Stefan Ossowski we wstępie do tego tomu prezentuje dość skrótowe, ale potrzebne, omówienie historycznych i literackich kontekstów poezji Gałczyńskiego w okresie powojennym, pisząc chociażby o wspomnianej wyżej krytyce Ważyka czy też bezustannie napiętych stosunkach między poetą a Tuwimem czy Miłoszem. Warto mieć na uwadze apologetyczny ton tego omówienia, który jednak pozwala spojrzeć na twórczość często krytykowanego za swoją „pracę” na rzecz socjalizmu autora w nieco innym świetle, odmiennym od tego, jakie rzucił na Gałczyńskiego-Deltę w „Zniewolonym umyśle” Czesław Miłosz.
koniec
13 kwietnia 2020
1) Z „Kolczyków” pochodzi również znana fanom Staszewskiego „Ballada o dwóch siostrach”, zaś niedługo później do druku trafił wiersz „Wróci wiosna, baronowo”, również zamieniony przez Staszewskiego w piosenkę.

Komentarze

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Szereg niebezpieczeństw i nieprzewidywalnych zdarzeń
Joanna Kapica-Curzytek

21 IV 2024

„Pingwiny cesarskie” jest ciekawym zapisem realizowania naukowej pasji oraz refleksją na temat piękna i różnorodności życia na naszej planecie.

więcej »

PRL w kryminale: Biały Kapitan ze Śródmieścia
Sebastian Chosiński

19 IV 2024

Oficer MO Szczęsny, co sugeruje już zresztą samo nazwisko, to prawdziwe dziecko szczęścia. Po śledztwie opisanym w swej debiutanckiej „powieści milicyjnej” Anna Kłodzińska postanowiła uhonorować go awansem na kapitana i przenosinami do Komendy Miejskiej. Tym samym powinien się też zmienić format prowadzonych przez niego spraw. I rzeczywiście! W „Złotej bransolecie” na jego drodze staje wyjątkowo podstępny bandyta.

więcej »

Mała Esensja: Trudne początki naszej państwowości
Marcin Mroziuk

18 IV 2024

W dziesięciu opowiadań tworzących „Piastowskie orły” autorzy nie tylko przybliżają kluczowe momenty z panowania pierwszej polskiej dynastii władców, lecz również ukazują realia codziennego życia w tamtej epoce. Co ważne, czynią to w atrakcyjny dla młodych czytelników sposób.

więcej »

Polecamy

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie

Stare wspaniałe światy:

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza wojna... czasowa
— Andreas „Zoltar” Boegner

Wszyscy jesteśmy „numerem jeden”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Krótka druga wiosna „romansu naukowego”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Jak przewidziałem drugą wojnę światową
— Andreas „Zoltar” Boegner

Cyborg, czyli mózg w maszynie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Narodziny superbohatera
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza historia przyszłości
— Andreas „Zoltar” Boegner

Zobacz też

Tegoż twórcy

Kochaj albo rzuć
— Beatrycze Nowicka

Koń też by pisał wiersze
— Miłosz Cybowski

Tegoż autora

Przygody z literaturą
— Miłosz Cybowski

Dylematy samoświadomości
— Miłosz Cybowski

Tysiąc lat później
— Miłosz Cybowski

Europa da się lubić
— Miłosz Cybowski

Zimnowojenne kompleksy i wojskowa utopia
— Miłosz Cybowski

Powrót na „Discovery”
— Miłosz Cybowski

Odyseja kosmiczna 2001: Pisarz i Reżyser
— Miłosz Cybowski

Mniej, ale więcej
— Miłosz Cybowski

Jak drzewiej o erpegach rozprawiano
— Miłosz Cybowski

Wojenna matematyka
— Miłosz Cybowski

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.