Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 24 kwietnia 2024

Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Ci, którzy zostali
Hanna Greń
Drapieżcy
Graham Masterton
Dwór cierni i róż
Sarah J. Maas
Dylemat więźnia
Trenton Lee Stewart
Era
Kamil Piechura
Gra o tron
George R.R. Martin
Schronisko, które spowijał mrok
Sławek Gortych
Uderz w struny
Joan He

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Luna to surowa pani
Robert A. Heinlein
Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Szpony mocy
Tui T. Sutherland
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

Zygmunt Zeydler-Zborowski
‹Krzyżówka z „Przekroju”›

EKSTRAKT:	60%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Krzyżówka z „Przekroju”
Data wydania	1976
Autor	Zygmunt Zeydler-Zborowski
Wydawca	Czytelnik
Seria	Z jamnikiem
Format	304s.
Gatunek	kryminał / sensacja / thriller
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

PRL w kryminale: Fatalne przywiązanie do rozwiązywania krzyżówek
[Zygmunt Zeydler-Zborowski „Krzyżówka z „Przekroju”” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Po kilku tygodniach odpoczynku od twórczości Zygmunta Zeydlera-Zborowskiego wracamy do jednego z najpłodniejszych autorów „powieści milicyjnych”. Tym razem sięgamy po kryminał wydany w 1976 roku, a zatytułowany swojsko „Krzyżówka z «Przekroju»”. Jego głównym bohaterem jest, mający już za sobą więzienną odsiadkę, chłopski syn Wojtek Kalina, na którego drodze ponownie staje porucznik Franciszek Kociuba.

Sebastian Chosiński

PRL w kryminale: Fatalne przywiązanie do rozwiązywania krzyżówek
[Zygmunt Zeydler-Zborowski „Krzyżówka z „Przekroju”” - recenzja]

Zygmunt Zeydler-Zborowski
‹Krzyżówka z „Przekroju”›

EKSTRAKT:	60%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Krzyżówka z „Przekroju”
Data wydania	1976
Autor	Zygmunt Zeydler-Zborowski
Wydawca	Czytelnik
Seria	Z jamnikiem
Format	304s.
Gatunek	kryminał / sensacja / thriller
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Połowa lat 70. ubiegłego wieku była dla Zygmunta Zeydlera-Zborowskiego nadzwyczaj udana. Publikował praktycznie książkę za książką (choć uczciwie mówiąc, często nie były to wcale premierowe teksty); współpracował przy tym z trzema najważniejszymi dla peerelowskiej popkultury oficynami: Iskry (w ramach serii „Ewa wzywa 07…” oraz „Klub Srebrnego Klucza”), Czytelnik (cykl „Z jamnikiem”) oraz Krajowa Agencja Wydawnicza (seria z charakterystyczną różową okładką). W 1975 roku ukazały się w sprzedaży następujące pozycje: „W kręgu podejrzenia”, „Koty Leokadii Kościelnej”, „Kukułka bez zegara” i „Alicja nr 3”, natomiast rok później: „Kardynalny błąd”, „Dwie lewe nogi”, „Inspektor ze Scotland Yardu” oraz „Krzyżówka z «Przekroju»”. Wielbiciele Zeydlera-Zborowskiego na pewno nie mieli powodów do narzekań, choć autor nie był już wtedy najmłodszy – dobił właśnie do sześćdziesiątego piątego roku życia – i należało się spodziewać, że w następnych latach będzie raczej wyhamowywał z aktywnością literacką. Co nastąpi już na początku lat 80.

W „Krzyżówce…”, która okazała się objętościowo najobszerniejszym (liczącym nieco ponad trzysta stron) dziełem w całym dorobku warszawskiego prozaika, spotykamy kilku starych znajomych; pojawiają się między innymi porucznik Franciszek Kociuba (chociaż dopiero na stronie 127.), porucznik Stanisław Olszewski (stronę dalej) oraz ich przełożony, pułkownik Leśniewski (ba! na stronie 235.), to jednak nie ma tej najważniejszej postaci, która wprowadziła Zeydlera-Zborowskiego do panteonu twórców polskiej „powieści milicyjnej” – majora Stefana Downara. Tylko w dwóch miejscach jest on wspomniany. Na stronie 134. Kociuba relacjonuje Olszewskiemu: „Major Downar wiele razy kładł mi do głowy, że w naszej pracy zawsze należy mieć wątpliwości, choćby nawet sprawa była zupełnie oczywista”. To jednak nie daje odpowiedzi na pytanie, dlaczego jeden z najwybitniejszych oficerów Komendy Głównej MO nie bierze udziału w śledztwie. Dowiadujemy się tego dopiero sto stron później, kiedy pułkownik Leśniewski wyjaśnia swoim podwładnym, że Downar „biedaczysko, ciągle jeszcze w szpitalu”. I dalej: „Jakieś sprawy żołądkowe. Nerwica, oczywiście. (…) Myślę, że Downar niedługo pójdzie na emeryturę. Należy mu się to”. Po przeczytaniu tego dialogu czytelnicy musieli być przerażeni. Na szczęście, legendarny major zrezygnuje ze służby dopiero osiem lat później. A wcześniej zdąży pojawić się jeszcze w kilku powieściach.

Dla pochodzącego ze wsi porucznika (a wcześniej sierżanta) Franciszka Kociuby było to czwarte pojawienie się na arenie dziejowej (do tej pory zawsze robił to u boku majora Downara). Zadebiutował w wydanej jako druga w kolejności – ach, te peerelowskie absurdy wydawnicze! – powieści „Czerwona nitka” (1972); kolejne dochodzenie poprowadził – już po przenosinach do stolicy – w „Nawet umarli kłamią” (1971, sic!), natomiast trzecie w „Pieczeni sarniej” (1973). Potem zniknął na trzy lata, by powrócić w „Krzyżówce z «Przekroju»”. Chociaż i tutaj trzeba było na niego długo poczekać. Co zatem działo się wcześniej? Zeydler-Zborowski skupił się, co wcale nie było dla tego autora oczywistością, na wątku obyczajowym (a w zasadzie obyczajowo-kryminalnym), którego pierwszoplanową postacią uczynił chłopskiego syna Wojciecha Kalinę. Parę lat wcześniej, jeszcze mieszkając z rodzicami na wsi i pracując w ojcowskim gospodarstwie, chłopak zakochał się w przybyłej z Warszawy na urlop letniczce, pięknej – już zapomnieliśmy, że w powieściach tego pisarza innych kobiet nie ma – Beacie Sarnickiej. Zauroczenie okazało się na tyle fatalne, że Wojtek porzucił bliskich i za głosem serca przeniósł się do stolicy, tam wyjątkowo źle ulokowawszy uczucia, wpadł w złe towarzystwo i ostatecznie… wylądował za kratkami.

Właściwa akcja zaczyna się w momencie, kiedy Wojtek po trzech latach odsiadki opuszcza przedterminowo – dzięki dobremu sprawowaniu – więzienie. Na pożegnanie naczelnik zakładu karnego wręcza mu skierowanie do pracy w FSO na Żeraniu. Tam Kalinę przyjmują, choć wcale nie z otwartymi ramionami, i nawet zapewniają łóżko w hotelu robotniczym. Co z tego, skoro w fabryce wszyscy wytykają go palcami i podejrzewają, że będzie sprawiał problemy. Kiedy więc przypadkiem spotyka na ulicy kumpla zza krat, Karalucha (to jego bandycka ksywka), rusza z nim w tango. Po tygodniu dochodzi jednak do wniosku, że coś trzeba ze swoim życiem zrobić. Wtedy decyduje się na krok ostateczny – wizytuje Zenona Mierzyńskiego, człowieka z powodu którego dostał wyrok i którego przez cały czas krył, nie zdradzając milicji, że to właśnie on jest „mózgiem” szajki odpowiedzialnej za szereg włamań. Nie bez powodu więc Kalina spodziewa się jakiejś formy rekompensaty. Po krótkiej kłótni panowie dochodzą do porozumienia. Mierzyński – od lat zajmujący się wieloma nielegalnymi interesami, teraz strojący się w piórka artysty, reżysera filmowego – postanawia pomóc Wojtkowi i następnego dnia wywozi go poza Warszawę, do z zewnątrz wyglądającego na całkowicie zrujnowany pałacyku.

Ale tak jak nie powinno osądzać się człowieka po stroju, tak nie należy wyciągać pochopnych wniosków na temat zabytkowego budynku po jego elewacji. Przypominający ruderę pałacyk, w środku robi bowiem na Kalinie ogromne wrażenie. Wojtek oficjalnie zostaje ogrodnikiem w posiadłości należącej do Kinga Meysnela, Amerykanina o włoskich korzeniach. Jak na ogrodnika, ma dość zaskakujące obowiązki – musi każdego dnia po kilka godzin trenować boks i judo, nie wolno mu też palić ani pić, a do Warszawy może wybrać się tylko raz w tygodniu (i koniecznie wrócić przed nocą. A wszystko to za niebagatelną w tamtym czasie pensję 5 tysięcy złotych miesięcznie. Gdy „pałacyk” rozpoczyna normalne funkcjonowanie, Kalina szybko przekonuje się, że prowadzona jest w nim nielegalna działalność – kasyno i ekskluzywny dom publiczny (tylko za dolary); on natomiast, zamiast ogrodnikiem, staje się zwykłym wykidajłą. Dyrektorzy „firmy” – Zenon i Wiktor Małogórski – są jednak dla niego uprzejmi, więc w gruncie rzeczy może uznać, że spadł na cztery łapy. Chyba że w którymś momencie lokalem zainteresuje się, co w końcu stać się kiedyś musi, Milicja Obywatelska. Ale wtedy Wojtka już tu dawno nie będzie – odłoży gotówkę i zniknie. I już nigdy więcej nie będzie zadawał się z ludźmi pokroju Mierzyńskiego.

Zanim jednak do tego dochodzi, Zenon zostaje w swoim warszawskim mieszkaniu zamordowany, a jego gospodyni, przyszedłszy na wezwanie swego pracodawcy, widzi w pokoju pochylającego się nad trupem Mierzyńskiego – Kalinę. Wojtek go nie zamordował, ale czy milicja mu uwierzy? Przecież już raz siedział i to właśnie przez Zenona. Ma zatem motyw. I trzymał w ręku broń, z której padły strzały. Za coś takiego, biorąc pod uwagę recydywę, może dostać nawet „czapę”. Nie namyślając się więc długo, ucieka. Śledztwo w sprawie zabójstwa Mierzyńskiego przejmują Kociuba i Olszewski. Obaj początkowo przekonani są o winie Kaliny (przecież gdyby nie zabił, nie musiałby wiać i ukrywać się), ale jest jednak kilka rzeczy, które ich, a zwłaszcza Franka, zastanawiają i spać nie dają. Trzeba przyznać, że pomimo pewnych płycizn fabularnych, „Krzyżówka…” całkiem nieźle zniosła upływ czasu. Ba! w wielu fragmentach może kojarzyć się ze współczesnością (a przynajmniej z latami 90. ubiegłego wieku): luksusowy burdel pod Warszawą (odwiedzany przez elity finansowe i korpus dyplomatyczny), nielegalne międzynarodowe transakcje, handel walutą i narkotykami, a do tego pojawiający się znienacka „chłopcy z ferajny”. Nawet ci dwaj „wieśniacy” – Kalina i Kociuba – nie kłują aż tak bardzo w oczy.

A jednak jest też w „Krzyżówce z «Przekroju»” kilka mielizn. Piszący zazwyczaj znacznie krótsze powieści Zeydler-Zborowski, nie do końca zapanował nad intrygą. By stworzyć opowieść z rozmachem, poupychał w niej wątki, które w pewnym momencie zaczęły mu się rozchodzić na boki i odwracać uwagę od tego najistotniejszego. Jest to szczególnie widoczne, gdy akcja przenosi się na Wybrzeże. Inna sprawa, że w tej części książki pisarz stosuje też zabieg – prawdziwe Deus ex machina – który musi wzbudzić uśmiech politowania. Może i takie sytuacje zdarzają się raz na milion, dobra! raz na sto tysięcy, ale jakim cudem musi z tego skorzystać właśnie porucznik Kociuba? Widać Zeydler-Zborowski poczuł się już tak mocno przyciśnięty do muru (a może gonił go czas i wydawca nalegał?), że nie chciało mu się wymyślać bardziej realistycznego rozwiązania. W każdym razie od tego momentu jest już tylko słabiej. Szczęście, że ta słabość przypada jedynie na kilka ostatnich rozdziałów powieści.

15 stycznia 2021

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Szereg niebezpieczeństw i nieprzewidywalnych zdarzeń
Joanna Kapica-Curzytek

21 IV 2024

„Pingwiny cesarskie” jest ciekawym zapisem realizowania naukowej pasji oraz refleksją na temat piękna i różnorodności życia na naszej planecie.

więcej »

PRL w kryminale: Biały Kapitan ze Śródmieścia
Sebastian Chosiński

19 IV 2024

Oficer MO Szczęsny, co sugeruje już zresztą samo nazwisko, to prawdziwe dziecko szczęścia. Po śledztwie opisanym w swej debiutanckiej „powieści milicyjnej” Anna Kłodzińska postanowiła uhonorować go awansem na kapitana i przenosinami do Komendy Miejskiej. Tym samym powinien się też zmienić format prowadzonych przez niego spraw. I rzeczywiście! W „Złotej bransolecie” na jego drodze staje wyjątkowo podstępny bandyta.

więcej »

Mała Esensja: Trudne początki naszej państwowości
Marcin Mroziuk

18 IV 2024

W dziesięciu opowiadań tworzących „Piastowskie orły” autorzy nie tylko przybliżają kluczowe momenty z panowania pierwszej polskiej dynastii władców, lecz również ukazują realia codziennego życia w tamtej epoce. Co ważne, czynią to w atrakcyjny dla młodych czytelników sposób.

więcej »