Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 19 kwietnia 2024

Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe

Dusza Miecza
Julie Kagawa
Szepty ciemności
Andrzej Pupin
Moc obietnic
Piotr Borlik
Duże dziewczyny nie płaczą
Annette Chavez Macias
Fabryka szpiegów
Piotr Gajdziński
Furia i inne opowiadania
Silvina Ocampo
I zadrżała noc
Nadia Terranova
Wyspy na Golfsztromie
Ernest Hemingway

więcej »

Zapowiedzi

książkowe (wybrane)

Mrok tej nocy
Ann Cleeves
Imperium zniszczenia
Alex J. Kay
Jęk zamykanych bram
Wojciech Wójcik
Ludzie bez dusz
Danuta Psuty
Pomruki Burzy
Robert Jordan, Brandon Sanderson
Powtórka
Ken Grimwood
Tajemnica dinozaura
Martin Widmark
Horyzont
Jakub Małecki

więcej »

Arkady Martine
‹Pamięć zwana Imperium›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Pamięć zwana Imperium
Tytuł oryginalny	A Memory Called Empire
Data wydania	16 listopada 2021
Autor	Arkady Martine
Przekład	Michał Jakuszewski
Wydawca	Zysk i S-ka
Cykl	Teixcalaan
ISBN	978-83-8202-369-5
Format	540s. 140×205mm
Cena	45,—
Gatunek	fantastyka
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Imperium zwane pamięcią
[Arkady Martine „Pamięć zwana Imperium” - recenzja]

Beatrycze Nowicka

Pierwszy tom cyklu Arkady Martine o Imperium Teixcalaanlijskim zwraca uwagę przede wszystkim barwnym i intrygującym światem przedstawionym.

Imperium zwane pamięcią
[Arkady Martine „Pamięć zwana Imperium” - recenzja]

Pierwszy tom cyklu Arkady Martine o Imperium Teixcalaanlijskim zwraca uwagę przede wszystkim barwnym i intrygującym światem przedstawionym.

Arkady Martine
‹Pamięć zwana Imperium›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Pamięć zwana Imperium
Tytuł oryginalny	A Memory Called Empire
Data wydania	16 listopada 2021
Autor	Arkady Martine
Przekład	Michał Jakuszewski
Wydawca	Zysk i S-ka
Cykl	Teixcalaan
ISBN	978-83-8202-369-5
Format	540s. 140×205mm
Cena	45,—
Gatunek	fantastyka
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Zazwyczaj nie czytuję space oper, ale wierzę w dobry gust Miłosza a to, co napisał o „A memory called empire”, zaintrygowało mnie na tyle, by sięgnąć po polskie wydanie. Debiutancka powieść Arkady Martine nie rozczarowała, jednak nie opuszcza mnie poczucie, że można było postarać się o lepsze tłumaczenie. W książce, w której tak silny nacisk położono na kulturę, sztukę i język, nazbyt dosłowny, a czasami zawierający błędy przekład psuje efekt.

Zacznę jednak od samego świata przedstawionego, bo to on stanowi główną zaletę „Pamięci…”. Prekolumbijskie inspiracje dodają powieści blasku. Feudalizm w space operach nie jest niczym nowym, jednak kultura Teixcalaanu odróżnia „Pamięć zwaną imperium” od innych utworów napisanych w tej konwencji. Co więcej, autorka włożyła w swoją wizję zarówno serce, jak i sporo wysiłku. Wyobraźnia wsparta pracą i dbałością o szczegóły zaowocowała światem ciekawym i przemyślanym. Podoba mi się szeroki obraz Teixcalaanu – Martine pomyślała o organizacji władzy, architekturze, sztuce, ale także języku, zwyczajach, modzie, poczuciu humoru, gestykulacji i mimice jego mieszkańców. Mieszanka celebrowanej tradycji z nowoczesnymi technologiami prezentuje się przekonująco. Całość pełna jest smakowitych drobiazgów, jak choćby rozważania o imionach, czy opatrzone pieczęciami i często wykonywane ze szlachetnych materiałów sztyfty mikrofiszkowe służące do przesyłania korespondencji.

Istotną rolę w Teixcalaanie odgrywa także poezja, niekoniecznie w takim rozumieniu, w jakim ja ją postrzegam. Podobnie jak na wielu europejskich dworach w przeszłości, w imperium poezja to kunsztowna mowa wiązana. Służy ona nie tylko wyrażaniu uczuć, czy przemyśleń – jest elementem przekazów medialnych, przemówień i gier towarzyskich (w jednej ze scen, na przyjęciu młodzi arystokraci zabawiają się w tworzenie improwizowanych wierszy na temat remontów miejskiej infrastruktury). W swojej recenzji Miłosz wspomniał o tym, jak bohaterowie w pewnym momencie wykorzystują wiersz, aby przesłać wiadomość. Choć formułują go tak, aby zawrzeć informacje kluczowe dla nich, czytelnik dostrzega także inny sposób, w jaki można odczytać tę wiadomość. To, że stanowi ona ziarno nowej legendy, opowieści, w których tak rozmiłowani są mieszkańcy imperium. Bardzo ucieszyło mnie, że dalszy rozwój fabuły wskazuje, iż był to świadomy zabieg autorki – potencjał utworu zostaje dostrzeżony i wykorzystany dla celów daleko wykraczających poza zamierzenia głównych postaci. Ale ja wspominam o tym z innego powodu. Otóż dzięki starannemu nakreśleniu lokalnej kultury Martine zdołała sprawić, bym odczytała ten wiersz tak, jak rozumieją go mieszkańcy Miasta.

Czytelnik dowiaduje się także nieco o stacji górniczej, z której pochodzi główna bohaterka, wysłana do Teixcalaanu w charakterze ambasadorki. Na uwagę zasługuje zwłaszcza nie całkowicie nowy, ale i tak stwarzający ciekawe możliwości pomysł z technologią imago, pozwalającą zachowywać i „przeszczepiać” wspomnienia i zapis osobowości. Zarówno wyżej wspomniane neurowszczepy „stacyjnych”, jak i skupiona na nieustannym przetwarzaniu swojej literackiej spuścizny kultura Teixcalaanu stanowią przyczynek do rozważań o tożsamości i pamięci. Istotną rolę odgrywają też kwestie „wojny kulturowej” pomiędzy Imperium a jego obrzeżami. Starsi mieszkańcy stacji Lsel boją się nie tylko aneksji, ale także utraty własnej spuścizny, widząc jak chętnie młodzież uczy się imperialnego języka i jak lubi tamtejsze utwory.

W tak nakreślone uniwersum zgrabnie wkomponowano fabułę. Polityczno-kryminalna intryga została nakreślona i poprowadzona spójnie. Martine zadbała, by rozmaite elementy świata odegrały istotną rolę, a czasem wręcz stanowiły podstawę i siłę napędową całej historii. W niektórych internetowych opiniach skarżono się na wolno rozwijającą się akcję, co mnie zdziwiło, gdyż w moim odczuciu biegnie ona wartko. Choć w książce przewijają się rozważania na tematy poważniejsze, „Pamięć…” jest inteligentnie napisaną fantastyką przygodową. Wrażenie odrobinę psuje powtarzalność pewnych wątków – pojawiające się już na samym początku wzmianki o tajemniczych, wrogich okrętach, widywanych na obrzeżach znanego ludziom świata, kazały mi obawiać się, że w dalszych tomach cykl rozwinie się w kolejną historię zmagań dzielnej ludzkości z jakimś Sułtanem Kosmitów. Oby nie. Kilka razy pewne informacje (np. o rozmiarze wszczepu) zostały niepotrzebnie powtórzone, co zapewne wynikło z tego, że Martine pisała „Pamięć…” przez trzy lata. Szkoda, że nie wychwycono tego na etapie redakcji.

Jeżeli chodzi o bohaterów, uważam ich za przedstawionych poprawnie – bez potknięć, ale i bez elementów, które uczyniłyby ich postaciami, jakie zapamiętam na długo. Polubiłam zwłaszcza Trzy Trawę-Morską za jej profesjonalizm i poczucie humoru.

Na koniec zamierzam wrócić do kwestii tłumaczenia. Arkady Martine przedstawia wymyśloną przez siebie kulturę w języku angielskim, co oznacza, że przekład na polski dodaje do tego dodatkową warstwę. Choćby teixcalaanlijskie imiona składające się z liczebnika i rzeczownika – po angielsku Three Seagass czy Twelve Azalea brzmi jeszcze znośnie, po polsku zestawienie „Dwanaście Azalia” czy „Piętnaście Silnik” nieco kłuje w oczy, bo aż chce się drugi człon odpowiednio odmienić. Albo dialog, gdzie bohaterka pyta „jakie są teixcalaanlijskie granice pojęcia >>ty<<”, co ma zdecydowanie większy sens, gdy pamiętać, że angielskie „you” oznacza zarówno „ty”, jak i „wy” (swoją drogą, nie przestaje mnie to zdumiewać).

Żeby uporać się z taką złożonością, trzeba biegłości i uważności w tłumaczeniu. Tymczasem zdarzają się błędy oraz potknięcia: „mieszkanie jest sceną zbrodni”, „przesuwa palcami po jej włosach. Plączą się w nich ciemne, jedwabiste pasma”, „wszystkie powierzchnie, pomijając tylko maleńki kawałek podłogi, na której stały jej stopy, oraz ścieżkę prowadzącą od niego do drzwi, ściany pokrywają szczelnie zamknięte zasobniki oznaczone numerami”, „Mahit uważnie obserwowała twarz Dziewiętnaście Ciesak, jej przymrużone powieki i napięcie w kącikach ust. To podziw – pomyślała. I coś spokrewnionego ze strachem, ale nie zniewaga” (od kiedy zniewaga to uczucie? Tutaj nawet nie mam pojęcia, jakie słowo mogło paść w oryginale), „To Dwa Kartograf” (drugi człon imienia miał być z założenia nazwą rośliny lub przedmiotu nieożywionego, więc chyba jednak nie o kartografa chodziło), „nasz emitujący blask, podobny gwieździe władca”, „otworzyli Stację przed próżnią” („na próżnię” jeśli już, choć nadal nie brzmi to dobrze), „mogłaby się założyć, że udałoby się jej przejść stopkami po namalowanej na podłodze linii”, „Miasto nie wie, że jesteś realna”, „Mahit składała się z kilku planet” (Mahit to imię głównej postaci, czegoś więc ewidentnie w tym zdaniu zabrakło), „ty wysłałeś tam Aghavna, a on ani razu w ciągu dwudziestoletniego pobytu w Teixcalaanie nie raczył wrócić na stację, by zaktualizować zapis. A teraz wysłaliśmy ambasadorkę Dzmare z tym, co dał nam piętnaście lat temu” (wzmiankowany mężczyzna przyleciał na stację raz po pięciu latach swojego dwudziestoletniego pobytu w stolicy imperium). Przy okazji, niekoniecznie odnośnie tłumaczenia – „ceramidy” to nazwa związków chemicznych, niemających z ceramiką nic wspólnego (a chyba o to chodziło), podobnie „fotosyntetyzujące rośliny” brzmią dziwnie (tylko nieliczne, całkowicie pasożytnicze gatunki roślin nie fotosyntetyzują).

Wszystko to jednak pestka w obliczu tego, co dzieje się, gdy Michał Jakuszewski zabiera się za tłumaczenie słynnej na cały znany ludzkości wszechświat teixcalaanlijskiej poezji, która stanowi oś tutejszej kultury, formę komunikacji, styl życia wręcz. Coś, co z założenia miało być tak eleganckie i przekonujące, że wywierało przemożny wpływ na kultury ościenne, w dosłownym przekładzie brzmi tak, że dusza więdnie. Oto fragment listu wybitnego poety imperium, otwierającego jeden z rozdziałów: „to głęboka nieciągłość zatrwożyć się na widok kształtu własnej twarzy”. Albo epigram wyrecytowany na konkursie zorganizowanym na cesarskim dworze: „w każdym kosmoporcie gęsty tłok/ ludzie dźwigają naręcza importowanych kwiatów/ dwie rzeczy są wszechobecne – mapy gwiezdne i to, co dociera tu na statkach”. Wierszyk z telewizji, mający zachęcić widzów do oglądania, czy cytat ze wspomnianej przeze mnie dworskiej gry raczej nie miały być piękne, ale można było pokusić się o nadanie temu jakiegoś rytmu, a nie pozostawienie zdań w stylu: „pilnie przenieście uwagę/nowość i doniosłość cechują to/ co ujrzycie za dwie minuty na Kanale Ósmym”, „cementowe uszczelnienie wokół zwierciadlanego stawu/ białe i wygładzone przez języki tysiąca teixcalaanlijskich stóp/ nadal kruszy się w swej nietrwałości”. Chyba jedyną frazą, jaka nie została zepsuta, jest „stanę się włócznią w rękach słońca”1). Tu trzeba było polotu i wyczucia literackiego. Tak, jak jest, podważa to wiarygodność świata.

Mimo to, uważam, że po „Pamięć…” warto sięgnąć, by docenić wizję świata i wnoszony przez nią powiew świeżości.

12 lutego 2022

1) Choć właściwie cały werset brzmi „po uwolnieniu stanę się włócznią w rękach słońca” i to „po uwolnieniu” nie brzmi optymalnie.

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Mała Esensja: Trudne początki naszej państwowości
Marcin Mroziuk

18 IV 2024

W dziesięciu opowiadań tworzących „Piastowskie orły” autorzy nie tylko przybliżają kluczowe momenty z panowania pierwszej polskiej dynastii władców, lecz również ukazują realia codziennego życia w tamtej epoce. Co ważne, czynią to w atrakcyjny dla młodych czytelników sposób.

więcej »

Superwizja
Joanna Kapica-Curzytek

15 IV 2024

Zamieszkały w Berlinie brytyjski reportażysta podróżuje po niemieckim wybrzeżu. Jego znakomite „Duchy Bałtyku” są zapisem odkrywania, skrawek po skrawku, esencji niemieckiej duszy.

więcej »

PRL w kryminale: W kamienicy na Złotej
Sebastian Chosiński

12 IV 2024

W 1957 roku, na fali październikowej „odwilży”, swój powieściowy debiut opublikowała – dotychczas zajmująca się głównie dziennikarstwem – Anna Kłodzińska (w tym momencie miała już czterdzieści dwa lata). Wtedy nikt jeszcze nie mógł przewidywać, że za sprawą książki „Śledztwo prowadzi porucznik Szczęsny” na literacką scenę wkroczy jedna z najbardziej znanych postaci peerelowskiej literatury kryminalnej.

więcej »