Magazyn ESENSJA nr 5 (XVII)
maj 2002




poprzednia stronapowrót do indeksunastępna strona

Autor Konrad R. Wągrowski
  Literatura sensacyjna :  Wprowadzenie do cyklu

Gdzie powinniśmy szukać korzeni współczesnej literatury sensacyjnej? Może wśród kryminałów powstających w pierwszej połowie XX stulecia, w twórczości Arthura Conan Doyle'a, Agathy Christie i Raymonda Chandlera? A może powinniśmy sięgnąć jeszcze dalej do przygodowych opowieści Alexandra Dumas, historii o hrabim Monte Christo i trzech muszkieterach? Czy nie będą to XIX-wieczne odpowiedniki współczesnych powieści Forsythe'a, czy Ludluma? Dumas jest uważany za klasyka, mało kto nie słyszał o D'Artagnanie, Atosie, Portosie i Aramisie - ciekawe, czy ze współczesnej literatury sensacyjnej, przygodowej i kryminalnej pozostaną jakieś nazwiska uważane w np. XXII stuleciu za literackich klasyków? Na razie powieści sensacyjne nie mają wśród krytyków zbytniego poważania - co ciekawe, chyba są uważane za mniej poważne nawet od często pogardzanej przez "główny nurt" fantastyki. Zdają się literaturą prostą, ubogą, nie wymagającą od twórców talentu. Nic bardziej błędnego. Literatura sensacyjna (którą zdefiniujemy sobie za chwilę) ma swoje określone wymagania i potrzebuje nie mniej talentu literackiego, niż inne gatunki. Jaki więc zakres obejmuje ta literatura i jakie są jej wymagania?

Mianem "literatura sensacyjna" określam powieści rozrywkowe, charakteryzujące się wartką akcją, najczęściej z wątkiem kryminalnym i sensacyjnym, bądź w scenerii wojennej. Zaliczam do tego gatunku klasyczne kryminały i powieści detektywistyczne ("kto zabił?") lub też powieści, w których nie zagadka kryminalna jest najważniejsza, lecz działania bohaterów, walczących ze światem przestępczym, czy też wręcz z niego pochodzącym. Powieści, których akcja toczy się w czasie wojny (najczęściej będzie to I i II wojna światowa, wojna koreańska, wietnamska, czy wojna rosyjsko-afgańska) nie opowiadają o działaniach militarnych, czy relacjonują jakieś rzeczywiste akcje, lecz przedstawiają losy jakiejś grupy ludzi (często np. oddziału komandosów) wykonujących określone zadanie, nie mające zwykle nic wspólnego z rzeczywistością historyczną. Powieść sensacyjna niekoniecznie musi zawierać elementy kryminalne, może opierać się na wątkach zimnowojennych rozgrywek między wywiadami supermocarstw - osobną podkategorią jest powieść szpiegowska. Dodajmy do tego dreszczowce (thrillery), czyli dzieła mające na celu nieco postraszyć czytelnika, nie odwołując się do elementów nadprzyrodzonych (co odróżnia je od horrorów) i tzw. "technothrillery", dzieła, w których dużą rolę odgrywa współczesna technika, zwłaszcza technika wojskowa. Zdaję sobie sprawę, że jest to zarys bardzo pobieżny, ale sądzę, że wystarczy, aby dać czytelnikowi pewną orientację, czym chcemy się zajmować w tym cyklu.

Czas chyba wymienić głównych przedstawicieli tych nurtów. Kryminał to oczywiście wspomniani wcześniej Arthur Conan Doyle, Agatha Christie i Raymond Chandler. Literatura sensacji to np. oczywiście Alistair MacLean, Robert Ludlum. MacLean, Ken Follet i Jack Higgins reprezentują też nurt wojenny. Nurt polityczno-szpiegowski to Frederick Forsyth, John Le Carre i twórca Bonda Ian Fleming, natomiast autorzy thrillerów to Dean Koontz, Michael Crichton, Robin Cook ("thrillery medyczne"), John Grisham ("thrillery prawnicze"), natomiast czołowym twórcą technothrillerów jest oczywiście Tom Clancy.

Jakie więc cechy powinna posiadać dobra literatura sensacyjna? Jak już wspomniałem - napisanie dobrej powieści w tym gatunku wcale nie jest łatwiejsze niż w innych, a być może nawet trudniejsze. Powieść musi mieć:
- wartką, interesującą akcję, wciągającą czytelnika
- sprawny język, umiejętność prowadzenia opowieści
- precyzyjną strukturę fabuły (zwroty akcji, zaskoczenia, suspens, wewnętrzna logika)
A także, co jest niezmiernie ważne - pełną wiarygodność ukazanych faktów - niezależnie od tego, czy będą to fakty historyczne, geograficzne, polityczne czy realia techniczne dotyczące broni, urządzeń, sprzętu etc. Czytelnicy tej literatury to ludzie bardzo spostrzegawczy i żadna wpadka nie ujdzie ich uwagi - a każda wpadka jest znakiem słabości książki i zmniejsza prestiż autora. To nie jest zadanie proste - często wymaga długich i mozolnych przygotowań i szerokiej wiedzy.

Czy ktoś jeszcze uważa, że łatwo jest napisać dobrą powieść sensacyjną?

Chcemy w cyklu otwartym przez ten tekst zająć się sylwetkami najsłynniejszych twórców literatury sensacyjno-przygodowej i ich najważniejszymi dziełami. Postaramy się też, aby na bieżąco informować szerzej o publikowanych nowościach. Liczymy na Was, na to, że wskażecie, jakimi twórcami i dziełami powinniśmy się zająć w pierwszej kolejności.

Oto lista najważniejszych, naszym zdaniem, nazwisk:

Kryminał:
Arthur Conan Doyle
Agatha Christie
Raymond Chandler
Joe Alex

Sensacja:
Alistair MacLean
Robert Ludlum
Ken Follet
Jack Higgins
Clive Cussler
Len Deighton
Jan Kraśko

Powieść szpiegowska:
Frederick Forsyth
John Le Carre
Ian Fleming

Thriller:
Dean Koontz
Robin Cook
John Grisham
Michael Critchton
Thomas Harris
Jeffery Deaver

Technothriller:
Tom Clancy
Larry Bond

Przykładowe dzieła (liczymy, że razem z Wami uzupełnimy listę): "Działa Navarony", "Tylko dla orłów", "Tożsamość Bourne'a", "Dzień szakala", "Psy wojny", "Igła", "Orzeł wylądował", "Polowanie na Czerwony Październik", "Czerwony Sztorm"... Co dalej?

Traktując tę listę bardzo wstępnie, dajcie nam znać, o jakie nazwiska ją uzupełnić, o kim pisać w pierwszej kolejności i jakim dziełom poświęcić osobne teksty. Zapraszamy do współpracy. Piszcie na adres: ksiazki@redakcja.esensja.pl

poprzednia stronapowrót do indeksunastępna strona

74
powrót do początku
 
Magazyn ESENSJAhttp://www.esensja.pl
redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.